Σαπφική ωδή fr.2. Lobel-Page Έκδοση της Οξφόρδης
ΑΠΟ ΤΟ ΦΛΩΡΕΝΤΙΑΝΟ ΟΣΤΡΑΚΟ
Γράφει η Γεωργία Κοκκινογένη
Το ποίημα βρίσκουμε σε όστρακο της πτολεμαϊκής εποχής (4ου-1ον αιώνα π.Χ.).
Η αποκατάσταση του κειμένου έγινε από τον Ιταλό φιλόλογο Carlo Gallavotti.
Tο γεγονός χρήσης των οστράκων ως γραφική ύλη μας οδηγεί στη σκέψη πως το όστρακο είναι γραμμένο από μαθητή κάποιου αιγυπτιακού σχολείου. «Το όστρακο ήταν και η πλάκα του φτωχού σκολιαρόπαιδου…» συμφωνεί και ο Ι. Κακριδής. Ιταλοί μελετητές επιβεβαιώνουν πως όστρακα βρίσκουμε όχι μόνο στην πρωτοβάθμια αλλά και στην ανώτερη εκπαίδευση και, γενικά, για πρόχειρο γράψιμο κειμένου που προοριζόταν ν΄αντιγραφεί.
Το ποίημα αυτό ήταν πολύ γνωστό στην αρχαιότητα, γι΄αυτό και αρκετοί από τους στίχους του μας διασώθηκαν από υστερότερες μαρτυρίες.
Η ωδή απευθύνεται στην οικεία για την ποιήτρια θεότητα, Αφροδίτη, ένα σύμβολο του φλογερού και ρομαντικού έρωτα, της ομορφιάς και της γονιμότητας, είναι μια ξεχωριστή Άλλη για τη Σαπφώ, και αναφέρεται από την ποιήτρια περισσότερο συχνά από κάθε άλλο πρόσωπο. Η λυρική Μούσα που δεν φημιζόταν για την κομψότητά της ούτε για τη βελούδινη επιδερμίδα της, έχει προστάτιδά την καλλίστη των θεών, την Αφροδίτη.
Θα ήταν εύλογο να υποθέσουμε ότι η ωδή γράφτηκε κατά την υποτιθέμενη διαμονή της Σαπφώς στην Κρήτη. Η Σαπφώ στη διαδρομή της από τη Λέσβο προς Σικελία πρέπει να σταμάτησε στην Κρήτη. Το τοπίο που περιγράφεται καθίσταται γνωστό ως χώρος τον οποίο η θεά πρόκειται να επισκεφτεί. Το άλσος με τις μηλιές, οι βωμοί με την ευωδία του λιβανιού είναι αναμφισβήτητες ως εικόνες μιας θεοφάνειας.
Στον ιερό κήπο αναβρύζει δροσερό νερό κελαρίζοντας ανάμεσα στα κλαδιά των δέντρων. Τα ρόδα και τα ανθισμένα λιβάδια με τις πυκνές φυλλωσιές τους είναι οικείο μέρος υποδοχής της Αφροδίτης.
Στα περισσότερα σαπφικά ποιήματα σημειώνουμε τους συγκεκριμένους κοινούς τόπους: ναός, άλσος, βωμοί, λιβάνι, κρύο νερό, ρόδα, σκιώδες μέρος, ηρεμία, ανθισμένα λιβάδια,ευωδίες.Προσπαθώντας να φανταστούμε τη Σαπφώ και το νησί της, το νησί μας, τη Λέσβο, η μνήμη μας οδηγείται «σε χρόνους μυστήριους, αιώνες ομιχλώδεις, γεμάτους από μουσική…και ρόδινους από τριαντάφυλλα-σκόρπια μαραμένα ρόδα για να τονίσουν το άρωμα των καιρών.»
Στην τελευταία στροφή η Αφροδίτη καλείται να προσφέρει νέκταρ στη συντροφιά της Σαπφώς.
Είναι γνωστές οι καλλιτεχνικές συγκεντρώσεις στη Λέσβο με πρωτοβουλία της Σαπφώς. Μάλιστα απ΄όσα ξέρουμε για την ελληνική ζωή οι κοπέλες σε τέτοιες ευκαιρίες συμμετείχαν στο χορό ή το τραγούδι. Ο πολιτισμός της εποχής εκείνης στη Μυτιλήνη βρισκόταν σε εξαιρετικά υψηλό επίπεδο και η τέλεια διαπαιδαγώγηση των κοριτσιών θεωρούνταν τόσο σημαντική και απαραίτητη όσο ποτέ και πουθενά κατά την αρχαιότητα.
Στον κύκλο αυτό η Τέχνη και η Χάρη δέσποζε σε κάθε εκδήλωση τους, ήταν ο συνδετικός κρίκος, η ειδοποιός διαφορά που χαρακτήριζε τα μέλη του σε σχέση με τους κοινούς θνητούς. Το σπίτι της ήταν αφιερωμένο στη φροντίδα των Μουσών, το νόημα και το καμάρι της ζωής της, φιλοδοξώντας και χτίζοντας την υστεροφημία της.
Εδώ η «μουσοπόλος» ποιήτρια είναι μύστης των καλλιτεχνικών δρωμένων, θα πιει από το κρασί των αθανάτων και μέσα από τη θεϊκή σιγαλιά θα μεταστεί στο αιώνιο υπερπέραν επιτυγχάνοντας την ηθική και ψυχική ανάτασή της. Η λέξη «κώμα» δεν υπονοεί απλώς τη μεσημεριάτικη κουφόβραση που προκαλεί υπνηλία, σε αντίθεση με το «ψύχρον ύδωρ» αλλά συνδέεται άμεσα με τη δυνατή διάβαση των ποιητών, και γενικώς των θεόπνευστων προσώπων στο Επέκεινα, το Άλλο, το Διηνεκές.
Η Σαπφώ έχει εξασφαλίσει τη δύναμη της θύμησης για το έργο της με τη Μνημοσύνη για την ίδια, και τη Μνήμη για το διαχρονικό κοινό της.
Για τη «δασκάλα» του κάλλους σε κάθε μορφή του, την υπέρμαχο του μοραλισμού, έναντι του υλιστικού πλούτου, ακούμε λόγια θαυμασμού από τον Οδυσσέα Ελύτη που τη λάτρεψε, την τίμησε και την μετέφρασε:
+«Το πρώτο πράγμα που κάνει εντύπωση στη Σαπφώ είναι η πίστη που δείχνει στην ποιητική ιδέα, η αντίληψή της ότι γράφοντας γίνεται μέτοχος της αθανασίας. Σαν να ’ξερε από τότε η ποιήτρια ότι και τα εννέα δέκατα του έργου της να εξαφανίσει ο χρόνος, εκείνη, σαν αίσθηση ζωής, θα επιβιώσει. Όπως και έγινε». Ολόκληρη η ύπαρξή της «μια συζυγία, μισή στον ουρανό και μισή στη γη, μισή στην αμφιβολία και μισή στην αθανασία», σύμφωνα με τον ποιητή.
0 Σχόλια