Βιβλιοκριτική για τη συλλογή χαϊκού "Χωρίς Μοντάζ" του Άθου Χατζηματθαίου

Συγγραφέας: Άθως Χατζηματθαίου

Έτος έκδοσης: 2014

Σελ.: 32

Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Η ποίηση δε χρειάζεται μοντάζ για να αποτυπώσει το συναίσθημα, ούτε και ιδιαίτερα στολίσματα στη γλώσσα για να καθρεφτίσει την αλήθεια του. Αν είναι πραγματικά αληθινό αυτό, θα φανεί στο αποτέλεσμα.

Άραγε, θα καταφέρει εδώ να το αποτυπώσει χωρίς τερτίπια και άσκοπες παρεμβολές; Θα καταφέρει να κερδίσει την ψυχή του αναγνώστη; Αυτό λέγεται πρόκληση.

Χωρίς μοντάζ, λοιπόν, 127 χαϊκού φωτογραφίζουν το στιγμιαίο τους συναίσθημα και το αποτυπώνουν επάνω στο χαρτί. Εργάτης τους ο ποιητής Άθως Χατζηματθαίου.

Οι εικόνες της φύσης ξεκινούν ένα παράξενο ταξίδι με προορισμό τη χώρα των λέξεων. Τα δέντρα, τα φύλλα, τα κλαδιά, τα λουλούδια, τα πουλιά, τα όνειρα, η νύχτα, η μέρα, ο ήλιος, το φεγγάρι, τα αστέρια, η ομίχλη, η βροχή, τα μάτια, τα χείλη, τα όνειρα, όλα χαρίζουν την κίνησή τους για να προκύψει η στιγμιαία αίσθηση που γεννά η ποίηση των χαϊκού.

«Στο βουβό βυθό

χάρτινα καραβάκια

τρελά όνειρα.» (21)

…

«Η νύχτα καίει

σεγκόντο στο φεγγάρι

κρατούν τ’ αστέρια.» (33)

…

«Ποιος ξεκούρδισε

τις χορδές των ονείρων;

Άχρωμη νύκτα.» (36)

Μα, ακόμα κι όταν όλα μοιάζουν γαλήνια, αρκεί ένα καρδιοχτύπι για να προδώσει την ανυπόταχτη ταραχή.

«Τα χείλη πλέκουν

το πέπλο της σιωπής

μιλούν τα μάτια.» (48)

…

«Ένα σου βλέμμα

δαμάζει τις θύελλες

μια ψευδαίσθηση.» (51)

…

«Η ανάσα σου

ζωγραφίζει στον καμβά

των χειλιών, φιλιά.» (52)

Κι όταν οι ενοχές βαραίνουν τα όνειρα, η αγάπη γνωρίζει πως τίποτα μπρος τη θάλασσα του έρωτα δεν έχει πια μεγάλη αξία.

«Τυφλές ενοχές

χαράζουν στην άμμο

τα βήματά τους.» (56)

…

«Δροσιά στα χείλη

παραλυμένων πόθων

η ανάσα σου.» (59)

…

«Καίνε τα χείλη

φωτιά η ανάσα μας

πνίγει τις λέξεις.» (63)

…

«Ο άνεμός σου

με σήκωσε στ’ αστέρια

σε μια ανάσα.» (68)

Λιτό το ύφος της ποίησης του Άθου Χατζηματθαίου και κατανοητό, αυτό ακριβώς που χρειάζεται το συναίσθημα για να απελευθερωθεί και να πετάξει. Οι λέξεις παρόλ’ αυτά, μολονότι δεσμεύονται από τα καλούπια της ιαπωνικής ποίησης, διακατέχονται από μια υπέροχη λυρικότητα, στοιχείο επίσης απαραίτητο για να ξεδιπλωθεί η μυστικότητα του έρωτα και να απλώσει παντού τα πλοκάμια του κάνοντας αισθητή και επιβλητική την παρουσία του στα μάτια του αναγνώστη.

«Τι σημαίνει ζω;

Χαμογελώ στον ήλιο

κάθε πρωινό.» (75)

…

«Σ’ ένα χαμόγελο

η θύελλα έγινε

απαλό αεράκι.» (86)

…

«Έσβησα το φως

αντέχει η αγάπη

στον κάθε παλμό.» (98)

…

«Το γυμνό φιλί

έντυσε η ανάσα

στη ζεστασιά της.» (105)

Ο έρωτας, φυσικά, παραλύει την άμυνα της λογικής, οδηγώντας πολλές φορές την καρδιά σε συναισθηματικό αδιέξοδο. Ο ποιητής ξέρει πολύ καλά πώς να ισορροπήσει τις δυο αυτές αντίθετες δυνάμεις, πώς να χαμηλώσει τις εντάσεις και να επιτύχει την πλήρη αρμονία στην ατμόσφαιρα των παθών. Όπως ακριβώς αστραπιαία γεννάται η απροσδόκητη χαρά, κατά τον ίδιο ανεξήγητο τρόπο εμφανίζεται απρόσκλητη και η ανυπόφορη λύπη.

«Κρυφοί καημοί

στης καρδιάς τον ουρανό

ανοίγουν δρόμους.» (109)

…

«Μπορώ να ξεχάσω,

πώς μου χάρισαν το φως

αυτά τα μάτια.» (112)

…

«Τόσα ψέματα

κρυμμένα επιμελώς

σ’ ένα σ’ αγαπώ.» (116)

Ακόμα και στην περιγραφή των στοιχείων της φύσης κυριαρχεί το συναίσθημα. Αυτό καθιστά και τη γραφή του ποιητή άκρως ενδιαφέρουσα.

