Βιβλιοκριτική για την ποιητική συλλογή "ΑΝΙΑΤΗ ΑΝΟΙΞΗ" της Φωτεινής Ψιρολιόλιου

Συγγραφέας: Φωτεινή Ψιρολιόλιου
Έτος έκδοσης: 2020
Σελ.: 62
Εκδόσεις: Ρώμη

Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Σ’ έναν κόσμο που έχει χάσει, πια, το νόημα της ύπαρξής του, αυτό που έχει πλέον σημασία είναι η ανασυγκρότηση. Με τα μάτια στραμμένα στο φως, σ’ αυτό που με δυσκολία πασχίζει να ταράξει το σκοτάδι, το θάρρος είναι το ζητούμενο για να βρει ξανά το στήριγμά της η ζωή, για να κυλήσει το βήμα προς τα εμπρός, για να γεννηθεί ξανά το όνειρο, για να ξυπνήσει η ελπίδα και ν’ απλώσει στον ορίζοντα και πάλι τη μορφή της. Θάρρος, λοιπόν, και τόλμη κρίνονται απαραίτητες, καθώς μόνο με τη δική τους συμβολή ανοίγει ο δρόμος με κατεύθυνση την άνοιξη, τη νέα άνοιξη, το λιμάνι κάθε μυστικής ευχής.

Γι’ αυτό το λιμάνι κάνει λόγο στην πρώτη της ποιητική συλλογή η Φωτεινή Ψιρολιόλιου, με τίτλο «ΑΝΙΑΤΗ ΑΝΟΙΞΗ», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ρώμη».

«Όσο περνά ο καιρός μοιάζω με άμμο

όχι με την κινούμενη

αλλά μ’ αυτήν που χύνεται

σε εξώπορτας πατάκι

ή ανάμεσα στα καλλυντικά

υποταγμένη και αδούλωτη

ασυγκίνητη στη συνάφεια

με αισθήσεις σε έπαρση

ανίατη άνοιξη.» (Σελ. 39)

Η ποιήτρια εστιάζει στη δύναμη των λέξεων ξεκινώντας την καταγραφή των σκέψεών της.

«λέω να μαζέψω τα φωνήεντα

που ’χασαν την ηχώ τους

βρεγμένα από συμφορές

όξινης καταιγίδας

στων λέξεων άλλη μια φορά

να ξαναμπούνε τη γραμμή» (Σελ. 11)

Θεωρεί πως στις λέξεις στηρίζεται ο άνθρωπος για να πορευτεί στη ζωή του και να αναζητήσει την ουσία της. Όταν οι λέξεις παίρνουν συγκεκριμένη μορφή, η ευχή σχηματίζεται καθαρά στην αυλή της επιθυμίας κι έτσι η προσπάθεια ξεκινά το ταξίδι της, όσο δύσκολο κι αν είναι, με σκοπό την πραγματοποίησή της. Άλλωστε, τίποτα στο διάβα της δεν χαρίζεται δίχως αγώνα. Κι αυτό οι οδοιπόροι της το γνωρίζουν πολύ καλά.

«Δε μου χαρίστηκε ως εδώ

ούτε κλαδάκι μέντας.

Βήμα το βήμα τράβηξα

μόνος

στην άνοιξη.» (Σελ. 12)

Φυσικά, δεν τα καταφέρνουν όλοι στη ζωή. Δυστυχώς, η άνοιξη για τους περισσότερους ανθρώπους αλλάζει μορφή και μετατρέπεται είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα σε ένα απόκτημα ανούσιο, ασήμαντο, πρόσκαιρο και κάλπικο. Δική τους επινόηση, φυσικά, να τη ντύσουν με άλλα χαρακτηριστικά, μόνο και μόνο για να μπορούν έπειτα να ξεγελούν την ολοκληρωτική τους κατάντια από την οποία αδυνατούν να απεγκλωβιστούν. Έτσι νομίζουν τουλάχιστον. Κι έτσι, σέρνονται χαμένα κορμιά, με δίχως νόημα ύπαρξης, στην ασημαντότητα του τίποτα, με δίχως ιδανικά και με μόνη τους συντροφιά την απόλυτη μοναξιά. «Μαύρη χρυσόσκονη» τη χαρακτηρίζει η ποιήτρια και όχι άδικα.

