Βιβλιοκριτική: "Μέχρι τη θάλασσα, ένθετη η ταινία ντοκιμαντέρ του Μάρκου Γκασίν" του Λευτέρη Μπάκα | Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

ISBN: 978-960-05-1956-3
Συγγραφέας: Λευτέρης Μπάκας 
Ημ/νία κυκλοφορίας: ΜΑΡΤΙΟΣ 2025
Σελίδες: 311

Εκδόσεις: Εστία 

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

Πρώτα γυρίστηκε η ταινία και ύστερα γράφτηκε το βιβλίο. Το ένα φωτίζει το άλλο ως σε ένα παλίνδρομο. Το βιβλίο είναι προέκταση της ταινίας. Και αντίστροφα.

Ασθενείς που νοσηλεύονται, μετά από σοβαρά ατυχήματα, στην κλινική Φυσικής Αποκατάστασης του ΚΑΤ, προσπαθούν να σταθούν ξανά στα πόδια τους... ή έστω να επανακτήσουν την αυτονομία τους. Ακολουθώντας την αγωνιώδη πάλη τους, η ταινία ερευνά ένα από τα βασικά διλήμματα της ανθρώπινης ύπαρξης: Ελπίδα ή Αποδοχή;  

Η ταινία είναι εμπνευσμένη από την παρατεταμένη παραμονή του Μάρκου Γκασίν, το καλοκαίρι του 1987, σε ένα θάλαμο του ΚΑΤ. Εκεί στο ΚΑΤ έμαθε πολλά ,τόσο για τον εαυτό του όσο και για την ανθρώπινη φύση. Εκεί σε ένα θάλαμο του νοσοκομείου , ως μικρόκοσμος της ελληνικής κοινωνίας, κινηματογραφημένος από την οπτική γωνία των ασθενών.

Έτσι ξεκίνησε η περιπέτεια. Νεαροί ασθενείς με σοβαρά τραύματα (τετραπληγία, παραπληγία κ.λ.π.) όπως ο Γρηγόρης, ο Άκης, ο Σταύρος, ο Βασίλης, ο Κυριάκος και άλλοι πρωταγωνιστούν στην ταινία και στο βιβλίο. Το συνεργείο θα παρακολουθήσει την «Ομάδα Αποκατάστασης», την εβδομαδιαία συνάντηση γιατρών, θεραπευτών και νοσηλευτών, όπου εξετάζεται η πρόοδος της θεραπείας καθενός από τους ασθενείς της κλινικής και ορίζεται το θεραπευτικό τους πρόγραμμα. Αυτή η « ολομέλεια» μαρτυρούσε ένα συναρπαστικό διεπιστημονικό έργο, μια «ολιστική» προσέγγιση των ασθενών και των θεραπειών που τους παρέχονται. Είχανε μπροστά τους μια δεμένη ομάδα, παθιασμένη με τη δουλειά της, μια μικρή «θεραπευτική δημοκρατία». Ο σκηνοθέτης βρέθηκε αντιμέτωπος με μια συναρπαστική πραγματικότητα , τον αγώνα των τραυματιών να ανακτήσουν την αυτονομία τους και για πολλούς λόγους την προσωπική τους μάχη να αποδεχτούν την αναπηρία τους .

Η τετραπληγία και η παραπληγία είναι μεγάλες σωματικές απώλειες. Ο ασθενής χάνει μέρος από το σώμα του, που τόσο καιρό κατοικεί, και με το οποίο έχει κτίσει την καθημερινότητά του.  Αλλάζει το σωματικό του είδωλο και μαζί μ΄ αυτό αλλάζουν τα πάντα. Ο τρόπος που κινείται, που αισθάνεται, που λειτουργεί, που σκέφτεται, που αντιδρά, που συμμετέχει. Αλλάζουν όλα τα προηγούμενα, και οι σκέψεις που το πνίγουν δημιουργούν  ένα σύννεφο θλίψης και πένθους, που πρέπει να διαλύσει για να δημιουργήσει τη ζωή του από την αρχή.

