Βιβλιοκριτική: "Αντί εμού του ιδίου" του Χρίστου Χαραλαμπόπουλου & της Ευσταθίας Παύλου-Κατράκη | Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

ISBN: 9786185748685
Εκδόσεις: ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ
Χρονολογία Έκδοσης: Μάρτιος 2025
Σελίδες: 58

Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Μπορεί η ποίηση να φέρει κοντά τις ψυχές των ανθρώπων στη ζωή; Μα φυσικά και μπορεί και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία. Εύλογο και επόμενο είναι να συμβαίνει αυτό στην πράξη, καθώς η ποίηση έχει τη δύναμη να ελευθερώνει το συναίσθημα, ακόμα κι όταν βρίσκεται εγκλωβισμένο στα καλούπια της λογικής και της αναγκαστικής αποστασιοποίησης. Η ποίηση καλλιεργεί ευαισθησίες, με δυο λόγια, ενθαρρύνει το μοίρασμα και συμβάλει στην εξωτερίκευση βαθύτερων σκέψεων και επιθυμιών με σκοπό την κατάκτηση της πολυπόθητης ευτυχίας.

Πώς επιδιώκεται όμως η εξωστρέφεια; Με το μοίρασμα, θα έλεγε κανείς, με την απαλλαγή του φόβου της απόρριψης, με τη συμπόρευση, με τη διαρκή και αληθινή επικοινωνία. Η ποίηση αυτό το σκοπό έχει, γι’ αυτό και διεκδικεί πάντα έναν κόσμο ομορφότερο, έναν κόσμο ιδανικό, ουτοπικό δηλαδή, έναν κόσμο όπου τίποτα δε στέκεται εμπόδιο στην ευτυχία του ανθρώπου, τίποτα δε διασπά την εσωτερική του γαλήνη, τίποτα δεν ταράσσει την ισορροπία του, τίποτα δεν τον κρατά χωρίς τη θέλησή του δέσμιο στην απραγία του τίποτα και στην απάθεια. Ίσως, γιατί η ποίηση τελικά, σε αντίθεση με την κατάκτηση οποιουδήποτε υλικού αγαθού, επιδιώκει να προσφέρει κάτι πολύ πιο σημαντικό στον άνθρωπο, την ανεμπόδιστη ελευθερία του, τη δυνατότητα της έκφρασής του συγκεκριμένα, ώστε να εξακολουθεί να ονειρεύεται και να πορεύεται ανέμελα στον χρόνο απαλλαγμένος από όρους, περιορισμούς και κανόνες. Γι’ αυτό, άλλωστε, η ποίηση ακόμα και σήμερα παραμένει δημοφιλές λογοτεχνικό είδος για τους συγγραφείς, ανεξάρτητα βέβαια αν δεν αποτελεί αντίστοιχα δημοφιλές λογοτεχνικό είδος για τους αναγνώστες στην αγορά του εμπορίου.

Ένα ερώτημα που τίθεται στο σημείο αυτό είναι το εξής: Τι συμβαίνει όταν διακόπτει ξαφνικά τη ζωή και τη δημιουργία ο θάνατος; Μπορεί η ποίηση να νικήσει την απρόσκλητη παρουσία του στον κόσμο της ύπαρξης και της άνθισης και να συνεχίσει να προσφέρει την ένωση στις ψυχές των ανθρώπων; Μα φυσικά και μπορεί, καθώς η επιρροή της είναι ακόμα πιο διεισδυτική και ανθεκτική στον χρόνο σε σχέση με εκείνον, κυρίως όταν αποφασίζει να αποτυπωθεί στο χαρτί και να εξασφαλίσει με τον τρόπο αυτόν τη διαιώνισή της. Τρανταχτό παράδειγμα της περίπτωσης αυτής είναι η ποίηση του δημοσιογράφου και συγγραφέα Χρίστου Χαραλαμπόπουλου, ο οποίος πρόωρα έφυγε από την επίγεια ζωή προτού καν καταφέρει να δει κάποια από τα ποιήματά του δημοσιευμένα. Φροντίζοντας έγκαιρα, ωστόσο, να τα εμπιστευτεί στα χέρια της Ευσταθίας Παύλου-Κατράκη, συμφοιτήτριάς του στα νεανικά του χρόνια, φίλης και συνεργάτιδάς του έπειτα στον επαγγελματικό του στίβο, κατάφερε την έκδοσή τους μετά θάνατον. Συγγραφέας και η ίδια, υπηρέτρια της ποίησης και της στιχουργικής, αναλαμβάνει να τιμήσει τη μνήμη του φίλου της προβαίνοντας σε έναν συναρπαστικό ποιητικό διάλογο με τα δικά του πονήματα, δεκαεπτά στον αριθμό, και έπειτα στην έκδοση του διαλόγου αυτού σε μορφή βιβλίου. Μιλάμε για την ποιητική συλλογή με τίτλο «Αντί εμού του ιδίου» που από τον Μάρτιο του 2025 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μετρονόμος» και φέρει τα ονόματα και των δύο δημιουργών.

Τα ποιήματα της Ευσταθίας Παύλου-Κατράκη εμπνέονται στην ουσία από τα ποιήματα του Χρίστου Χαραλαμπόπουλου και αποτελούν τη συνέχισή τους. Για την ακρίβεια, λειτουργούν ως ένα είδος απάντησης που εξασφαλίζουν την πολυπόθητη συνομιλία των δύο φίλων έστω και μετά τον θάνατο του ενός.

