Βιβλιοκριτική για το βιβλίο "Τα Ελληνικά πολιτικά κόμματα 1821-1961" του Γρηγόριου Δαφνή

Συγγραφέας: Γρηγόριος Δαφνής

Έτος έκδοσης: 2019

Σελ.: 192

Εκδόσεις: Κάκτος

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

Το βιβλίο αυτό είναι ολιγοσέλιδο αλλά πυκνό και συνταιριάζει χαρακτηριστικά της ιστορικής και πολιτικής μελέτης και δοκιμίου.

Το βιβλίο ταξιδεύει τον αναγνώστη σε μια εποχή όπου η πολιτική δεν ήταν μια λέξη αλλά μια κοινωνική διαδικασία.

Τα σύγχρονα πολιτικά κόμματα, αμέσως ή εμμέσως, αποτελούν ουσιώδη όργανα της κυβερνήσεως, χαράσσουν, νομίμως, την κατεύθυνση της πορείας των πολιτικών πραγμάτων και είναι προικισμένα, είτε κατ’ έθιμον είτε βάσει γραπτών κανόνων δικαίου, με ειδικά δικαιώματα, τα οποία διαγράφουν τα πλαίσια εντός των οποίων κινούνται. Γι’ αυτό και το σύγχρονο κράτος είναι κομματικό. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς ένα, δύο ή περισσότερα κόμματα.

Πολιτικό κόμμα είναι μια ομάδα ανθρωπίνων όντων οργανωμένων κατά τρόπο σταθερό, έχοντας ως σκοπό να καταλάβουν ή να διατηρήσουν την κυριαρχία του καθεστώτος επ΄ ωφελεία των ηγετών των, ως και να αποκομίσουν, χάρις σε αυτήν την κυριαρχία, υλικά και πνευματικά αγαθά και πλεονεκτήματα. Δια να υπάρξει πολιτικό κόμμα χρειάζονται, τα ακόλουθα οργανικά στοιχεία: σταθερή οργάνωση, επιδίωξη κατακτήσεως ή διατηρήσεως της κυριαρχίας του καθεστώτος και παροχή υλικών και πνευματικών αγαθών και πλεονεκτημάτων στα μέλη.

Το κόμμα αποτελείται από πολλές μικρές ομάδες, διεσπαρμένες σε ολόκληρο την χώρα και συνδεόμενες δια συντονιστικών οργάνων. Σε κάθε περιοχή υπάρχει μία νομαρχιακή επιτροπή, ενώ σε εθνικό επίπεδο η οργάνωση καταλήγει στο συνέδριο του κόμματος, την κεντρική επιτροπή, το πολιτικό γραφείο. Το συνέδριο συνερχόμενο ανά διετία καθορίζει την πολιτική γραμμή του κόμματος και εκλέγει τα κεντρικά όργανα. Βασική προϋπόθεση επιτυχούς κομματικού αγώνος είναι η απόλυτη πειθαρχία στις αποφάσεις των οργάνων διοίκησης του κόμματος.

Τα πρώτα κόμματα εμφανίζονται στην Μεγάλη Βρετανία, αμέσως μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Στην Γαλλία και την ηπειρωτική Ευρώπη τα κόμματα εμφανίζονται πολύ αργότερα.

Ένας παράγων, ο οποίος συντελεί αποφασιστικώς στην διαμόρφωση των πολιτικών εξελίξεων μιας χώρας είναι το εκλογικό σύστημα.

Η γέννηση, η ζωή, η οργάνωση, η λαϊκή βάση των ελληνικών πολιτικών κομμάτων δεν έχουν μελετηθεί εκτενώς. Άλλωστε μέχρι του Ν.3363 του 1926, το κόμμα στερείτο νομίμου αναγνωρίσεως.