Έτσι αντιμετωπίζεται η σωματική απώλεια, ψυχολογικά και κοινωνικά, από τον ίδιο τον ασθενή και τους στενούς του ανθρώπους. Πρέπει να αντιδράσει. Πρέπει να βγει στο ξέφωτο και να αναπνεύσει βαθιά. Χρειάζεται τεράστιος αγώνας. Πολλές φορές όμως είναι πιο δύσκολο να μετακινήσει τις σκέψεις του παρά το κορμί του. Αντιδράσεις, δικαιολογίες ή υπεκφυγές που στενεύουν τα περιθώρια και βουλιάζουν κάθε προσπάθεια. Αυτές οι αρνητικές σκέψεις είναι που τον καθηλώνουν και του στερούν το οξυγόνο. Αυτό πρέπει να καταλάβει. Και μόνο εάν μάθει, εάν γνωρίζει τι συμβαίνει, μπορεί να ανάψει το φως μέσα του.

Η παραπληγία και η τετραπληγία, ως μόνιμη κατάσταση, αναμφίβολα επηρεάζει το σωματικό είδωλο του ασθενή και αλλάζει την ψυχολογία του. Για να μπορέσει ο ασθενής να βοηθήσει τον εαυτό του, θα πρέπει να ισορροπήσει όλο αυτό μέσα του, προκειμένου να παρατηρήσει το νέο του σωματικό είδωλο με νέα προοπτική, να αλλάξει νοοτροπία και να κτίσει γέφυρες που θα του επιτρέψουν να ταξιδέψει στα νέα του όνειρα. Μόνο έτσι θα πετύχει η «Αποκατάσταση» τον σκοπό της, που είναι η επανένταξη.

Η Ιατρική Αποκατάσταση είναι μια ομαδική διαδικασία που εκπαιδεύει τον ασθενή στη νέα κινητική του κατάσταση. Σκοπός της είναι, ανάλογα με το επίπεδο και τη βαρύτητα της βλάβης, ο ασθενής να κατακτήσει το μέγιστο λειτουργικό αποτέλεσμα που θα του επιτρέπει λειτουργική ανεξαρτησία και συμμετοχή, διατηρώντας έτσι τον οικογενειακό, επαγγελματικό και κοινωνικό του ρόλο, ως την πλήρη επανένταξη. Η προσπάθεια είναι μεγάλη και οι ψυχολογικές συνέπειες τεράστιες. Ο αγώνας που κάνουν οι ασθενείς για να κερδίσουν πάλι τη ζωή τους είναι υποδειγματικός. Εκεί στηρίζεται και το δόγμα της Αποκατάστασης: να βοηθήσεις τον ασθενή να βοηθήσει τον εαυτό του. Τότε πραγματικά ο αγώνας αυτός αποκτά αξία.

Το βιβλίο εξετάζει και αναλύει τους «ήρωες» μέσα από τις ψυχολογικές  τους καταστάσεις, τη συμπεριφορά τους στη μικρή κοινωνία που ανέπτυξαν  τη νοσηλεία τους και τη δύναμη που πρόβαλλαν στην καθημερινή τους προσπάθεια. Ακολουθούν πιστά τον δρόμο που τους οδηγεί στην αποδοχή και την επανένταξη και τους δίνει προοπτική για νέα όνειρα και στόχους. Παράλληλα, εκεί όπου χρειαζόταν, δίνονται παραδείγματα ασθενών και καταστάσεων από άλλες εποχές μέσα στα τόσα χρόνια. Στόχος των φυσιάτρων και φυσικοθεραπευτών είναι να φανεί ο αγώνας που έκαναν με αξιοπρέπεια και σεβασμό για να κερδίσουν ξανά τη ζωή τους, όχι μόνο οι συγκεκριμένοι ασθενείς, αλλά και όσοι βρέθηκαν στους ίδιους χώρους τόσα χρόνια. 

Παρουσιάζεται επίσης η προσπάθεια, οι σκέψεις, οι αγωνίες, οι προβληματισμοί, οι αποφάσεις και οι αποδοχές των ασθενών για αυτή την απότομη στροφή της ζωής τους. Οι ασθενείς προσπάθησαν πολύ. Γέμισαν το πάτωμα ιδρώτα.  Ξεφύλισσαν όλες τις λεπτομέρειες της κατάστασής τους. Αρνήθηκαν, θύμωσαν, νευρίασαν, φώναξαν, τραγούδησαν, ανέβηκαν, κατέβηκαν, αγάπησαν. Οι περισσότεροι έμαθαν ότι η ζωή κερδίζεται και ότι τον δρόμο για αυτό τον επιλέγει ο καθένας μόνος του, που αποφασίζει και αναλαμβάνει τη ζωή του. Οι περισσότεροι αποδέχτηκαν την κατάσταση και την αναπηρία τους και αυτό τους έδωσε ρόλο, συμμετοχή, μια ζωή με ικανοποίηση και ποιότητα.