Η έναρξη πραγματοποιείται από την ίδια την ποιήτρια, η οποία φροντίζει να αναφερθεί επιτηδευμένα στη μνήμη που τόσο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει τελικά στη ζωή του ανθρώπου. Είναι αυτή που σηματοδοτεί στην ουσία τη ζωή και την ομορφιά της, την ορίζει για την ακρίβεια και την κρατά ζωντανή ακόμα κι αν την κυριεύσει με το σκοτάδι του ο θάνατος. Κι αφού είναι ανθεκτική στην απώλεια, εξακολουθεί να παράγει ζωή παρά την επιβολή του θανάτου.

«Ο άνθρωπος σταματάει να ζει

όταν σταματάει να θυμάται»(Σελίδα 9)

Η συλλογή στο σύνολό της διακρίνεται σε τρία μέρη: ο λόγος του, ο διάλογός μας, η συνέχειά του.

Στο πρώτο μέρος, η ποιήτρια αφήνει τον ποιητή ελεύθερο να μας εισάγει στην ποίησή του. Ο λόγος του περιεκτικός, καυστικός και καταγγελτικός συνάμα, γεμάτος εικόνες και μεταφορές που λειτουργούν βοηθητικά ως προς την κατανόηση του βαθύτερου νοήματος του περιεχομένου τους.

Ο αναγνώστης είναι πλέον έτοιμος να μεταφερθεί στο δεύτερο μέρος της συλλογής, το πιο ουσιαστικό και πιο ενδιαφέρον, που είναι ο ποιητικός διάλογος του ποιητή με την ποιήτρια, ένας διάλογος αρκετά καθηλωτικός, πρωτότυπος και συναρπαστικός, μα και αρκετά χρήσιμος και εποικοδομητικός. Η ποιήτρια παρεμβαίνει στον λόγο του ποιητή δίνοντας τις δικές της εξηγήσεις στις ανησυχίες που μαστίζουν τα σωθικά εκείνου. Χαρακτηριστικός διάλογος αποτελεί ο διάλογος των ποιημάτων της σελίδας 22 και της σελίδας 23 του βιβλίου με τίτλο «ΙΙ. Σημεία στίξης».

«Κάποτε

θα τελειώσουν

οι λέξεις μου

απότομα.

Θα σε έχω

αποστηθίσει.

Τότε

θα έχει έρθει

η στιγμή

να γίνω

η υπογεγραμμένη

στην δοτική Σου.» (Χ.Χ.)

«Όταν τελειώσουν οι λέξεις

και έρχεται η σιωπή,

αφήνομαι μέσα της και σε περιμένω.

Απ’ όλα τα σημεία στίξης μου

μόνο τα αποσιωπητικά σου

ενώνουν

τις σιωπές μας.» (Ε.Π.Κ.)

Ολιγόστιχη η ποίηση και των δύο δημιουργών, περιεκτική, υπαινικτική και συμβολική ταυτόχρονα, καυστική πολλές φορές και σκληρή, ευαίσθητη στο σύνολό της, δοσμένη σε ελεύθερο στίχο, υπαρξιακού περιεχομένου κυρίως, πολιτικού και βαθιά κοινωνικού, που στόχο έχει να προβληματίσει, να στοχοποιήσει και εν τέλει να αφυπνίσει τον αναγνώστη με απώτερο σκοπό την αντίδρασή του.

«Προλαβαίνουμε λες

να αλλάξουμε τον κόσμο;» (Σελίδα 25)

Η ελπίδα για την ποιήτρια είναι ακοίμητος φρουρός για τη συνέχιση της ζωής, για την αντίσταση στην ήττα που ωθεί τον άνθρωπο η παραίτηση. Απέναντι στην απέραντη θλίψη που χαρακτηρίζει τον λόγο του ποιητή η ποιήτρια απαντά με φως. Απέναντι στο τέλος της επίγειας ύπαρξης προβάλει με σθένος την ανάμνηση.

«Δεκαεφτά

βουκαμβίλιες

άνθισαν απόψε,

στα χειρόγραφά σου,

όσα και τα χνάρια που μας άφησες.» (Σελίδα 45)

Η ποιήτρια δίνει έμφαση στη μνήμη και στον χρόνο που έφυγε. Επισημαίνει το βάρος της απώλειας και την προσωρινότητα της ύπαρξης, όμως δεν παρουσιάζει σημεία παραίτησης. Η επιμονή της στη συνέχιση της ζωής ακόμα και μετά την επιβολή του θανάτου είναι εμφανής σε όλα της τα ποιήματα. Γεμάτα εικόνες και νοσταλγία αποτυπώνουν στιγμές ελπιδοφόρες, κινήσεις, καταστάσεις και σκέψεις που ακόμα επιμένουν να υπάρχουν και να χρωματίζουν με ανεξίτηλες μπογιές το μονοπάτι του χρόνου.

Το τρίτο μέρος της συλλογής αποτελεί η συνέχεια του ποιητή. Στο σημείο αυτό η ποιήτρια παραδέχεται ότι τίποτα δε φεύγει από το παρόν αν δεν του επιτραπεί συνειδητά να φύγει.

«Πάντα θα ξέρω ότι είσαι εδώ» γράφει στο ποίημά της στη σελίδα 51 του βιβλίου για να υπενθυμίσει στον ποιητή τη διαιώνιση της μνήμης που νικά με πείσμα και με θάρρος κάθε απώλεια και κάθε υπαρκτή απόσταση.

Ένας φόρος τιμής σε έναν άνθρωπο που έφυγε μα ακόμα παραμένει εδώ. Πολλά συγχαρητήρια στην ποιήτρια Ευσταθία Παύλου-Κατράκη που κράτησε την υπόσχεσή της στον ποιητή και εξέδωσε τα ποιήματά του εκπληρώνοντας την τελευταία του επιθυμία.