Βιβλιοκριτική για το βιβλίο "Ο Αμερικανικός Φιλελληνισμός - Η επίδραση της Επανάστασης του 1821 στις ΗΠΑ" της Μορίν Κόνορς Σαντελί

Συγγραφέας: Μορίν Κόνορς Σαντελί
Έτος έκδοσης: 2021
Σελ.: 352
Εκδόσεις: Ψυχογιός

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

Με αφορμή την επέτειο για τα διακόσια χρόνια από το 1821 κυκλοφορούν δεκάδες βιβλία, προσεγγίζοντας την Επανάσταση από ποικίλες οπτικές γωνίες. Κάποιες μάλιστα, από αυτές τις προσεγγίσεις είναι αρκετά πρωτότυπες, όπως για παράδειγμα «Ο Αμερικανικός Φιλελληνισμός».

Φιλελληνισμός είναι το μοναδικό κίνημα αγάπης και αλληλεγγύης όλου του δυτικού κόσμου προς τη νεότερη Ελλάδα. Θεωρήθηκε φόρος τιμής και έμπρακτη αγάπη προς την Αρχαία Ελλάδα, το λίκνο του πολιτισμού. Εκδηλώθηκε ποικιλοτρόπως, με την έλευση πολλών φιλελλήνων, κυρίως νέων να πολεμήσουν, με το θέατρο, τις τέχνες, την ίδρυση κομιτάτων και κυρίως με την αποστολή όπλων και χρημάτων, διότι αυτά ήταν που χρειάζονταν οι Έλληνες για τον απελευθερωτικό τους αγώνα.

Οι Αμερικανοί νοιάστηκαν γρήγορα για τον ελληνικό αγώνα επειδή ένιωσαν έντονη συμπάθεια για τους Έλληνες. Τόσο οι Αμερικανοί φιλέλληνες (ιεραπόστολοι, έμποροι, μεταρρυθμιστές, φιλάνθρωποι, νέοι) που πήγαν στην Ελλάδα για να συνδράμουν στην πολεμική προσπάθεια όσο και εκείνοι που συνέβαλαν να οργανωθεί η βοήθεια σε τοπικό επίπεδο στις ΗΠΑ ήλπιζαν να επηρεάσουν τους Έλληνες επαναστάτες ώστε να συγκροτήσουν αντιπροσωπευτική δημοκρατία και να δημιουργήσουν ένα ελεύθερο έθνος κατ΄ εικόνα των ΗΠΑ. Επιπλέον ο Πόλεμος Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ το 1776 ενέπνευσε τους μαχητές της ελευθερίας στην Ελληνική Επανάσταση. Η οριστική αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού και η ίδρυση ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους, βασίστηκε στις φιλελεύθερες δημοκρατικές αρχές και αξίες της Αμερικανικής Επανάστασης-σύμφωνα με την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας της 4^ης Ιουλίου 1776- και της Γαλλικής Επανάστασης του 1789. Είναι γνωστό ότι ο Αδαμάντιος Κοραής αντάλλαξε απόψεις για την Επανάσταση και το Σύνταγμα με τον πατέρα του αμερικανικού έθνους Τόμας Τζέφερσον και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης απηύθυνε στον φιλέλληνα καθηγητή του Χάρβαντ, Έντουαρντ Έβερετ, έκκληση των επαναστατών για αναγνώριση και υποστήριξη από την Αμερική και ότι ο Νεοϋορκέζος Γεώργιος Τζάρβις έγινε αντιστράτηγος στις ελληνικές δυνάμεις, γνωστός ως «Καπετάν Ζερβός».

Το φιλελληνικό κίνημα στις ΗΠΑ ξεκίνησε ως υπερατλαντικό φαινόμενο το οποίο έλαβε ώθηση από την ποίηση και τον ακτιβισμό του λόρδου Βύρωνα και γιγαντώθηκε μετά την πολιορκία και την Έξοδο του Μεσολογγίου το 1826. Οι αμερικανικές εφημερίδες της εποχής ονόμασαν το εθνικό ξέσπασμα συμπάθειας και υποστήριξης προς τους Έλληνες «Η Ελληνική Φωτιά», αναφορά στο μυστικό όπλο των Βυζαντινών, το υγρό πυρ. Το γεγονός ότι οι Έλληνες ήταν χριστιανοί και οι Τούρκοι μουσουλμάνοι έπαιξε μεγάλο ρόλο στον Αμερικάνικο φιλελληνισμό. Ο κλασικιστής και ένθερμος φιλέλληνας Έντουαρτ Έβερετ, οι ανεπίσημοι διπλωμάτες Ντέβιντ Όφλι, Τζορτζ Μπεθούν Ίνγκλις, Πλίνι Φισκ, Λιβάι Πάρσον και ο φιλάνθρωπος Μάθιου Κάρι, οι οποίοι βοήθησαν στην προώθηση του ελληνικού αγώνα στους φιλέλληνες και στους κοινωνικούς μεταρρυθμιστές, ηγήθηκαν τοπικών και εθνικών προσπαθειών για την ενίσχυση των Ελλήνων.

