Οι πολλές ιδιότητες του Αντώνη Ζαΐρη αποδεικνύουν σαφέστατα την πολυσχιδή προσωπικότητά του. Η επικρατέστερη όλων κι αυτή που κατέχει ιδιαίτερη θέση στη ζωή και την καθημερινότητά του είναι η ποίηση. Συγγραφέας 18 βιβλίων μέχρι σήμερα, έχει βραβευθεί για το σύνολο του έργου του από την Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας, τη Διεθνή Ακαδημία Ηγεσίας, τη Διεθνή Ακαδημία Τεχνών και το Λογοτεχνικό περιοδικό Κέφαλος. Το νέο του βιβλίο φέρει τον τίτλο «Ύπουλη νύχτα» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «ενύπνιο». Θα μας μιλήσει γι' αυτό στις Τέχνες στη συνέντευξη που ακολουθεί.
Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου
Κύριε Ζαΐρη, είστε πολιτικός επιστήμονας, Επίκουρος Καθηγητής, ερευνητής, δοκιμιογράφος και ποιητής. Ποια ιδιότητά σας υπερισχύει;
Υπερισχύει προφανώς της Ποίησης καθώς όλες οι υπόλοιπες ιδιότητες συντηρούσαν επί 35 ολόκληρα χρόνια τον βίο μου ώστε να εξασφαλίζουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Στην καλύτερη περίπτωση αποτέλεσαν και δημιουργικά εναύσματα γραφής αλλά από τη στιγμή που το μικρόβιο της ποίησης με κυρίευσε έγινα ένας άβουλος, παραδομένος «αιχμάλωτος» στα μονοπάτια που με περπάτησε.
Για ποιο λόγο γράφετε ποίηση; Τι σας ωθεί προς αυτή την κατεύθυνση;
Διέξοδος στην άχαρη ροή της καθημερινότητας και σε όλα αυτά που ταλαιπωρούν την ανθρώπινη ύπαρξη. Σημαίνει για μένα λύτρωση αφού απελευθερώνω τα συναισθήματα μου, παλεύω με τον συνειδησιακό μου κόσμο να διευκολύνω να ανοίξει η «πόρτα» της ενσυναίσθησης στον Τρίτο. Γράφω ποίηση για να δημιουργήσω εικόνες και να βρω συνοδοιπόρους σε ένα μεγάλο άνοιγμα της ψυχής σ΄ ένα προσκλητήριο που πασχίζει να εξισορροπήσει τον κόσμο των ιδεών με τον υλικό κόσμο.
Εντοπίζετε κοινά στοιχεία ανάμεσα στο επιστημονικό και το λογοτεχνικό κείμενο;
Εξαρτάται από το είδος της λογοτεχνίας. Το ακαδημαϊκό, επιστημονικό κείμενο είναι γνωστό ότι έχει συγκεκριμένες προδιαγραφές σύνταξης που ανάλογα με το αντικείμενο ενασχόλησης απαιτεί ανάλυση έρευνα τεκμηρίωση, σημειογραφίες, βιβλιοαναφορές κ.ά. Αν τώρα εστιάσουμε στην Ποίηση θα δυσκολευόμουν να ανακαλύψω κοινά στοιχεία καθώς η Ποίηση είναι τέχνη της σιωπής, είναι υπόθεση ψυχής, είναι μικρόκοσμος λέξεων που αναβλύζουν από το ρεπερτόριο της καθημερινής ζωής. Είναι με λίγα λόγια έκφραση ανυπαγόρευτων συναισθημάτων με δικά σου αποκλειστικά λόγια!
Δέχεστε επιρροές από άλλους αγαπημένους σας ποιητές στα έργα σας;
Ανεξάντλητες επιρροές δέχομαι μονίμως από την καβαφική ποίηση που για χρόνια είναι αντικείμενο πολιορκίας για μένα, τον βασανιστικό αλλά λυτρωτικό πεσιμισμό του Καρυωτάκη, τον συναρπαστικό λόγο του Σεφέρη, τη μαγεία του Ελύτη αλλά και από τη γενιά ΄30, τον Τάσο Λειβαδίτη που με συγκινεί πάντα και βεβαίως ποιητές της νεότερης γενιάς όπως ο Πατρίκιος, ο Βαρβέρης, ο Μαρκόπουλος, ο Κοντός, ο Φωστιέρης κ.ά.
