Έτος έκδοσης: 1992
Σελ.: 560
Γράφει ο Κώστας Τραχανάς
Η ιστορία των Μάγια έχει
αρχίσει να γράφεται πριν από 1.600 χρόνια. Η ιστορία τους καλύπτει το διάστημα
320-1541 μ.Χ. και οι ιερογλυφικές επιγραφές τους πάνω σε πέτρινα μνημεία μας
παρέχουν τις πιο ακριβείς χρονολογικές πληροφορίες απ΄ όσες έχουν βρεθεί σε
οποιαδήποτε άλλο μέρος της αυτόχθονης Αμερικής.
Ο Ισπανός Κορτέζ ήταν ο
πρώτος λευκός που πάτησε το πόδι του στην κεντρική περιοχή των Μάγια το 1524-25.
Η καταστροφή και η κατάκτηση των Μάγια από τους Ισπανούς έγινε τελικά το 1541 μ.Χ.
Εκτεινόμενη προς βορρά,
μέσα στον Κόλπο του Μεξικού, βρίσκεται η Χερσόνησος του Γιουκατάν, όπου άνθησε
ο πιο λαμπρός πολιτισμός του Νέου Κόσμου. Οι διαφορετικές φυλές των Ινδιάνων
που μιλούσαν τη γλώσσα των Μάγια αριθμούσαν όλες μαζί περίπου 2.000.000
ανθρώπους. Πάνω από 1.000.000 βρίσκεται στη Γουατεμάλα, αλλά είναι επίσης
διασκορπισμένοι στην Ονδούρα και τις μεξικανικές πολιτείες του Γιουκατάν, του
Καμπέτσε, της Τσιάπα, της Βελακρούζ, του Σαν Λουίς Ποτοσί και της Κιντάνα Ρου. Δεν
έχουμε καμία σαφή ένδειξη για το ποια ήταν η αρχική τους γλώσσα.
Το βιβλίο αυτό κάνει
περιγραφή της περιοχής που έζησαν οι Μάγια. Μας λέει την ιστορία των Μάγια (γένεση
του πολιτισμού τους, η άνοδός του, η πρώτη ακμή και η πρώτη παρακμή), τα αρχαία
και σύγχρονα ήθη και έθιμα τους (γεωργία, διακυβέρνηση, κοινωνική οργάνωση,
τρόπος ζωής των απλών ανθρώπων, θρησκεία, θεότητες, ιερογλυφική γραφή,
αριθμητική , χρονολογικός προσδιορισμός γεγονότων, αστρονομία, πόλεις, αρχιτεκτονική,
ναοί, αστεροσκοπεία, γλυπτική, κεραμική, υφαντουργία, καλαθοποιία, ταπητουργία
, ζωγραφική , λιθοχαρακτική, μωσαϊκά, επεξεργασία μετάλλων και φτερών και
πελέκημα του πυρόλιθου) και τέλος κάνει αξιολόγηση του πολιτισμού των Μάγια και
σύγκριση με άλλους αυτόχθονες αμερικανικούς πολιτισμούς.
Η ζωή των Μάγια ήταν
αποκλειστικά εξαρτημένη και βασισμένη πάνω στην καλλιέργεια του αραβόσιτου ή
ινδιάνικου καλαμποκιού.
Δε μπορεί να αρνηθεί
κανείς ότι είχαν αναπτύξει έναν ανώτερο πολιτισμό. Αλλά αφότου αναπτύχθηκε ο
πολιτισμός τους, τι είδους εξουσία τον κυβερνούσε; Δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα για την πολιτική
δομή. Επίσης δεν μπορούμε να απαντήσουμε που οφείλεται η παρακμή του πολιτισμού
τους. Τα αίτια της παρακμής πρέπει να αναζητηθούν μέσα στην ίδια την κοινωνία
και όχι σε εξωτερικούς παράγοντες.
Οι τεχνικές των Μάγια
ήταν σχεδόν πρωτόγονες και ήταν αντίστοιχες με τις γεωργικές μεθόδους της
Νεολιθικής Περιόδου στον Παλαιό Κόσμο. Οι Μάγια ζούσαν διασκορπισμένοι σε μια
μεγάλη περιοχή που περιέβαλε τα τελετουργικά κέντρα τους. Δεν υπήρχε
συγκέντρωση του πληθυσμού σε μεγάλους μόνιμους και πυκνοκατοικημένους οικισμούς
(μεγάλες πόλεις ήταν η Τικάλ, το Πετέν, το Γιουκατάν, το Κοπάν, το Ουασακτούν). Η πυκνή ζούγκλα της
κεντρικής περιοχής των Μάγια τους είχε αποκόψει σε μεγάλο βαθμό από τον
υπόλοιπο κόσμο εμποδίζοντας έτσι τη διάδοση νέων ιδεών και εφευρέσεων, καθώς
και την ανάπτυξη του εμπορίου που θα μπορούσε να τους προμηθεύσει με τις ύλες
που έλειπαν από τη δική τους περιοχή.
