Βιβλιοκριτική για το βιβλίο "1-1-28" της Μαρίνας Λυκούδη και της Άντζελας Έμσεν – Δανιηλίδου

Συγγραφείς: Μαρίνα Λυκούδη, Άντζελα Έμσεν – Δανιηλίδου

Έτος έκδοσης: 2020

Σελ.: 224
Εκδόσεις: Βακχικόν

Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Η Μαρίνα Λυκούδη και η Άντζελα Έμσεν – Δανιηλίδου υπογράφουν από κοινού το νέο βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Βακχικόν» με τίτλο «1-1-28».

Το βιβλίο περιέχει δύο ιστορίες, δύο νουβέλες. Η πρώτη νουβέλα είναι γραμμένη από τη συγγραφέα Μαρίνα Λυκούδη και έχει τον ομώνυμο τίτλο του βιβλίου. Η δεύτερη νουβέλα έχει τον τίτλο «ΈΤΣΙ ΤΟ ΘΥΜΑΜΑΙ…» και είναι γραμμένη από τη συγγραφέα Άντζελα Έμσεν – Δανιηλίδου.

Το πρώτο πράγμα που μας κεντρίζει στο βιβλίο είναι, φυσικά, ο τίτλος του. Πρόκειται στην ουσία για την ημερομηνία που φέρει ένα διαμαντένιο δαχτυλίδι, το οποίο με έναν ξεχωριστό, αλλά παρόλ’ αυτά δικαιολογημένο τρόπο, πρωταγωνιστεί και στις δύο ιστορίες. Για το λόγο αυτό καθιστά ιδιαίτερα σημαντική την αξία του, αλλά και την παρουσία του σ’ αυτές.

Το εξώφυλλο του βιβλίου αναπαριστά την πόλη της Αμβέρσας του Βελγίου, το σημείο στο οποίο τέμνονται οι δύο ιστορίες του, που, κατά τα άλλα είναι εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους. Η πόλη αυτή, αποτυπώνεται όπως υπήρξε για αιώνες και κυρίως στις αρχές του 20^ου αιώνα έως τα μέσα του, μια πόλη με μεγάλη και σημαντική οικονομική δύναμη, η «πόλη των διαμαντιών», όπως χαρακτηρίστηκε, «το κέντρο του παγκόσμιου εμπορίου της πιο επιθυμητής πέτρας στον κόσμο».

Και οι δυο ιστορίες αποτελούν αποτέλεσμα επινόησης και φαντασίας των συγγραφέων, γεγονός το οποίο φροντίζουν να ξεκαθαρίσουν εξ αρχής.

«Το σπίτι της φαντασίας δεν έχει ένα παράθυρο μονάχα», Henry James

Μιλώντας συνολικά για το βιβλίο, θα λέγαμε πως πρόκειται για ένα έργο πολυφωνικό και πολυπρόσωπο, με πυκνή αφήγηση και βαθιά νοήματα, χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός καλού μυθιστορήματος. Πολλοί και διαφορετικοί οι χαρακτήρες, ατμόσφαιρα άλλοτε ευχάριστη και άλλοτε πένθιμη, έντονες δραματικές σκηνές και διαθέσεις (δε λείπουν εικόνες βιαιοπραγιών, απειλών, αλλά και εκείνες που παρουσιάζουν ωμά την τραγικότητα και τον όλεθρο του πολέμου), απρόοπτες εξελίξεις και ανατροπές, πλούσιο λεξιλόγιο, αλλά και ιδιαίτερο, ανάλογο της εποχής και του τόπου στο οποίο διαδραματίζονται οι εξελίξεις (ιδιωματισμοί της γλώσσας, χαρακτηριστικά τόπων και εποχών) και φυσικά μια γνώριμη ιστορική βάση πάνω στην οποία πλάθονται οι δυο ιστορίες. Όλα αυτά καθιστούν το περιεχόμενό τους ιδιαίτερα συναρπαστικό και ενδιαφέρον, ένα περιεχόμενο που περιβάλλεται από μια εσωτερική δύναμη, από συμπαγή νοήματα κι από έναν ξεχωριστό διδακτικό χαρακτήρα.