Καθώς η υποστήριξη του ελληνικού αγώνα έφτασε στο αποκορύφωμά της στα τέλη της δεκαετίας του 1820, τα κινήματα κατάργησης της δουλείας και υπεράσπισης των δικαιωμάτων των γυναικών άρχισαν αυτές οι μεταρρυθμίσεις να κερδίζουν έδαφος στις ΗΠΑ.

Το βιβλίο αυτό αφορά την αμερικανική ανάμειξη στην Ελληνική Επανάσταση και στα επακόλουθά της.

Το Κεφάλαιο 1 παρέχει το πλαίσιο για τα χρόνια που οδήγησαν στον Πόλεμο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Σκιαγραφεί πώς οι Αμερικανοί γνώρισαν την Ελλάδα και απεικονίζει πώς η Ελληνική Επανάσταση έφερε κοντά ποικίλες ομάδες ανθρώπων με πολύ διαφορετικά συμφέροντα.

Το Κεφάλαιο 2 περιγράφει πώς οι Αμερικανοί ενστερνίστηκαν τον ευρωπαϊκό φιλελληνισμό και πώς αυτός αρχικά εξελίχθηκε σε κίνημα εντός των ΗΠΑ.

Το Κεφάλαιο 3 διερευνά την εξέλιξη του αμερικανικού φιλελληνικού κινήματος και πώς διαχωρίστηκε από το ευρωπαϊκό κίνημα. Το αμερικανικό φιλελληνικό κίνημα έγινε προέκταση του φιλανθρωπικού κινήματος, που επιδίωκε να υποστηρίξει τα γυναικόπαιδα, αντί για τους Έλληνες στρατιώτες.

Το Κεφάλαιο 4 εξετάζει την εσωτερική διαμάχη που ανέκυψε λόγω της λαϊκής υποστήριξης του ελληνικού αγώνα. Το 1815 το αμερικανικό εμπόριο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ιδιαίτερα ελκυστικό. Ωστόσο, η ευρεία υποστήριξη της ελληνικής ανεξαρτησίας στις ΗΠΑ προκάλεσε έντονες διενέξεις.

Με μια αναφορά στο αριστούργημα του Αμερικανού γλύπτη Χάιραμ Πάουερς, την «Ελληνίδα Σκλάβα», ξεκινά το Κεφάλαιο 5, το οποίο πραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο η λαϊκή υποστήριξη των Ελλήνων άλλαξε την πολιτική ρητορική στην Αμερική, ιδίως στους κύκλους που τάσσονταν κατά της δουλείας και υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών. Ο Φράνκλιν Μπέναζαμιν Σάνμπορν, υπέρμαχος της κατάργησης της δουλείας εξέφρασε την άποψή του ότι η τελική κατάργηση της δουλείας στις ΗΠΑ είχε «ξεκινήσει στην Ελλάδα» και κορυφώθηκε «στον δικό μας Εμφύλιο Πόλεμο». Απορρίπτοντας την οθωμανική σκλαβιά και την καταπίεση των γυναικών, οι ακτιβιστές της χειραφέτησης των μαύρων και των γυναικείων δικαιωμάτων κάλεσαν τους Αμερικανούς να επιβεβαιώσουν την πίστη τους στην ελευθερία ως θεμελιώδη αξία την οποία μοιραζόταν η δική τους χώρα με την αρχαία Ελλάδα.

Η αμερικανική υποστήριξη στην Ελληνική Επανάσταση είχε τελικά κοινωνικές επιπτώσεις και πολιτικό αντίκτυπο στις ΗΠΑ, ενώ, αντίθετα, ο Πόλεμος της Ελληνικής Ανεξαρτησίας βοήθησε τους Αμερικανούς να αυτοπροσδιοριστούν ως λαός και να ερμηνεύσουν την κληρονομιά της Αμερικανικής Επανάστασης στη διεθνή σκηνή.

Διαβάστε το.

Η ΜΟΡΙΝ ΚΟΝΟΡΣ ΣΑΝΤΕΛΙ είναι ιστορικός με ειδίκευση στην πρώιμη αμερικανική δημοκρατία. Έλαβε διδακτορικό τίτλο από το Πανεπιστήμιο George Mason το 2014 και είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Κοινοτικό Κολέγιο της Βόρειας Βιρτζίνια.