Το μυστικό της ευτυχίας για εκείνη είναι αλλού. Συγκεκριμένα, μέσα στο βαρύ φορτίο που λέγεται αλήθεια. Ποιος, όμως, μπορεί να αντέξει την αλήθεια; Ποιος μπορεί να την κουβαλήσει στις πλάτες του, δίχως να λυγίσει, δίχως να παρασυρθεί από τη «χρυσόσκονη του εφήμερου», δίχως να ματώσει από τα βέλη των κακόβουλων, των αποτυχημένων, των ηττημένων, που απεχθάνονται το καθαρό βλέμμα των ονειροπόλων;

«κατάσαρκα μόνο φοριέται η αλήθεια.» (Σελ. 13)

Ελάχιστοι οι τολμηροί που αντέχουν να την υπηρετούν κι ακόμη πιο ελάχιστοι όσοι τα καταφέρνουν ως το τέλος της διαδρομής, ως το τέλος της δοκιμασίας. Δυστυχώς, η φθορά υπάρχει παντού. Το ψέμα κυριεύει τα πάθη κι ο χρόνος προκαλεί στις ρίζες αυτού του μάταιου κόσμου σαπίλα.

«Σε νάρθηκα η συνείδηση

είχε πολλά κατάγματα» (Σελ. 15)

«Οι σκέψεις δροσίζονται

Αλλάζει ο κόσμος

Και η αφή, εσχάτως, υποκρίνεται.» (Σελ. 20)

Η Φωτεινή Ψιρολιόλιου έχει επίγνωση της κατάστασης. Οι άνθρωποι έχουν εγκλωβιστεί μέσα σε μια αθεράπευτα χαοτική κατάσταση, την οποία οι ίδιοι με την αλαζονεία και την απερισκεψία τους δημιούργησαν. Και τώρα, ανήμποροι να αντιδράσουν και να αλλάξουν τη ρότα των πραγμάτων, βλέπουν το φόβο να καθρεφτίζεται στα μάτια τους ως ο μεγάλος τιμωρός που αποφάσισε πια να ορίσει εκείνος, αντί γι’ αυτούς, τη μοίρα τους.

«Στολίζουμε περίτεχνα τους φόβους μας

πιστεύοντας στη σκιά τους.

Τους περιφέρουμε

στα δάση των μοναχικών

λατρεύουμε τα κελύφη

καμαρώνουμε ζωή αδειανή.» (Σελ. 21)

Οι συνέπειες της παρακμής πολλές. Η φθορά πρωταγωνιστεί ως η μόνη επιβληθείσα δύναμη. Μετονομάζεται σε απληστία που οδηγεί αναμφισβήτητα στην ήττα. Η αλήθεια στέκεται, πια, λέξη άγνωστη στις συνειδήσεις των ενηλίκων. Προκαλεί κακόγουστο αστείο και μόνο τα παιδιά μπορούν να αισθανθούν την ομορφιά της. Ίσως, γιατί τα παιδιά έχουν ακόμα άγνοια του κινδύνου. Προκαλεί, άραγε, η αλήθεια κίνδυνο;

«Είναι καιρός τώρα αρκετός

που η αλήθεια είναι αστείο

-κακόγουστο το λεν πολλοί-

μικρών παιδιών διάλεκτος

εξορισμένοι, εντελώς, απ’ το ενήλικο σύμπαν.» (Σελ. 23)

«Καλής χαράς παιδί

με άγνοια στο κόκκινο

περνά διαδρόμους σκοτεινούς

ψάχνοντας για το φως.» (Σελ. 24)

Η άνοιξη για την ποιήτρια παίζει καθοριστικό ρόλο στα ποιήματά της. Ίσως, γιατί καθρεφτίζει με καθαρότητα την ελπίδα, αυτή που έχει ανάγκη ο άνθρωπος στη ζωή του, ακόμα κι αν νιώθει πως έχει απομακρυνθεί εντελώς απ’ αυτήν, ακόμα κι αν τη νιώθει ανίατη, απραγματοποίητη, όνειρο απατηλό. Εκείνη επιμένει να εμφανίζεται μπροστά του παίρνοντας τη μορφή του φωτός.