Οι πρωταγωνιστές των ιστοριών, καθώς και τα υπόλοιπα πρόσωπα που περιβάλλουν τους ήρωες έρχονται να μας ταξιδέψουν στο δικό τους μικρόκοσμο, σε μια άλλη εποχή, σε έναν άλλο τόπο, όπου τίποτα δε θυμίζει το παρόν και που όλα, ωστόσο, αιτιολογούν τον τρόπο εξέλιξής του.

Οι συγγραφείς μας με τις ιστορίες τους θέλουν να ανασκάψουν το παρελθόν, να εισχωρήσουν στη βαριά ατμόσφαιρα μιας άλλης εποχής, τότε που ο πόλεμος, η φτώχεια, η δυστυχία, η απόγνωση, η απώλεια, μπορούσαν να ανατρέψουν την καθημερινότητα των ανθρώπων και να επιβάλουν με τη βία το σκοταδισμό.

Η ανθρώπινη διάσταση υπερπροβάλλεται, καθώς ανθρώπινη είναι η δύναμη εκείνου που παίρνει στα χέρια του το μέλλον της γης, σκορπίζοντας τον θάνατο εκεί όπου ο εγωισμός και η ματαιοδοξία του το επιβάλει. Ο πόλεμος είναι η λύση μιας επεκτατικής πολιτικής εκείνων που κλείνουν τα μάτια στον ανθρώπινο πόνο, ο οποίος στέκεται εμπόδιο στα μεγαλόπνοα και βραχυπρόθεσμα σχέδιά τους.

Πόλεμος έπληξε τη ζωή της Γκοντελίβε, της γυναίκας που κάποτε, ως αθώος δεκαεξάχρονος άγγελος, ονειρεύτηκε μια ζωή γεμάτη έρωτα κι αγάπη στο πλευρό του τυπικού και αριστοκρατικά συγκρατημένου, καθολικού Χέντρικ. Πόλεμος, που έσβησε τον έρωτα διαπαντός, μιας και έρωτας ποτέ στην ουσία του δεν υπήρξε ολοκληρωμένος, λόγω των αυστηρών πεποιθήσεων του ατσαλάκωτου και σχολαστικού ανδρός. Πόλεμος, όμως, που έσβησε και την αγάπη, μια αγάπη ιδιότυπη, πειθαρχημένη, σκληρή, τοποθετημένη σε καλούπια, ιδιαίτερη, μοναχική. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος χτυπά αιφνίδια τις πόρτες των «τυχερών» Ευρωπαίων. Η Ευρώπη, πριν ακόμα προλάβει να ορθοποδήσει από τις βαθιές πληγές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, χτυπιέται και πάλι από την θανατηφόρα απειλή. Η οικονομία της καταρρέει. Η ανεργία δεσπόζει. Η πείνα κυριαρχεί. Ο ναζισμός και ο φασισμός εδραιώνεται. Η κρίση χτυπά τις πόρτες όλων των σπιτιών, χωρίς εξαιρέσεις, όπως χτυπά και την πόρτα του Χέντρικ και της Γκοντελίβε.

Ο πόλεμος καταβάλει ψυχικά και σωματικά τους ήρωές μας, που, πλέον, με το αναπάντεχο δώρο ενός παρατημένου έξω από την πόρτα τους βρέφους, ενώνουν ακόμη περισσότερο τους δεσμούς της ιδιόμορφης αγάπης τους, κόντρα σε κάθε λογική απόρριψή της. Όμως, τίποτα δε μένει για πάντα, όπως τίποτα δε μπορεί να γιατρέψει τον πόνο που γεννά η απώλεια και η εξάρτηση. Ο Χέντρικ φεύγει από τη ζωή γκρεμίζοντας μία ακόμη ζωή, εκείνη της Γκοντελίβε. Το τέλος τους δραματικό, πένθιμο, βαρύ. Αφήνει μια πικρή γεύση στον αναγνώστη. Άραγε τι είναι η αγάπη; Ένωση ψυχής ή σώματος; Ή και τα δυο μαζί; Το δαχτυλίδι, η σφραγίδα της ένωσης του ζευγαριού, αυτό που μαρτυρούσε καθημερινά την ανολοκλήρωτη υπόσχεση του Χέντρικ για τη σαρκική ένωσή του με τη Γκοντελίβε, αφήνεται ελεύθερο από το δάχτυλο εκείνης για να πάρει μια κατακόρυφη πορεία προς το άγνωστο, όπως κατακόρυφη υπήρξε η πορεία της ηρωίδας προς το θάνατο. Άραγε ποιο θα ’ναι το μέλλον του;