Η Φιλική Εταιρεία, εάν δεν υφίστατο την περιπέτεια των Ηγεμονιών, περιπέτεια η οποία την διέλυσε, θα μπορούσε χάρης στην οργάνωσή της να αποτελέσει την βάση για κομματικούς σχηματισμούς. Η άστοχος, όμως, ενέργειατου Αλέξανδρου Υψηλάντη , η οποία παρ΄ ολίγον να ματαιώσει την όλη επαναστατική εξέγερση, υπήρξε, κυρίως, μοιραία για την Φιλική Εταιρεία. Η έλλειψη οργανωμένης ηγεσίας του επαναστατικού αγώνος, οφειλόμενη, στην αποσύνθεση της Φιλικής Εταιρείας, είχε ως συνέπεια να μειώσει την έκταση της Επανάστασης και να καταστήσει δυσχερή την δημιουργία πυρήνων σύγχρονου κρατικού οργανισμού. Στελέχη με δυτική καλλιέργεια, που γνώριζαν τον τρόπο διοικήσεως, μυημένα στην λειτουργία των κρατών της Δύσης, υπήρχαν. Δυστυχώς, τα στελέχη αυτά δεν προέρχονταναπό τις περιφέρειες, στις οποίας επικράτησε η επανάσταση. Εάν υπεράνω αυτών βρίσκονταν η ανώτατη αρχή, η Φιλική Εταιρεία θα μπορούσε, αντλώντας εξ αυτής δύναμη, να επιβληθούν. Μόνο έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό των ντόπιων, οι οποίοι, αν και ακαλλιέργητοι, δεν στερούνταν σχετικής διοικητικής εμπειρίας, εφόσον, υπό τον τουρκικό ζυγό, άσκησαν, έστω περιορισμένα , διοίκηση. Εξ’ ού και η σύγκρουση. Αφού η επανάσταση δεν είχε ηγεσία κατά την εκκίνηση, έπρεπε να αποκτήσει κατά την διαδρομή. Αναπόφευκτος ως εκ τούτου, παρουσιάζεται η εμφύλιος έριδα. Ότι η επανάσταση δεν επέτυχε να δώσει εκ των κόλπων της ηγεσία, έφερε στην ανάγκη της προσκλήσεως του Ιωάννη Καποδίστρια, πρώτον, εις την ανάθεση, εν συνεχεία , εις τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις: Μ. Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία ,της φροντίδας ανευρέσεως ηγέτη του νεοσυσταθέντος ελληνικού κράτους. Υπό αυτούς τους όρους δεν είναι δυνατό να ομιλούμε περί κομμάτων κατά την περίοδο της επανάστασης και μέχρι της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843,όταν ο βασιλιάς Όθων υποχρεώθηκε να αποδεχθεί τον περιορισμό της εξουσίας του και να αναγνωρίσει στον ελληνικό λαό το δικαίωμα να αποφασίζει περί του τρόπου διακυβερνήσεώς του. Αν και ο βασιλιάς Όθων δεν σεβάστηκε το ψηφισμένο, το 1844, Σύνταγμα, εν τούτοις από του έτους αυτού μπορεί να λεχθεί, ότι άρχισε η πολιτική ζωή στην χώρα μας. Ο εκλογικός νόμος του 1844 δημιούργησε τις προϋποθέσεις οργανώσεως κομμάτων και, μάλιστα, επικρατήσεως του δικομματικού συστήματος. Δυστυχώς ο βασιλιάς Όθων αντέδρασε, κατά της πορείας προς την δημοκρατία. Αγνόησε ή παραβίασε το Σύνταγμα και δεν επέτρεψε την διενέργεια ελεύθερων εκλογών. Οι αναδειχθείσες, από το 1844 έως το 1862, επτά Βουλές , υπήρξαν προϊόν βίας, τεχνασμάτων και νοθείας.

Περί του τέλους της βασιλείας του Όθωνος θα εμφανισθούν οι νέες πολιτικές δυνάμεις προερχόμενοι εκ της μετεπαναστατικής γενιάς, η οποία εμποτισμένη με τις εξελισσόμενες στην Ευρώπη φιλελεύθερες ιδέες, θα αναλάβει το έργο της ολοκλήρωσης της Δημοκρατίας. Οι δυνάμεις αυτές θα επιτύχουν την έξωση του Όθωνος και την πλήρη κατάργηση της ξενικής κηδεμονίας. Από της ψηφίσεως του Συντάγματος μέχρι της εξώσεως του Όθωνος σχηματίσθηκαν δέκα κυβερνήσεις. Εξ αυτών οι πέντε πρώτες, Αλ. Μαυροκορδάτου, Ι. Κωλέττη, Κίτσου Τζαβέλλα, Γ. Κουντουριώτη και Κ. Κανάρη είχαν, σαφώς, κομματικό χαρακτήρα.

