Βιβλιοκριτική: "Το ημερολόγιο της μύγας" της Χριστίνας Μπαλκάμου

Συγγραφέας: Χριστίνα Μπαλκάμου
ISBN: 13 9789606157783
Εκδόσεις: ΑΡΜΟΣ
Χρονολογία Έκδοσης: Απρίλιος 2025
Σελίδες: 230

Το βιβλίο ξετυλίγεται αργά, επίμονα, υπνωτικά, είναι ημερολόγιο, δεν περιέχει τρικ μυθοπλασίας. Οι κορυφώσεις είναι κρυμμένες, μέσα στη σάρκα του κειμένου. Οι περιγραφές είναι μοναδικής ακρίβειας, η πρόζα κυλάει άλλοτε φλογερή κι άλλοτε παγωμένη, με λογχίσματα ερωτικού πάθους με ρωμαλέο λυρισμό. Καμία λέξη δεν περισσεύει. Είναι υπαρξιακή ανάβαση στην ουράνια κλίμακα του πετρίτη, ταξίδι αυτογνωσίας, είναι ένα αναγνωστικό σοκ.

Είναι ένα σφιχτό, λιτό, σκληρό μυθιστόρημα για το κενό της σύγχρονης ύπαρξης, καυστικό και εξαιρετικά συγκινητικό .Με έντονη πρόζα και κινηματογραφικό ρυθμό, σκιαγραφεί μια σκληρή εικόνα των συνθηκών που έχουν δημιουργήσει τον πανομοιότυπο αγώνα μιας γενιάς για μια διαφορετική ζωή: παγκοσμιοποίηση, ομοιογενοποίηση, ναρκισσιστική διαταραχή, αυτοπροβολή, συντηρητική οικογένεια, ενδοοικογενειακή βία.

Οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος (Δικαστής Πάνου, Δαμιανός, Μαργαρίτα, Στέφανος, Βικτώρια, Φίφη κ.α.) ακατέργαστοι με τον λαϊκό τρόπο της εποχής, γεμάτοι αντιφάσεις και μικρότητας, εντάσσονται αφηγηματικά σ΄ έναν ορίζοντα λεπτής ειρωνείας και πικρού χιούμορ. Είναι εγκλωβισμένοι στην προσωπική τους διακήρυξη, πιστεύουν δηλαδή ότι είναι οι μόνοι καλοί εντός του κόσμου της αμαρτίας, ενός κόσμου γελοίου, ανυπόφορου, ενός κόσμου μπουρδέλο.

Πρόσωπα μοναχικά, μαλακισμένα, λέρες, κρετίνοι, σαβουρογάμηδες, τέρατα, αποσυνάγωγα και τραυματισμένα από τη ζωή, τρομακτικά στη μοίρα που κουβαλούν, αναζητούν κάπου ν΄ ακουμπήσουν.

Πλάσματα, άνθρωποι, βασανισμένα, βασανίζονται ,πιασμένα όλα στο δόκανο ενός ανελέητου θεού, παλεύοντας απελπισμένα να ξεφύγουν, εξεγερμένα ή ικετεύοντας μάταια οίκτο ή, σπανιότερα, κερδίζοντας με κόπο μια στιγμή γαλήνης ή ακόμη ακόμη, μιαν ελευθερία μέσα από τη συντριβή.

Η Μαργαρίτα, η κεντρική ηρωίδα, λύνει την σιωπή της και σμίγει την φωνή της με άλλες ομοιοπαθείς, καθώς φωτίζει τα άδυτα της οικογένειας και τις δυσκολίες της επιβίωσης μέσα στους κόλπους της.

Η ηρωίδα, όπως ακριβώς και η μύγα, είναι παγιδευμένη ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι.

Η Μαργαρίτα έχει μια πορεία που διασταυρώθηκε από νωρίς την παραβατικότητα, τις εξαρτήσεις, και κυρίως — με την αναζήτηση εαυτού.

«Το ημερολόγιο της μύγας» δεν είναι απλώς η ιστορία της. Είναι ένα ξέσπασμα, μια εξομολόγηση και μια πράξη θάρρους.

Μέσα από κάθε σελίδα περνά ένα κορίτσι — και μετά μια γυναίκα — που διψά για αποδοχή, που πειραματίζεται, που κάνει λάθη, πολλά λάθη, αλλά που βαθιά μέσα της δεν παραιτείται ποτέ. Είναι ίσως αυτό που λέει μια φράση του Μαντέλα: «Δεν είμαι άγιος, εκτός αν θεωρείται άγιος ο αμαρτωλός που δεν το βάζει κάτω.»