Τα μακρινά ταξίδια γίνονται όταν η ψυχή είναι γεμάτη. Τα μακρινά ταξίδια τα κάνουν οι γενναίοι και οι αποφασισμένοι. Η ζωή είναι αγώνας κι όχι λόγια, λόγια γλυκά για τα αυτιά. Έχουμε ανάγκη από νέους που ξέρουν και τολμούν. Είχε πει ο Έλιοτ: «Μόνον όσοι ρισκάρουν να πάνε μακριά γνωρίζουν πόσο μακριά μπορούν να φτάσουν». Σε αυτούς στηρίζουμε τη νέα ευαίσθητη κοινωνία .Στους σύγχρονους Γρηγόρηδες,  Κυριάκους, Βασίληδες, και σε άλλους παλιότερους που άντεξαν.

Η αναπηρία δεν είναι στο τραύμα. Είναι στο μυαλό και στην ψυχή. Ό,τι τραυμάτισε το σώμα του ασθενή δυνάμωσε την ψυχή του. Βγήκε μπροστά, στον ήλιο και απέκτησε σκιά. Η θέληση, η επιμονή και η επιθυμία για ζωή ξεπερνούν κάθε τραύμα.

Υπάρχουν λέξεις που δακρύζουν και δάκρυα που μιλούν. Υπάρχουν εικόνες που φωτίζουν και φώτα που ζωγραφίζουν. Υπάρχουν και ψυχές που νιώθουν και τα δύο…

Η λύτρωση στο πρόβλημα του ασθενή με παραπληγία και τετραπληγία βρίσκεται μέσα σε μια τόσο απλή επιθυμία. Να φτάσει μέχρι τη θάλασσα. Εκεί αισθάνεται ότι θα νιώσει ελεύθερος μαζί με την απεραντοσύνη της. Εκεί δεν θα υπάρχουν πλέον περιορισμοί, ούτε αδέσποτοι φόβοι. Ο στόχος κι η ελπίδα ζωντανή.

Ο στόχος τους είναι να φτάσουν μέχρι τη θάλασσα .Καλό ταξίδι φίλοι μου…

Ευχόμαστε να γίνει η σπίθα πυρκαγιά και πέλαγος το δάκρυ για να αρμενίζουν όμορφα όλα τα όνειρα των ασθενών… Μέχρι τις άλλες θάλασσες…

Ένα από τα καλύτερα βιβλία του 2025.

Ο Λευτέρης Μπάκας γεννήθηκε το 1950 στη Θεσσαλονίκη, όπου σπούδασε Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Το 1978 ξεκίνησε από τους πρώτους την ειδικότητα της Φυσικής και Ιατρικής Αποκατάστασης στο Νοσοκομείο ΚΑΤ, όπου και εργάστηκε μέχρι το 2017, ενώ από το 1994 είχε αναλάβει τη θέση του Συντονιστή Διευθυντή στην αντίστοιχη κλινική, αποκτώντας μια εμπειρία 40 ετών στην Αποκατάσταση ατόμων με σοβαρά, κυρίως, κινητικά προβλήματα.

Έχει γράψει ιατρικά βιβλία σε θέματα της ειδικότητάς του και συμμετείχε σε πολλά συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό με πρωτότυπες έρευνες.

Μετά τη συνταξιοδότησή του, ανέλαβε στη Θεσσαλονίκη τη διεύθυνση του Κέντρου Αποκατάστασης «Αρωγή», μέχρι το 2021.Σκηνοθέτης και παραγωγός. Γεννήθηκε Ο Μάρκος Γκαστίν (Marco Gastine) είναι σκηνοθέτης και παραγωγός. Γεννήθηκε στο Παρίσι, και από το 1978 ζει και εργάζεται στην Ελλάδα. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Παρίσι και Σκηνοθεσία στην Αθήνα. Μετά από μια σύντομη καριέρα ως αρχιτέκτονας, ασχολήθηκε με τον κινηματογράφο ως σκηνοθέτης και παραγωγός. Το 2003 ίδρυσε τη δική του εταιρία παραγωγής, Minimal Films. ΤΓρη