Τι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για εσάς;
Έμπνευση για μένα είναι στιγμή, αρκεί να μην σου φύγει από το νου, να την ακινητοποιήσεις και να την καταγράψεις. Βασικός σύμμαχος της έμπνευσης μου η νύχτα, που εκεί «ξεδιπλώνονται» αναμνήσεις και αναμοχλεύονται σκέψεις. Πρώτα απ’ όλα είναι η σκέψη, αυτή θα «γεννήσει» τον λόγο και ο λόγος θα «ντυθεί» με το ρούχο της Ποίησης, που με τη διεισδυτικότητά της θα κατακτήσει μέχρι το «μεδούλι» το βαθύτερο περιεχόμενο του λόγου.
Υπάρχει μαγική συνταγή για τη συγγραφή ενός καλού ποιήματος; Ποια η γνώμη σας;
Συνταγή και καλό ποίημα είναι έννοιες ασύμβατες. Δεν υπάρχει αντικειμενική αξιολόγηση παρά μόνο υποκειμενική στο καλό ή λιγότερο καλό ποίημα. Πολύ μεγάλοι Ποιητές έτυχαν έντονης κακής κριτικής από επίσης μεγάλους Ποιητές. Πάντως προσωπικά όσο περνούν τα χρόνια και ωριμάζω ποιητικά θα έλεγα ότι η μια συλλογή μου μετά την άλλη μέχρι την 4η και τελευταία, έχουν προοδευτικά στοιχεία ποιοτικής βελτίωσης όσον αφορά τη γραφή και τα νοήματα. Πολύ απλά σήμερα για να καταλήξω σ΄ ένα ποίημα μπορεί μέχρι την τελική του μορφή να το σκίσω ακόμα και 20 φορές. Στην πρώτη μου συλλογή το έσκιζα μία ή καμία φορά.
Υπάρχει αναγνωστικό κοινό σήμερα που στηρίζει τις προσπάθειες των υπηρετών της ποίησης;
Υπάρχει αναγνωστικό κοινό ποίησης αλλά είναι περιορισμένο και εμείς σε αυτό το περιορισμένο κοινό απευθυνόμαστε. Υπάρχει όμως μεγάλος πληθωρισμός επίδοξων νέων ποιητών, δηλαδή πολλοί που γράφουν ποίηση και βεβαίως αυτό είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικό. Πάντως σημασία δεν έχει μόνο να είσαι ποιητής αλλά και να ζεις ποιητικά!
Ποιο βιβλίο σας θα συστήνατε να το διαβάσουν οπωσδήποτε οι αναγνώστες και γιατί;
Θα συνέστηνα το πολιτικό -φιλοσοφικό δοκίμιό μου «Παγωμένος Χρόνος», που εκδόθηκε το 2016 από τις εκδόσεις Θερμαΐκός και πραγματεύεται με στοχαστικό τρόπο τις αλήθειες των άλλων και τις πικρές αλήθειες της ζωής, μιλά για τη σημασία των συναισθημάτων, το νόημα της ζωής, το όνειρο, την απόγνωση, τον ερωτικό παροξυσμό, την Ομορφιά και την αληθινή χαρά της ζωής. Αναλύει την εξιδανίκευση της κοινωνίας των πολιτών, κάνει κριτική στις καθιερωμένες κοινωνικές αντιλήψεις και εστιάζει σε μια Ελλάδα που βρίσκει πάντα τρόπο να πληγώνει! Είναι ευχάριστο, χρήσιμο στον καθένα και διδακτικό, αφού έχει πλούσιες ιστορικές αναφορές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ποιες οι εντυπώσεις σας για την απήχηση που έχει συνολικά το έργο σας στο αναγνωστικό κοινό; Είστε ικανοποιημένος απ’ αυτήν ή προσδοκείτε το κάτι παραπάνω;
Το έργο μου έχει απήχηση σε πολλαπλά κοινά ανάλογα με την θεματολογία που πραγματεύεται όπως το ακαδημαΐκό κοινό, το κοινό των επιχειρήσεων και της αγοράς απ’ όπου εξάλλου προέρχομαι. Επίσης ευρύτερα στην κοινωνία ανεξαρτήτως ηλιακής ταξινόμησης όταν μιλάμε για λογοτεχνία και ποίηση. Στο ποιητικό έργο το κοινό είναι ούτως ή άλλως περιορισμένο αλλά ποιοτικό. Στο ερώτημά σας αν προσδοκώ κάτι παραπάνω, η απάντηση είναι «Δεν προσδοκώ τίποτα απολύτως».