Η τεχνολογία των Μάγια
επίσης ήταν τέτοιου είδους που δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί πρωτόγονη. Τα
μέταλλα ήταν προφανώς άγνωστα, τα μεταλλικά εργαλεία ήταν εντελώς άγνωστα,
χρησιμοποιούσαν πέτρινα εργαλεία για τα πάντα από το κόψιμο μεγάλων κομματιών
πέτρας για τις στήλες και για τους τοίχους των κτιρίων μέχρι το σκάλισμα των
πιο λεπτών σχεδίων. Άγνωστος επίσης ήταν ο τροχός, δεν είχαν τροχοφόρα οχήματα,
δεν είχαν καν τροχούς για την κεραμική. Οι Μάγια δεν είχαν κανένα άλλο οικιακό
ζώο εκτός από τον σκύλο.
Παρόλο τον έντονο πρωτογονισμό
ορισμένων πλευρών του πολιτισμού τους, την απομόνωσή του, το διασκορπισμένο
πληθυσμό, την απλή γεωργία και την πενιχρή τεχνολογία, οι Μάγια ανέπτυξαν
άλλους πολιτιστικούς τομείς σε τέτοιο βαθμό πολυπλοκότητας και τελειότητας που
δεν είχε φτάσει κανένας άλλος από τους αρχαίους πολιτισμούς του Νέου Κόσμου.
Κατασκεύασαν μεγάλους
ναούς και παλάτια και περίτεχνες και λεπτοδουλεμένες διακοσμήσεις. Πολύ
αναπτυγμένη ήταν επίσης και η γραφική τέχνη τους.
Η θρησκεία των Μάγια, που
ήταν το επίκεντρο του πολιτισμού, ήταν πολυσύνθετη και τυποποιημένη. Είχε πολύ
ανεπτυγμένη κοσμογονία, μεγάλο πάνθεον θεών και περίτεχνο κύκλο τελετών. Οι
Μάγια είχαν συλλάβει την έννοια ενός θεού-δημιουργού, παρόλο που δεν φαίνεται
να έπαιζε σημαντικό ρόλο στη ζωή των απλών ανθρώπων και είχαν την άποψη ότι
υπήρχαν πολλοί κόσμοι πριν από αυτόν, οι οποίοι είχαν όλοι καταστραφεί από
πλημμύρες. Αυτός ο κόσμος που ζούμε, πίστευαν, θα καταστραφεί από τον τέταρτο
Κατακλυσμό. Εκτός από τις κύριες θεότητες, όπως τον Κύριο του Ουρανού, τον
Ιτζάμνα, τους θεούς της βροχής, τον Τσακ και το Θεό του καλαμποκιού και πολλούς
άλλους , υπήρχαν και οι προστάτες θεοί των δεκατριών επιπέδων του Πάνω Κόσμου
και των εννέα επιπέδων του Κάτω Κόσμου. Μεγάλα τελετουργικά κέντρα ήταν το
Πετέν, το Κοπάν, η Παλένκε, ο Ναός των Επιγραφών κ.α. Παρόλο που έκαναν
ανθρωποθυσίες, τα θύματα των θυσιών ήταν κυρίως ζώα και πουλιά και η εξάπλωση
των ανθρωποθυσιών ήταν αποτέλεσμα της επίδρασης της κατοχής των Τολτέκων. Οι Μάγια
ήταν ειρηνικός λαός. Δεν έχουν αναφερθεί σε κείμενά τους πόλεμοι.
Το πιο αξιόλογο
χαρακτηριστικό του πολιτισμού των Μάγια, όμως, ήταν τα επιτεύγματά τους στους
αφηρημένους διανοητικούς τομείς της γραφής, της αστρονομίας, των μαθηματικών
και των ημερολογιακών υπολογισμών. Οι Μάγια είναι ο μόνος λαός του Νέου Κόσμου,
που ανέπτυξε ένα πραγματικό σύστημα γραφής του οποίου οι χαρακτήρες δεν ήταν
απλά εικονογράμματα ή μνημονικά τεχνάσματα. Η ιερογλυφική γραφή τους για πάρα
πολύ καιρό θεωρούνταν αμιγώς ιδεογραφική, αλλά πρόσφατες μελέτες απέδειξαν ότι
πολλά από τα ιερογλυφικά στοιχεία της μπορεί να είναι συλλαβικά. Δυστυχώς, ένα
μεγάλο μέρος της γραφής τους δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί ακόμη και τα
αποσπάσματα που έχουν αποκρυπτογραφηθεί, περιείχαν κατά ένα μεγάλο μέρος
ημερολογιακές ή αστρονομικές πληροφορίες. Οι στήλες καταγράφουν το τέλος
ορισμένων χρονικών περιόδων και οι τρεις υπάρχοντες κώδικες ασχολούνται με
αστρονομία, τελετουργική και μαντική. Το ιερό βιβλίο των Μάγια Κιτσέ αναφέρει
ότι ο δημιουργός έφτιαξε το ανθρώπινο είδος από το καλαμπόκι.