«Την άνοιξη γλάροι και τράτες

συγυρίζουν την παραίτηση

η ζωή ξαναστήνεται στο φως» (Σελ. 25)

Για να κατορθώσει κάποιος να εμπιστευτεί την άνοιξη, πρέπει πρώτα να το θελήσει. Η θέληση απαιτεί δύναμη ψυχής κι αυτό είναι το μυστικό για να κυριέψει το φως το σκοτάδι, για να πάψουν οι σκιές να φυλακίζουν τη σκέψη, για να αναπνέει ελεύθερη η αλήθεια. Η ποιήτρια, ένθερμος υποστηρικτής της αλήθειας, επιλέγει να ελπίζει σ’ αυτήν. Χρησιμοποιεί το πρώτο πρόσωπο σε ορισμένα από τα ποιήματά της για να φανεί περισσότερο αποφασιστική και πειστική στο λόγο της. Με τον τρόπο αυτό ελπίζει πως θα παρακινήσει και το φοβισμένο από τα πολλά χρόνια της απόλυτης ηθικής κατάπτωσης αναγνώστη-κυνηγό της ζωής να οραματιστεί για τον εαυτό του, αλλά και για τους άλλους ένα καλύτερο και φωτεινότερο αύριο.

«Θα ανασαίνω

θα χορεύω

στα άσπρα θα ντυθώ

σα κλείσω το μάτι στον ήλιο

θα κατεβάσω μια ελπίδα από τον ουρανό.

Μ’ αυτήν θα πορευτώ στους ίσκιους

στην άγνωστη ζωή.» (Σελ. 27)

Φυσικά, δεν είναι εύκολη υπόθεση μια οποιαδήποτε κίνηση αλλαγής. Σε έναν κόσμο που έχει χάσει την ταυτότητά του από καιρό, το κάθε βήμα απαιτεί πολύ μεγάλη προσπάθεια. Η ποιήτρια έχει επίγνωση της κατάστασης. Οι εξομολογητικές της διαθέσεις, άλλωστε, περιγράφουν σχολαστικά τις συνθήκες αυτές.

«Ζω στη λίμνη της λύπης

για τη χαμένη μας ταυτότητα

τη λειασμένη σας αντίσταση

την ποίησή τους που αναλύεται

και δεν προφέρεται σαν ψαλμωδία

την ευρηματική χυδαιότητα

δίχως ζωή να ζεις.» (Σελ. 30)

«Πεθαίνει ο έρωτας των λέξεων στα βουβά

όσο η ζωή σε παραμύθι ανούσιο

με πλήξη σεργιανά’

δύουν οι ήλιοι τα φθινόπωρα νωρίς.» (Σελ. 32)

«ο ομφαλός της γης μετέωρος

αόρατα οδηγείται.» (Σελ. 36)

Μέσα στην απόλυτη χαοτική κατάσταση που επικρατεί, η ποιήτρια συνειδητοποιεί την κρισιμότητα του χρόνου. Για το λόγο αυτό και προτρέπει τον αναγνώστη να αισθανθεί το βάρος της ευθύνης που του αναλογεί, προκειμένου να τον προβληματίσει, να τον αφυπνίσει και να τον προτρέψει να βρει τον τρόπο να ξεφύγει από το λήθαργο της απραξίας του και να τολμήσει να δράσει με σκοπό την αναγέννησή του.

«Ήρθε η ώρα ο Θεός αυτός

ξανά να γεννηθεί

μέσα από κλήματα ξερά

και σήμαντρα αγέραστα

με γλώσσες κυριακάτικες.» (Σελ. 44)

Αποτυπώνοντας την κρισιμότητα της εποχής η Φωτεινή Ψιρολιόλιου εύχεται να ξημερώσει μία καλύτερη μέρα, μια μέρα που η αλήθεια θα βρει και πάλι τη θέση της στον κόσμο και ο κόσμος θα πάρει και πάλι τη ζωντανή και χρωματιστή του όψη.

«Ας ξημερώσει μια μέρα κόκκινη

για τη σιωπή της αλήθειας

για το ψέμα που έγινε Θεός

τον αδερφό που ρίξαμε

αστόχαστα στους λύκους

τον έρωτα που κόψαμε την τελευταία του φλέβα

και για το μοβ στα χείλη τα αμίλητα.» (Σελ. 45)

Η ελπίδα και τα όνειρα είναι προνόμια των παιδιών. Αν η παιδική αθωότητα κρατηθεί στο ακέραιο στις ψυχές των ενηλίκων, τότε μπορεί ακόμα να βρίσκει χώρο το όνειρο και στον κόσμο εκείνων.