Το νέο σας βιβλίο είναι μια ακόμα ποιητική σας συλλογή. Φέρει τον τίτλο «Ύπουλη νύχτα» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «ενύπνιο». Γιατί επιλέξατε να της δώσετε αυτόν τον τίτλο;
Η νύχτα κατά μία έννοια είναι αυτή που ενεργεί ύπουλα και μεθοδικά, «πετάει» ασυνάρτητα λέξεις τις οποίες παίρνω, μηρυκάζω, προσπαθώ να τις τοποθετήσω, να τις στοιβάξω πρώτα στη σκέψη και έπειτα να τις δέσω με το συναίσθημα, για να εκφράζονται όπως πρέπει, και έτσι βγαίνει ποίηση μαγική και αρχίζει ένα διαφορετικό ταξίδι. Οι ώρες της νύχτας εξάπτουν τη φαντασία, διεγείρουν τη μνήμη να φωτίσει στιγμές εξαίσιες και μοναδικές χρόνων περασμένων, προκαλούν την έμπνευση να αναζητήσει ερέθισμα. Η «ύπουλη νύχτα» εκφράζει την εναγώνια προσπάθεια του ανθρώπου να εξισορροπήσει ανάμεσα στη ζωή που είναι το φως και στο σκοτάδι που είναι ο θάνατος.
«Ύπουλη νύχτα
μηρυκάζεις σκέψεις
μαγειρεύεις ιδέες
απελευθερώνεις τη φαντασία
σκοτώνεις την αλήθεια,
κι’ αυτό σε βολεύει.»
Πράγματι, η νύχτα έχει την τάση να ταλαιπωρεί τον νου και τη σκέψη του ανθρώπου επαναλαμβάνοντας εικόνες που έχουν συμβεί στο παρελθόν και έχουν χαραχτεί εντός του για συγκεκριμένους λόγους. Ταυτόχρονα όμως, έχει την τάση να απελευθερώνει και κάθε του κρυφή προσδοκία για όσα θα ήθελε να συμβούν στη ζωή του και που εξαιτίας του φόβου του, της ανασφάλειάς του, της διστακτικότητάς του ή για οποιονδήποτε άλλον λόγο δεν επιχειρεί από μόνος του να κάνει την επιθυμία του πραγματικότητα. Γιατί συμβαίνει αυτό τη νύχτα; Γιατί το σκοτάδι ανοίγει τους ορίζοντες της φαντασίας και ζωντανεύει το όνειρο; Ποιο μήνυμα περνάει το ποίημά σας στον αναγνώστη;
Έχω και εγώ βαθιά πιστέψει ότι τη νύχτα συμβαίνουν όλα και έχει καταφέρει να με πείσει και η νύχτα για αυτό. Ναι, τις ώρες της νύχτας θεριεύει η φαντασία και τις ώρες της νύχτας το όνειρο μεγαλώνει γίνεται πραγματικότητα που πολλές φορές «κρατά» μέχρι το ξημέρωμα. Το μήνυμα που θέλω βασικά να περάσω στον αναγνώστη είναι αυτό της αναγκαιότητας επανατοποθέτησης της ύπαρξής μας στη ζωή ως απότοκο συνεχόμενων αντιφάσεων και αντιθέσεων, σε μια διαρκή προσπάθεια νοηματοδότησης του βίου με απώτερο στόχο τη μεταμόρφωση του κόσμου που προφανώς ξεκινά πάντα από τον ίδιο μας τον εαυτό. Έννοιες όπως οι υπαρξιακές ανησυχίες, ζωή και φως, σκοτάδι, νοσταλγία, μνήμη στη βαθύτερη ανάλυση τους θα βοηθήσουν να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, να δώσουμε σημασία στη λεπτομέρεια που είναι καθοριστική, στο μικρό που είναι μεγάλο, στο ασήμαντο που είναι σημαντικό, στο αδύναμο που είναι δυνατό να νικήσουμε την αδιαφορία, να παλέψουμε το εγώ και η μοναξιά να ξαναγίνει δημιουργία.
Η συλλογή σας διακρίνεται σε δύο κεφάλαια. Πείτε μας δυο λόγια για το περιεχόμενό τους. Τι θα διαβάσει ο αναγνώστης πιάνοντας το βιβλίο αυτό στα χέρια του;
Θα έλεγα στο πρώτο μέρος περιγράφεται όλο εκείνο το πλέγμα υπαρξιακών ανησυχιών, αντιφάσεων, αμφισβήτησης που εν τέλει οδηγούν σε ένα εσωτερικό ξέσπασμα που δικαιολογεί την ποιητική ορμή, ενώ στο δεύτερο μέρος εκφράζονται προσωπικά βιώματα, βαθιά συναισθήματα που αποκαλύπτουν προσωπικές ανησυχίες και αδυναμίες, και σε αυτά είναι πιθανό να βρει ο αναγνώστης και να συγκρίνει τα δικά του προσωπικά βιώματα. Και αυτό είναι λύτρωση.