Παραβατική και ανυπάκουη είναι η Μαργαρίτα που δεν χωράει στο πρότυπο της καλής, σεμνής, φιλήσυχης, αγνής και αμόλυντης νεαρής. Είναι αυτή που διεκδικεί τα δικαιώματά της στην εκπαίδευση, στον έρωτα «και έχει λόγο» για το σώμα της και τη ζωή της. Απέναντι σε μια βαθιά πατριαρχική κοινωνία και ενδοοικογενειακή βία που καλλιεργεί και ενισχύει πρότυπα γυναικών, κατά το δοκούν και όπου οι γυναίκες και οι θηλυκότητες δεν είναι καν ασφαλείς.

Γοητευτική και χαρισματική, αλλά ανασφαλής, με αποκλίνουσα συμπεριφορά, κυκλοθυμική και αθυρόστομη η Μαργαρίτα, αυτό το κωλόπαιδο, αυτό το τσογλάνι, είναι σίγουρα ένα πλάσμα αλλιώτικο — και σίγουρα επικίνδυνο. Έχει εθισμό στους γκόμενους, εθισμό στο αλκοόλ, εθισμό στα γαμήσια, εθισμό στα κλαμπ, εθισμό στον χορό, εθισμό στη μουσική, εθισμό στον μπάφο, το LSD και την κοκαΐνη. Μπορεί να σε μαγέψει με το πνεύμα και την παρουσία της, αλλά μην ξεγελαστείς… Δεν θα διστάσει στιγμή να στοιχειώσει τα όνειρά σου. Τον νου σου!

Η Μαργαρίτα ήταν ένα κορίτσι που πάλευε να καταλάβει και να κατανοήσει τον κόσμο γύρω της. Η Μαργαρίτα είχε πολλά άλυτα θέματα που την έτρωγαν χωρίς να ξέρει ούτε και η ίδια πώς να τα διαχειρίζεται. Πλυντήριο το μυαλό. Ήθελε να ανακαλύψει τι είναι αυτό που της τρώει βαθιά τα σωθικά της και καιγόταν από έξω προς τα μέσα. Σκέφτεται πράγματα που την χαλάνε. Δεν ήταν καλά. Αισθάνεται σαν ένας δραπέτης της βαρετής καθημερινότητας και το μόνο που ήθελε ήταν να φύγει από το σπίτι. Ήταν μόνη της. Οι άνδρες και τα ναρκωτικά ήταν η φυγή της. Ήθελε να ακούει μουσική και να χορεύει. Προσπαθεί να ζήσει την ζωή της όπως της ερχόταν, να δοκιμάσει τα όρια της...

Η Μαργαρίτα μάς ξεναγεί στο εσωτερικό της χάος με τρόπο που δεν κουράζει, γιατί διατηρεί χιούμορ, ρυθμό και ειλικρίνεια. Έχει τον λόγο του δρόμου, αλλά και την οξυδέρκεια του ανθρώπου που παρατηρεί – και τελικά κατανοεί – τον εαυτό της.

Ένα από τα πιο δυνατά θέματα του βιβλίου είναι η εξάρτηση – όχι μόνο από ουσίες, αλλά από καταστάσεις, από ανθρώπους, από λάθος πρότυπα. Και αυτό αγγίζει πολύ κόσμο. Πόσοι από εμάς έχουμε γνωρίσει ανθρώπους που βρέθηκαν στο όριο; Πόσοι από εμάς ίσως ήμασταν εκεί οι ίδιοι;

Η Μαργαρίτα δεν μας ζητά να την χειροκροτήσουμε. Ζητά απλώς να ακουστεί. Και το καταφέρνει. Ξεκινά ως κορίτσι που αναζητά σύνορα και φτάνει, μέσα από πολλές πτώσεις, να γίνει άνθρωπος που βάζει τα δικά της.

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Μαργαρίτα γράφει για τον εαυτό της — αλλά στην ουσία, γράφει για όλους μας. Για τη μάχη με το σκοτάδι, για την ανάγκη να σταθεί όρθια, για το βλέμμα του άλλου που κάποτε σώζει.

Η Μαργαρίτα από μικρή, δεν ζητούσε να την προσέξεις — απαιτούσε να την δεις.

Και το έκανε όπως ήξερε: με τσιγάρο στα 10-11, με κοπάνες από το σχολείο, με φάρσες, με ατέλειωτους χορούς και μουσική, με διάφορα ναρκωτικά, με ποικιλία ερωτικών σχέσεων και στάσεων. Με ό,τι μπορούσε να φωνάξει: «Είμαι εδώ. Μη με ξεγράφετε.»

Η παραβατικότητά της δεν ήταν απλώς αντίδραση. Ήταν αυτοπροστασία. Όταν δεν σου δίνει κανείς χώρο να πονέσεις, αρχίζεις να τον διεκδικείς ενοχλώντας.

Σύμφωνα με τη σύγχρονη ψυχολογία, πολλές μορφές αντικοινωνικής συμπεριφοράς δεν είναι επίθεση προς τον άλλον, αλλά κραυγή προς τον εαυτό: «Δες με. Μην με αγνοείς.»