«σαλεύει μέσα μας ακόμα κάτι εφηβικό

το αναγνωρίζω.» (Σελ. 50)

Συμπερασματικά, θα λέγαμε πως έχουμε να κάνουμε με μια ποίηση με συμβολική και υπαινικτική γραφή, με πυκνές ανησυχίες, καταγγελτική, άκρως εξομολογητική, υπαρξιακού αποκλειστικά περιεχομένου, που κινείται στα χνάρια της μοντέρνας ποίησης. Ο στίχος της ποιήτριας κατά το πλείστον χαρακτηρίζεται ελεύθερος, αν και σε αρκετά σημεία διακρίνεται η προσπάθειά της γράφουσας να ακολουθήσει τους κανόνες της έμμετρης ποίησης, ωστόσο όχι απόλυτα πειθαρχημένα (βλ, ποίημα «ΑΥΤΟΧΕΙΡΕΣ» σελ. 42). Για το λόγο αυτό, παρόλο που οι σκέψεις της αποτυπώνονται ανεπιτήδευτα στο χαρτί, οι συχνές μεταφορές που χρησιμοποιεί και η γεμάτη εικόνες γραφή της την κάνουν απόλυτα λυρική.

Φυσικά, δεν υπάρχει υπερβολή στο λόγο της και, οπωσδήποτε, δεν παρατηρούμε καμία προσπάθεια από την ίδια να μεταμορφώσει τα γνήσια αισθήματα τα οποία τη διακατέχουν σε προσποιητά και περίπλοκα, ώστε να εντυπωσιάσει τον αναγνώστη. Η ποίησή της είναι αρκετά συναισθηματική από μόνη της, σε αρκετά σημεία καταθλιπτική, ωστόσο με βαθύ περιεχόμενο, που στόχο έχει να αφυπνίσει τον αναγνώστη και να τον προτρέψει να αντισταθεί ενάντια στην αδιαφορία και σε όσους επιχειρούν να καταστρέψουν ολοκληρωτικά τον άνθρωπο, τις αξίες, τα ιδανικά και τα όνειρά του.

Μία συλλογή που, παρότι πρωτόλεια, υπηρετεί επάξια την ποίηση.

Ας είναι καλοτάξιδη!

Λίγα λόγια για την ποιήτρια, Φωτεινή Ψιρολιόλιου:

Η Φωτεινή Ψιρολιόλιου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Προσοτσάνη Δράμας. Σπούδασε Ειδική Παιδαγωγός, εργάστηκε ως εκπαιδευτικός στη Γερμανία και τα τελευταία χρόνια ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Παρακολούθησε τα εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής της ποιήτριας και δοκιμιογράφου Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου. Συνεργάστηκε με το δραμικό περιοδικό λόγου και τέχνης «Δίοδος» και τα ηλεκτρονικά έντυπα: Dramania, Fractal, Paliopodilato, Homouniversalis. Συμμετείχε σε συλλογικά έργα: Αχτίδες στο σκοτάδι εκδόσεις Ανάτυπο, Ασύνορες μνήμες εκδόσεις Ανάτυπο, Ποιήματα Ανεμοδαρμένα 2020, Συλλογή Ελληνικής Ποίησης του 21ου αιώνα στην Ελληνική και Αγγλική Γλώσσα από τις εκδόσεις Provocateur , Η ποίηση ταξιδεύει…Κωνσταντινούπολη 2019 Τρίγλωσση (Αγγλική, Ελληνική, Τουρκική) Ποιητική Ανθολογία, Η ποίηση ταξιδεύει εις… Εύριπον 2020, Νέα Φιλολογική Πρωτοχρονιά Εκδόσεις Αντώνη Θαλασσέλη 7.ΓΡΑΜΜΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ-ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τρίγλωσση Ανθολογία Τούρκων και Ελλήνων Ποιητών και Καλλιτεχνών. Είναι ενεργό μέλος της δράσης «η Ποίηση στις ράγες», ιδρυτικό μέλος του Σωματείου το Ράφι της Αγάπης , μέλος της Ένωσης Εικαστικών Λάνασσα. Είναι μητέρα δύο κοριτσιών.