Τα ποιήματα της συλλογής σας είναι ολιγόστιχα τα περισσότερα και υπαρξιακού περιεχομένου. Υπηρετούν την ελεύθερη ποίηση στο σύνολό τους και είναι περιεκτικά και αρκετά συμβολικά. Πρωταγωνιστεί στα περισσότερα ο θάνατος, αλλά και η μνήμη. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που τα αφιερώνετε στον πατέρα και τη μητέρα σας που έφυγαν νωρίς. Μέσα σ’ αυτό το βαρύ πέπλο της μελαγχολίας που τα σκεπάζει, αφήνετε μια χαραμάδα φωτός ώστε να αναπνέει με επάρκεια η ελπίδα; Υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο στον δικό σας ποιητικό ορίζοντα;
Υπηρετώ νομίζω την ελεύθερη μορφή Ποίησης γιατί για μένα σημασία έχει το νοηματικό περιεχόμενο. Η μνήμη έχει μεγάλη σημασία αφού είναι ο καταγραφέας του παρελθοντικού και παρόντος χρόνου που συντελεί στη μαγεία της ποιητικής έκφρασης αφού λειτουργεί συγκριτικά με τον τρέχοντα και μελλοντικό χρόνο και με αυτόν τον τρόπο διαπλέκονται λέξεις, έννοιες, ιδέες, απόψεις, στιγμές και φωτίζουν ένα νέο δημιούργημα φανταστικού ή ρεαλιστικό. Για να προκύψει όμως αυτό χρειάζεται νοηματική απλότητα και ορθή ταξινόμηση λέξεων που γειτνιάζουν με άλλες λέξεις και όλο αυτό κάτι να σημαίνει για τον αναγνώστη. Τα ποιήματα χαρακτηρίζονται από αποφθεγματική λιτότητα και είναι, όπως αναφέρετε, σε ολιγόστιχα, δίχως όμως να χάνεται το νοηματικό βάθος.
Στο βαρύ πέπλο των υπαρξιακών ανησυχιών και του θανάτου βεβαίως πάντα υπάρχει μια χαραμάδα ζωής, μια ανάσα που προσφέρει η ποίηση, αυτός ο άλλος μεταμορφωμένος κόσμος που συμβαίνει μέσα μας και πασχίζουμε να βγει προς τα έξω.
Στον δικό μου ποιητικό ορίζοντα υπάρχει ζωή μετά το θάνατο και αυτός είναι ένας από τους αρκετούς λόγους που ασχολούμαι μανιωδώς με τη γραφή. Με κάποιον τρόπο από κάποιους ίσως να συζητιούνται και τα δικά μου ποιητικά πεπραγμένα σε χρόνο ύστερο!
Είναι εξ ολοκλήρου εξομολογητικά τα ποιήματά σας;
Υπάρχει εξομολογητική διάθεση αλλά όχι καθ’ ολοκληρίαν. Και αν η εξομολογητική διάθεση λειτουργεί ανακουφιστικά για ένα μέρος του αναγνωστικού κοινού τότε κάτι έχει γίνει!
Πόσος χρόνος χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί η συγγραφή της συγκεκριμένης ποιητικής συλλογής;
Για τη συγγραφή της συγκεκριμένης ποιητικής συλλογής χρειάστηκαν περίπου τρία χρόνια καθώς διάσπαρτες σκέψεις, ξεχασμένες μνήμες και ανολοκλήρωτες παραστάσεις έπρεπε κάποια στιγμή να συγκεντρωθούν σε ένα χαρτί και να πάρουν το δρόμο τους. Η δυσκολία ήταν ότι κάθε φορά που εμφανιζόταν κάτι καινούργιο, αντιφατικό έπρεπε να γίνει αναπροσαρμογή όλου του υλικού. Από την αντίφαση όμως ξεκινούν όλα στη ζωή, δύο διαφορετικές λογικές που σε κάνουν να δεις την άλλη πλευρά της ζωής.
Το βιβλίο σας απευθύνεται αποκλειστικά σε ενήλικες ή μπορεί να αποτελέσει ανάγνωσμα και για το εφηβικό κοινό;
Απευθύνεται σε εφήβους, νέους και μεγάλους ενήλικες. Απευθύνεται σε όλους τους σκεπτόμενους ανθρώπους που ζουν ποιητικά, που έχουν αρμονία στη σκέψη, που ψάχνονται σε βάθος και είναι υπαρξιακά ανήσυχοι. Σε όλους όσους αναζητούν τη σωτηρία της ψυχής δίχως τη διαμεσολάβηση του θείου αλλά έχουν αφεθεί στο δρόμο της σοφίας.