Η επανάσταση της 10-22 Οκτωβρίου 1862 δεν οδήγησε μόνο εις την εκθρόνιση του Όθωνα, αλλά και εις την πλήρη αποκατάσταση των δικαιωμάτων αυτοδιαθέσεως και αυτοκυβερνήσεως του ελληνικού λαού. Η βρετανική κυβέρνηση, πρώτη, αναγνώρισε την επανάσταση. Η πραγματοποιηθείσα δια της επαναστάσεως του 1862 πολιτειακή μεταβολή, η οποία οδήγησε στην εγκαθίδρυση συνταγματικής δημοκρατίας, υπό ισόβιο κληρονομικό ανώτατο άρχοντα, αναδειχθέντα, όμως, δια λαϊκής εκλογής, δημιούργησε όλες τις προϋποθέσεις για κομματική κυβέρνηση και κομματική δραστηριότητα. Αμέσως μετά την επικράτηση της επαναστάσεως, σχηματίσθηκε τριμελής επιτροπή,εκ των Δημ. Βούλγαρη, ως Προέδρου, Κ. Κανάρη και Μπενιζέλου Ρούφου, ως μελών, η οποία ανέλαβε την άσκηση όλων των εξουσιών. Η επιτροπή, αφού σχηματίστηκε προσωρινή κυβέρνηση, αποφάσισε την άμεσο σύγκληση συντακτικής συνέλευσης, η οποία θα εψήφιζε το νέο Σύνταγμα. Και θα καθόριζε την μορφή του πολιτεύματος (θα γινόταν δημοψήφισμα για την εκλογή νέου βασιλιά). Δύο πολιτικά κόμματα εμφανίστηκαν στην πολιτική σκηνή οι Ορεινοί, με ηγέτη τον Κ. Κανάρη και οι συντηρητικοί, που ονομάστηκαν Πεδινοί, με ηγέτη τον Δ. Βούλγαρη. Στις 11 Φεβρουαρίου 1863 εξέλεξαν οι Ορεινοί κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ζαφ. Βάλβη. Την κυβέρνηση Βάλβη, που παραιτήθηκε τις 27 Μαρτίου διαδέχτηκε μεταβατική κυβέρνηση υπό τον Διομήδη Κυριακού και αυτήν, τις 29 Απριλίου, κυβέρνηση του υπό τον Μπενιζέλο Ρούφο, αλλά και αυτός αντικαταστάθηκε μετά 40 μέρες από του Ορεινού Π. Κορωναίου. Ο Βούλγαρης, ηττηθείς εις την συνέλευση, εζήτησε να επιβληθεί δια της βίας…

…Η ρομαντική διάθεση, η οποία μεταβάλλει τους θρύλους σε ιστορία και την ιστορία σε μυθιστόρημα ή πολιτική σκοπιμότητα και η ατελής χώνευση των μαρξιστικών θεωριών, προέβαλλον το pronunciamento (σημαίνει την εκ μέρους ενός στρατιωτικού ηγέτη λήψη θέσεως εις τα πολιτικά πράγματα, αντίθετο εκείνης της κυβερνήσεως) της 15^ης Αυγούστου 1909 ως μέγα σταθμό εις την εξέλιξη της συγχρόνου Ελλάδας. Χαρακτηρίσθηκε ως η αυγή μιας νέας εποχής, σχεδόν ως η αφετηρία της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Ολόκληρος η προ του 1909 περίοδος καταδικάστηκε ως φαυλοκρατική και στηρίχθηκε η καταδίκη εις το επιχείρημα ότι τα κόμματα απέβλεπαν στην κατάληψη της εξουσίας και στην διατήρηση αυτής. Την 16^η Δεκεμβρίου 1909 η επιτροπή του Στρατιωτικού Συνδέσμου κάλεσε τον Ελευθέριο Βενιζέλο δια να αναλάβει την κυβέρνηση της χώρας…