Στην εποχή του ανελέητου καπιταλισμού και εκφασισμού των κοινωνιών όπου οι ανθρώπινοι δεσμοί μας δοκιμάζονται καθημερινά διολισθαίνοντας σ΄ έναν ασφυκτικό ατομισμό, είναι αναγκαίο να κοιτάξουμε κατάματα τους φόβους μας ,τον τρόμο μας απέναντι στην ύπαρξη. Να αντιμετωπίσουμε με θάρρος τις καθημερινές μας πληγές, τις ασχήμιες και παράλληλα να θυμηθούμε ό,τι μας τρέφει και μας παρηγορεί, μια έστω εφήμερη επαφή με τον ομοιοπαθή άλλον.

Και το ταξίδι θα συνεχιστεί γιατί η απροσάρμοστη, η ωμή και η ανυπάκουη Μαργαρίτα μετατρέπει με μαγικό τρόπο το βίωμα σε γνώση/επί-γνώση και μάχεται για την εξάλειψη των προκαταλήψεων, των επικρίσεων, της κάθε μορφή βίας και βιασμού.

Αυτό που μας έμεινε πιο έντονα είναι ότι το βιβλίο αυτό δεν τελειώνει με κάθαρση. Δεν υπάρχει happy end. Υπάρχει όμως ευθύτητα, ωριμότητα και ελπίδα. Και αυτό είναι πιο αληθινό από κάθε παραμύθι.

Η Μαργαρίτα μας προτείνει στα δύσκολα της ζωής να συνεχίζουμε να κολυμπάμε, να είμαστε βράχοι μέσα στη θάλασσα και όχι θάλασσα που χτυπάει στα βράχια. Η ζωή είναι μπροστά μας…

Οι λέξεις που χρησιμοποιεί η συγγραφέας σου τυπώνονται βαθιά, κόβουν, πληγώνουν, καθησυχάζουν.

Η γραφή της μας αναστατώνει και μας ταράζει και μας κάνει ως αναγνώστες να στεκόμαστε θαυμαστικά απέναντι σ΄ αυτή τη μείξη ερωτικής αγριότητας και καλοσύνης που τη χαρακτηρίζει. Ο λόγος της Χριστίνα Μπαλκάμου ορμητικός ,σεξουαλικά οργιώδες, σε παρασύρει με την ταχύτητά του στη δίνη των γεγονότων, οι πληροφορίες έρχονται καταιγιστικές, σε βομβαρδίζουν.

Μια ιστορία που διαβάζεται απνευστί, παρασύροντάς μας με την ειλικρίνεια, την ωμότητα και την αμεσότητά της πόσω μάλλον που το επίδικο είναι η ελευθερίας της γυναίκας… Και ποιον άλλωστε, κατ΄ επέκταση, δεν θα συγκινούσε μια δραπέτευση από τα τείχη που μας ορθώνουν το σύστημα, οι κοινωνικές συμβάσεις ,οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες;

Όπως λέει το τραγούδι των Θαν.Παπακωνσταντίνου - Μελίνας Κανά:

«Όσες κι αν χτίσουν φυλακές

κι αν ο κλοιός στενεύει

ο νούς μας είν΄ αληταριό

που όλο θα δραπετεύει»…

Ένα μυθιστόρημα προκλητικό και σύγχρονο.

Είναι ένα βιβλίο ύμνος στην αθέατη πλευρά της ζωής.

Ένα γαμώτο με έξι πόδια.

Ένα αντι-μανιφέστο για εκείνους που ζουν χαμηλά αλλά βλέπουν καθαρά.

Ένα απίστευτα ισχυρό έργο, ασυγκράτητα ειλικρινές, αμείλικτο στις παραβατικές και σεξουαλικές σκηνές και στις στιγμές ερωτικού πάθους.

Διαβάστε το.

Βιογραφικό της Χριστίνας Μπαλκάμου: Γεννήθηκα ένα πρωινό με ομίχλη, 6:15, σε έναν τόπο που δεν υπήρχε ακόμα στον χάρτη. Μεγάλωσα ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα, σπουδάζοντας στο απέραντο Πανεπιστήμιο των τεσσάρων τοίχων. Σταδιακά, ανέβασα το ύψος των πτήσεών μου, βλέποντας τον κόσμο από διαφορετικές οπτικές – τα φώτα των δρόμων, τις βιαστικές κινήσεις, τα περάσματα των ζώων.

Προς το παρόν, κάνω διδακτορικό στη Χρονική Ασχετοσύνη, αναζητώντας τρόπους ύπαρξης έξω από τα όρια του χρόνου. Έχω μάθει πως μια μύγα μπορεί να ζήσει αιώνες σε δευτερόλεπτα ή στιγμές που διαρκούν χιλιετίες, ανάλογα με τον άνεμο.

Εγώ, απλώς ακολουθώ τον δικό μου.