Είστε ικανοποιημένος από τη συνεργασία σας με τις εκδόσεις «ενύπνιο»;
Είμαι πολύ ικανοποιημένος, η συνεργασία είναι άριστη αφού υπάρχει σύμπλευση σκέψεων, ανησυχιών και προβληματισμών αλλά και για έναν επιπλέον λόγο ότι η προηγούμενη ποιητική συλλογή η «σκάλα μνήμης» έτυχε αντικείμενο εκδήλωσης ενδιαφέροντος και μεταφράζεται στην ιταλική και αλβανική γλώσσα.
Επόμενα συγγραφικά βήματα κάνετε ή είναι πολύ νωρίς ακόμα;
Ναι, βρίσκεται σε επεξεργασία και η επόμενη ποιητική συλλογή που θα είναι έκπληξη και όσον αφορά τον τίτλο και όσον αφορά τη σύνθεση των ποιημάτων. Θα είναι διαφορετική από όλες τις προηγούμενες και αναμένεται να εκδοθεί πριν το καλοκαίρι του 2025
Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα ποίημα από το βιβλίο σας.
Αναφέρω το ποίημα «Χάνεσαι» από την τελευταία μου ποιητική συλλογή “Ύπουλη νύχτα”:
Μόλις που σε βλέπω
Βιαστική να περνάς
Μέσα στον σπασμένο καθρέφτη
Και να χάνεσαι στο νέφος επίμονα
Και να σκέφτομαι
Την επόμενη φορά
Που θα βρω καθρέφτη να σε δώ!
Κύριε Ζαΐρη, σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συζήτηση και σας εύχομαι υγεία, ευημερία και μπόλικη έμπνευση.
Εγώ ευχαριστώ κα Πετρίδου για την ωραία συνέντευξη.
Βιογραφικό:
Ο Αντώνης Ζαΐρης γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές (ΜΒΑ) στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Η διδακτορική του διατριβή ήταν σε θέματα Συμπεριφοράς Καταναλωτή. Έχει υπηρετήσει για 32 χρόνια ως Διευθυντικό Στέλεχος Πωλήσεων και Μάρκετινγκ και Γενικός Διευθυντής σε διάφορες πολυεθνικές και μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις, ενώ έχει υπηρετήσει και το Δημόσιο μάνατζμεντ μέσα από θέσεις ευθύνης. Από το 2005 έως τον Ιούνιο του 2012 διετέλεσε Γενικός Διευθυντής του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος. Από τον Ιούλιο του 2012 έως τον Νοέμβριο του 2013, υπηρέτησε ως Γενικός Διευθυντής του Τμήματος Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας στο Υπουργείο Εξωτερικών. Διετέλεσε επίσης Αναπληρωτής Εθνικός Εκπρόσωπος στη Διακυβερνητική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Σήμερα είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου, καθώς και Αναπληρωτής Αντιπρόεδρος του ΣΕΛΠE. Έχει επίσης διδάξει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης καθώς και στα Πανεπιστήμια Τιράνων και Πράγας. Συμμετείχε σε πολλά διεθνή συνέδρια και έχει αρκετές ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις με το σύστημα κριτών. Έχει δώσει συνεντεύξεις σε γνωστές ελληνικές και ξένες εφημερίδες και είναι συγγραφέας 18 βιβλίων εκ των οποίων τα 10 τα έχει συγγράψει με τον Γιώργο Σταμάτη. Μεταξύ αυτών τα βιβλία: «Ποια Ανάπτυξη;», «Total Business Success», «Ο ρόλος του ηγέτη στη σύγχρονη Επιχείρηση», «Το Παγωμένο μέλλον», «Ανακαλύπτοντας τον τροχό - Σε αναζήτηση μιας νέας πολιτικής» και «Για ένα νέο δημοκρατικό πρότυπο»», καθώς και τα λογοτεχνικά βιβλία «Ανήσυχη Περιπλάνηση», «Παγωμένος Χρόνος», «Όπου νάναι…», «Σκάλα μνήμης». Έχει βραβευθεί για το σύνολο του έργου του από την Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας, τη Διεθνή Ακαδημία Ηγεσίας, τη Διεθνή Ακαδημία Τεχνών και το Λογοτεχνικό περιοδικό Κέφαλος.
0 Σχόλια