Και προχωράμε στη δεύτερη ιστορία του βιβλίου. Στην ιστορία που αφηγείται τη ζωή της Ζαμπέτας Φλεράκη, της νεαρής δεκατετράχρονης από τη Νάξο, που έμελλε να χρεωθεί από τα εφηβικά της κιόλας χρόνια το σκληρό τίμημα της μακροχρόνιας φτώχειας. Πονάει η φτώχεια. Καίει το κορμί και την ψυχή όταν έρχεται να αντιμετωπίσει πρόσωπο με πρόσωπο τον πλούτο. Η Ζαμπέτα ξεριζώνεται από το νησί και την οικογένειά της για να καρπωθεί ένα καλύτερο μέλλον. Η ευτυχία, όμως, δεν κατακτιέται δίχως τίμημα. Και το τίμημα οφείλει να είναι πάντοτε βαρύ. Νοσταλγία. Μόνη της αποσκευή στο μακρινό της ταξίδι, το δαχτυλίδι της μητέρας της, ένα δαχτυλίδι που στάθηκε αφορμή για να ξεδιπλωθεί η ιστορία της τα χρόνια που έζησε στην Κωνσταντινούπολη. Χρόνια όμορφα, πλουσιοπάροχα, απίστευτα αναπάντεχα κι απροσδόκητα, μα και χρόνια σκληρά, αιματηρά, καταστροφικά.

Στην ιστορία περιγράφονται με αρκετή λεπτομέρεια οι συνήθειες των Ελλήνων της Πόλης. Άνθρωποι δραστήριοι, προκομμένοι, με δύναμη ψυχής, μα και με πίστη, ευγνώμονες για κείνα που έχουν, θαρρετοί για κείνα που επιθυμούν, ταπεινοί, φιλάνθρωποι, φιλεύσπλαχνοι. Στην Πόλη ζουν και προοδεύουν πολλές μειονότητες. Όμως για πόσο; Τι τους επιφυλάσσει η μοίρα και τα εξοντωτικά σχέδια των Τούρκων; Τι θα απογίνει η οικογένεια της Ζαμπέτας και η ίδια η Ζαμπέτα όταν οι Τούρκοι αποφασίζουν να καταστρέψουν ολοκληρωτικά το σπίτι τους;

Η Ζαμπέτα Φλεράκη, γιαγιά πια, σε αρκετά προχωρημένη ηλικία, χάνοντας ήδη το στήριγμά της, τον άντρα που την αγάπησε και τον αγάπησε με πάθος, έχοντας στο πλευρό της ένα δεύτερο στήριγμα, την πολυαγαπημένη της εγγονή, βλέπει έντρομη την περιουσία της να καταστρέφεται, αλλά και την ίδια της τη ζωή. Η ολοκληρωτική ψυχική της συντριβή, όμως, έρχεται όταν χάνει το δαχτυλίδι, το μοναδικό συνδετικό κρίκο, εκείνο που την ένωνε με το παρελθόν της, το δαχτυλίδι της μητέρας της. Άραγε, πώς αυτό το δαχτυλίδι συνδέεται με το διαμαντένιο δαχτυλίδι της Γκοντελίβε; Και πώς φτάνουμε τελικά στην Αμβέρσα, ώστε να ξεδιπλώσουμε το γρίφο της ένωσης των δύο αυτών ιστοριών του βιβλίου; Αυτό θα το μάθουμε διαβάζοντας και τις τελευταίες σελίδες της δεύτερής μας ιστορίας.