Με τη βοήθεια πολύ απλών
οργάνων οι Μάγια υπολόγισαν τη διάρκεια του ηλιακού έτους με ακρίβεια ίση με
αυτή της σύγχρονης αστρονομίας .Κατασκεύασαν επίσης ένα ακριβές σεληνιακό
ημερολόγιο και υπολόγισαν τις συνοδικές περιστροφές της Αφροδίτης, επινοώντας
σε κάθε περίπτωση τρόπους για να διορθώνουν το συσσωρευόμενο λάθος.
Το εικοσαδικό σύστημα των
Μάγια (το δικό μας είναι το δεκαδικό σύστημα) ήταν ένα σύστημα θέσεων και εμπεριείχε την
έννοια του μηδενός, ένα αξιοσημείωτο διανοητικό επίτευγμα. Αυτή η μαθηματική
έννοια, από όσο ξέρουμε, είχε αναπτυχθεί μόνο από τον αρχαίο ινδουϊστικό
πολιτισμό. Η μέρα λεγόταν κιν, 20 κιν ήταν ένα ουινάλ ή 20 ημέρες, 18 ουινάλ
ήταν ένα τουν ή 360 μέρες, 20 τουν ήταν ένα κατούν ή 7.200 μέρες, 20 κατούν
ήταν ένα μπακτούν ή 144.000 μέρες και φθάνουν μέχρι το αλαουτούν ή
23.040.000.000 μέρες! Η βάση του ημερολογιακού συστήματος των Μάγια ήταν το
τζολκίν των 260 ημερών, με τις αριθμημένες και κατονομασμένες μέρες του και το
χαάμπ των 365 ημερών με τους κατονομασμένους μήνες και τις αριθμημένες θέσεις
μέσα σε κάθε μήνα. Αυτά τα δύο εμπλεκόμενα ημερολόγια επαναλαμβάνονταν κυκλικά
και επέστρεφαν σε ένα δεδομένο σημείο εκκίνησης μόνο μετά τη διέλευση 52 ετών.
Η πληροφορία που έδιναν οι επιγραφές των Αρχικών Σειρών ήταν τόσο εξειδικευμένη
που μία μέρα που εκπληρούσαι όλες τις προϋποθέσεις μπορούσε να επανέλθει μόνο
μετά από 374.440 χρόνια!
Το μήκος του έτους,
σύμφωνα με την Αστρονομία των αρχαίων Μάγια, ήταν 365,2420 ημέρες, σύμφωνα με
τη σύγχρονη Αστρονομία είναι 365,2422 ημέρες.
Τα επιτεύγματα και οι εφευρέσεις, που ανήκαν στο ιερατείο, δεν
σχετίζονταν με οικονομικές δραστηριότητες ούτε και γίνονταν με την ελπίδα
οικονομικού κέρδους. Η γραφή, τα ημερολόγια, η αστρονομία και τα μαθηματικά,
ήταν όλα μέρος της συνεχούς εμμονής των Μάγια να σημαδεύουν το πέρασμα του
χρόνου, μία εμμονή, η οποία είναι δύσκολο να εξηγηθεί. Επίσης δεν ήταν σαφές τι
σημασία είχαν για τους Μάγια οι μεγαλύτερες χρονικές περίοδοι.
Οι Μάγια πρέπει σίγουρα
να συμπεριληφθούν ανάμεσα στους μεγάλους πολιτισμούς του κόσμου.
Πρόκειται για μια έξοχη
και ιδιοφυή μελέτη, με πλούσιο
φωτογραφικό υλικό .
Ρεαλιστική, στιβαρή γραφή.
Ιδιαίτερα οξυμμένη ματιά πάνω στον μεγάλο πολιτισμό των Μάγια.
Ο Συλβάνους Γκρίσγουολντ Μόρλεϋ(1883-1948) ήταν Αμερικανός αρχαιολόγος , επιγραφολόγος
και μελετητής του πολιτισμού των Μάγια , ο οποίος συνεισέφερε σημαντικά στη
μελέτη του πολιτισμού αυτού. Πραγματοποίησε εκτεταμένες ανασκαφές στην περιοχή
Τσίτσεν Ίτζα των Μάγια και δημοσίευσε εκτεταμένες μελέτες για την ιερογλυφική
γραφή των Μάγια , καθώς και δημοφιλή βιβλία για τον πολιτισμό τους
,απευθυνόμενα στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.