Στις πρόσφατε εκλογές του 2019 στην Ελλάδα ψηφίσανε κάποιο κόμμα 5,7 από τα 10 εκατομμύρια Ελλήνων, που ζούνε στην Ελλάδα. Η προεκλογική περίοδος οπισθοδρόμησε σε πόλεμο ψωροεντυπώσεων. Επιχειρήματα μηδέν. Επιστημονικά τεκμήρια ανύπαρκτα. Εκλεγμένες μετριότητες. Οι περισσότεροι εκλεγμένοι βουλευτές έχουν αποδείξει πέραν αμφιβολίας ότι είναι ανίδεοι. Επικίνδυνοι για να χειριστούν ζωτικά θέματα.Το χειρότερο είναι ότι ούτε εκείνοι ούτε οι πολιτικοί τους αρχηγοί δεν έχουν υποψιαστεί καν το ενδεχόμενο να είναι ανίδεοι και επικίνδυνοι. Οι βουλευτές εκπροσωπούν μόνο τους έχοντες. Η συγκέντρωση της οικονομικής ισχύος βρίσκεται στα χέρια των λίγων.

Εκείνο που θα διαπιστώσουμε διαβάζοντας αυτό το βιβλίο είναι ότι η εθνική αντιπροσωπεία από το 1821 έως το 1961 δεν εκπροσωπεί παρά τους έχοντες, όπως γίνεται και σήμερα. Είναι λοιπόν επείγον, όσοι συγκεντρώνουν την οικονομική και πολιτική εξουσία, να βρουν μπροστά τους ένα όριο. Αλλά αυτό το όριο δεν μπορεί να προέλθει παρά από τους «μεγάλους αριθμούς», από τους πιο φτωχούς πολίτες οι οποίοι, ήδη από την Αρχαιότητα, παρά την έλευση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, έχουν αποκλειστεί από τα δημόσια αξιώματα.

Εκλέχτηκαν το 2019 δήθεν δημοκρατικά κόμματα (στην ουσία μειοψηφικές κλίκες συμφερόντων) να λύσουν τους λογαριασμούς τους. Η παλαιά κομματοπαγής Ελλάδα κονταροχτυπήθηκε γερά με τον εαυτό της και τελικά νίκησε τόσο εκείνη όσο και ο εαυτός της.

Η Ελλάδα ναρκώνεται, πεθαίνει ναρκωμένη. Η κοινωνία έχει διαποτιστεί μέχρι το μεδούλι από θανατερά συμφέροντα. Τραγωδία. Απελπισία. Δυστυχώς δεν υπάρχει σωτηρία…

Ο Γρηγόριος Δαφνής, δικηγόρος, δημοσιογράφος και ιστορικός συγγραφέας, γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1909. Στην Κατοχή εκτοπίσθηκε κατ’ αρχάς στους Παξούς και εν συνεχεία εγκλείσθηκε σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως στον Τάραντα της Ιταλίας, απ’ όπου δραπέτευσε το 1943. Κατέφυγε στην Αίγυπτο και υπηρέτησε στο υπουργείο Πληροφοριών. Μετά την απελευθέρωση εργάσθηκε ως πολιτικός συντάκτης σε αθηναϊκές εφημερίδες και σχολιαστής στο ΕΙΡ. Διατέλεσε διευθυντής του ΑΠΕ την περίοδο 1964-65 και γενικός διευθυντής του ΕΙΡ την περίοδο 1965-67. Κατά τις εκλογές του 1946 και 1959 ήταν υποψήφιος βουλευτής του Κόμματος των Φιλελευθέρων και της ΕΠΕΚ αντιστοίχως. Συνέγραψε τα έργα Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων, Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, Ιωάννης Καποδίστριας κ.ά. Πέθανε στην Αθήνα το 1977.