Το «1-1-28» είναι ένα βιβλίο με απίστευτα σκαμπανεβάσματα συναισθημάτων και ιστορικό υπόβαθρο. Ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί από όλους για να θυμίσει σε όλους τη μεγάλη αξία που έχει η ζωή και τα τεράστια δεινά που μπορεί να προκαλέσει η ταπείνωσή της.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Ένα δαχτυλίδι αντίκα αγορασμένο στην Αμβέρσα του Βελγίου, έφερε τη χρονολογία 1-1-28. Πάνω σ’ αυτή τη χρονολογία, η συγγραφέας Μαρίνα Λυκούδη δημιούργησε μια φανταστική ιστορία, η υπόθεση της οποίας εκτυλίσσεται σε πρώτο πλάνο στην Μπριζ, όταν ο αυστηρός καθολικός Χέντρικ αποφασίζει να παντρευτεί την αθώα δεκαεξάχρονη Γκοντελίβε, την οποία γνώρισε κατά τη διάρκεια προετοιμασίας θρησκευτικών δρωμένων, και της προσφέρει αυτό το δαχτυλίδι. Η σχέση καταλήγει σε λευκό γάμο με πολλές συνέπειες, οι οποίες προσωρινά περιορίζονται με αφορμή την εύρεση ενός βρέφους έξω από την πόρτα τους, ένα παγωμένο πρωινό.

Με την ίδια αφορμή - δαχτυλίδι και χρονολογία - δημιουργήθηκε μια διαφορετική υποθετική ιστορία από άλλη συγγραφέα, την Άντζελα Έμσεν - Δανιηλίδου, όπου έχει ως κεντρική μορφή τη Ζαμπέτα Φλεράκη, μια νεαρή από τη Νάξο της οποίας η ζωή αλλάζει ριζικά όταν έρχεται στην Κωνσταντινούπολη. Στις αποσκευές της κουβαλάει ένα μοναδικό κειμήλιο. Πολλά χρόνια αργότερα η εγγονή της μυθιστορηματικής ηρωΐδας αποφασίζει να αφηγηθεί την ιστορία της γιαγιάς της.

Η ιδιαιτερότητα του βιβλίου συνίσταται στο ότι οι δυο εντελώς διαφορετικές ιστορίες συνδέονται μεταξύ τους με ένα αναπάντεχο τρόπο στην Αμβέρσα.

Λίγα λόγια για τις συγγραφείς Μαρίνα Λυκούδη και Άντζελα Έμσεν – Δανιηλίδου:

Η Μαρίνα Λυκούδη γεννήθηκε στην Κεφαλονιά. Πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, μετεκπαιδεύτηκε στο Παρίσι στην Κλινική ψυχολογία και στα Παιδαγωγικά. Υπηρέτησε σε σχολεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Βρυξέλλες, Μόντρεαλ). Διετέλεσε Συντονίστρια Εκπαίδευσης Ελληνοπαίδων Ανατολικού Καναδά. Παντρεμένη με τον Βασίλη Σημαντηράκη, έχει τρία παιδιά και εγγονό τον Ερρίκο.

Η Άντζελα Έμσεν - Δανιηλίδου γεννήθηκε, μεγάλωσε, σπούδασε και εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα στην Κωνσταντινούπολη. Αιώνια μαθήτρια με πολλαπλά ενδιαφέροντα, κατά καιρούς παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, ξένων γλωσσών και εικαστικών τεχνών. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό Grapevine του Βρετανικού Συλλόγου Αμβέρσας του οποίου υπήρξε συντάκτρια. Μιλάει έξι γλώσσες και εργάστηκε εθελοντικά ως μεταφράστρια σε νοσοκομείο της Αμβέρσας. Η περιέργειά της να γνωρίσει διαφορετικούς πολιτισμούς την ταξίδεψε σε μακρινές χώρες, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη Νοτιοανατολική Ασία και την Άπω Ανατολή. Είναι παντρεμένη και έχει δύο παιδιά.