Ο άνθρωπος γνωρίζει πως τα πάντα στη ζωή είναι ένας ακαθόριστος κύκλος. Τη χαρά διαδέχεται η λύπη και τη λύπη πάλι η χαρά. Αυτό μπορεί κανείς να παρατηρήσει και στη συλλογή «Χωρίς μοντάζ».

Τα 127 χαϊκού του βιβλίου μαρτυρούν την προσπάθεια του ποιητή να θέσει τη σκέψη του σε ένα συγκεκριμένο καλούπι, όπως ακριβώς προστάζουν οι κανόνες της ιαπωνικής ποίησης. Το έργο φαίνεται καλοδουλεμένο κι αυτό καθρεφτίζει το ταλέντο του ποιητή, ο οποίος επάξια εκπροσωπεί αυτό το ιδιαίτερο λογοτεχνικό είδος της ιαπωνικής ποίησης, χωρίς να κάνει παρασπονδίες, χωρίς να ξεφεύγει από τους κανόνες, χωρίς να κακοποιεί τις λέξεις κατ’ ανάγκη του μέτρου. Θα τολμούσα να πω πως πρόκειται για ποίηση άκρως βιωματική, ποίηση που βγαίνει από τα εσώψυχα του ποιητή με την προσδοκία να αποτυπωθεί σε μια νέα ψυχή, αυτή του αναγνώστη. Και οι 17 συλλαβές του κάθε ποιήματος είναι αρκετές για να καταφέρουν την επιθυμία του αυτή.

Στο εξώφυλλο της συλλογής παρατηρούμε έναν άγγελο, ο οποίος ελευθερώνει οικειοθελώς τις αλήθειες του, αφήνοντάς τες να πεταλουδίσουν. Κι εκείνες ανοίγουν τα φτερά τους μπρος στο απέραντο φως που απλώνεται μπροστά τους για να πετάξουν ελεύθερες, αδέσμευτες, ευτυχισμένες. Γιατί αυτό είναι τελικά η ευτυχία. Ξεγύμνωση ψυχής χωρίς ενοχές, χωρίς το φόβο της απόρριψης, χωρίς δισταγμό.

Η εικόνα έρχεται να συμπληρώσει τις λέξεις και οι λέξεις αποτυπώνουν την εικόνα. Δεν βρίσκουν χώρο οι πλατειασμοί. Αρκούν 17 μόνο συλλαβές για να αφυπνίσουν τον αναγνώστη, να τον προβληματίσουν, να τον ισορροπήσουν, να τον ενθαρρύνουν, να τον ταξιδέψουν. Αυτό άλλωστε καθιστά και την ποίηση των χαϊκού τόσο σημαντική. Το συμπυκνωμένο τους νόημα έχει άμεση ανταπόκριση.

Η ποιητική συλλογή «Χωρίς μοντάζ» είναι και βραβευμένη, καθώς απέσπασε το Α’ Πανελλήνιο Βραβείο Ποίησης από την Εταιρεία Τεχνών Επιστήμης και Πολιτισμού Κερατσινίου και το Δ’ Βραβείο Ποίησης από τον Πειραϊκό Σύνδεσμο και το περιοδικό Μανδραγόρας το έτος 2013.

Ας είναι καλοτάξιδη!

Λίγα λόγια για τον λογοτέχνη Άθω Χατζηματθαίου

Ο Άθως Χατζηματθαίου γεννήθηκε στη Λεμεσό της Κύπρου. Είναι απόφοιτος Σχολής δημοσιογραφίας και δημοσίων σχέσεων. Συνεργάστηκε επί σειράν ετών με διάφορα μέσα μαζικής ενημέρωσης ηλεκτρονικά και έντυπα. Εργάστηκε στο χώρο της διαφήμισης ως κειμενογράφος και σύμβουλος εταιρειών. Αρθρογραφεί συχνά στον εγχώριο τύπο. Ασχολείται με την ποίηση, πεζογραφία, παιδική λογοτεχνία, θέατρο, τηλεοπτικό σενάριο και έμμετρο στίχο. Γράφει επίσης και κυπριακά θεατρικά μονόπρακτα και συνεργάζεται με το κρατικό κανάλι Ρ.Ι.Κ. Είναι αυτοδίδακτος ζωγράφος. Δουλειά του έχει συμπεριληφθεί σε εκδόσεις , ανθολόγια του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου καθώς και του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων Ελλάδας. Διατέλεσε κριτής σε διαφόρους Πανελληνίους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Είναι ο εμπνευστής και ο δημιουργός του Πανελλήνιου λογοτεχνικού διαγωνισμού της Πνευματικής Συντροφιάς Λεμεσού Κύπρου. O ιδρυτής των Πνευματικών Οριζόντων, εφαλτήριο, λόγου, τέχνης και πολιτισμού. Έχει βραβευτεί σε όλους του τομείς που υπηρετεί, σε διάφορους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα. Έχει τιμηθεί για την προσφορά του στα γράμματα και τον πολιτισμό από τον Δήμο Λεμεσού, για την προσφορά μου στην παιδική νεανική λογοτεχνία από τον Κυπριακό Σύνδεσμό Παιδικού Νεανικού βιβλίου και από άλλους πολιτιστικούς φορείς.

Έχουν εκδοθεί αρκετά έργα του σε όλα τα λογοτεχνικά είδη.