Βιβλιοκριτική για την ποιητική συλλογή "Έβδομος κόμβος σε δαγκάνες τέσσερις" της Σοφιάνας Παρασκευοπούλου

Συγγραφέας: Σοφιάνα Παρασκευοπούλου
Έτος έκδοσης: 2020

Σελ.: 66

Εκδόσεις: Βακχικόν

Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Δύσκολα μπορεί κανείς να αποδώσει επακριβώς τη σκεπτική ενός τίτλου βιβλίου, όπως είναι αυτού εδώ, για το οποίο κάνουμε λόγο σήμερα. Θα πρέπει, ίσως, να ρωτήσουμε ευθέως την ίδια την ποιήτρια. Πιθανότατα οι δαγκάνες εστιάζουν στις τέσσερις άκρες ενός σταυρού (σύμβολο πίστης και παθών), και μάλιστα του δικού της σταυρού. Ο κόμβος παραπέμπει στο σημείο, στο οποίο τα πάθη συναντώνται και απλώνουν τις τέσσερις δαγκάνες τους στο φως.

«Το φεγγάρι πάντα θρηνεί

Και γω

Κλεισμένη σε τέσσερις δαγκάνες

Έβδομος κόμβος

Βάζω φωτιά.» (Σελ. 52)

Αυτό που με σιγουριά, όμως, μπορούμε να πούμε είναι ότι ο τίτλος αυτός αποτελεί έναν από τους πιο πρωτότυπους και πιο εφευρετικούς τίτλους που συναντούμε τελευταία στη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Μιλάμε για το «Έβδομος κόμβος σε δαγκάνες τέσσερις», τη δεύτερη ποιητική συλλογή της Σοφιάνας Παρασκευοπούλου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Βακχικόν».

Η συλλογή καλωσορίζει τον αναγνώστη με τον «Πρόλογο» της ποιήτριας. Μιλάμε για έναν πρόλογο, που, όχι, δεν αναφέρεται στο τώρα, δε μιλάει απρόσωπα και δε γενικεύει. Η παρήχηση του ρο εμφανίζεται σε όλο της το μεγαλείο και, φυσικά, έχει λόγο που υφίσταται.

«Έρωτος δώρα.

Λάφυρα έρωτος.

Το ρόδι του αίματος.

Την ύστατη ώρα.» (Σελ. 7)

Ο έρωτας είναι η αιτία που η νύχτα μεγαλώνει τη διάρκειά της και γίνεται ομιλητική. Η ανάσα της δεν ησυχάζει ποτέ κι αυτό, γιατί η σιωπή στο σκοτάδι γίνεται τρομακτική. Εστιάζει στο πάθος και αναστατώνει τα σωθικά. Γιγαντώνει εικόνες κι ανακατεύει αισθήματα. Μιλάει με νοήματα κι ελευθερώνεται. Κι έτσι γεννιούνται οι στίχοι.

Η συλλογή διακρίνεται σε δύο ενότητες. Η πρώτη φέρει τον τίτλο «Της ίασης το ρόδι» και φιλοξενεί είκοσι πέντε ποιήματα. Η δεύτερη φέρει τον τίτλο «Νυχτολόγιο, ώρες που ορροδώ» και φιλοξενεί επτά ποιήματα, τα οποία, αν και λιγότερα σε σχέση με εκείνα της πρώτης ενότητας, είναι μεγαλύτερα σε έκταση και πολυσέλιδα.

Στα περισσότερα ποιήματα της συλλογής θα παρατηρήσουμε την τάση της ποιήτριας να κόβει τις φράσεις της στίχο με στίχο, σχεδόν επιβλητικά. Άλλωστε, διακρίνεται από μία δυναμική τόσο ισχυρή, που δε θα μπορούσε να υπηρετήσει έναν μεγαλύτερο στίχο, ένα φλύαρο ποίημα.

«΄Αατον κράτος

Αιδήμων σιγή

Βίος Αβίωτος» (Σελ. 11)

«Α-λήθω.

Κρύφτηκα.

Δεν είναι ψέμα.

Σε λήθαργο λαβύρινθο

Τιτάνων αίμα,

γονυπετής,

οργή σιγής,

ουρλιάζω» (Σελ. 14)

«Ώρα Έκστασης

Άφεσης

Ύφεσης

Ποίημα

Δημιουργία

κεκλεισμένων των θυρών.» (Σελ. 19)

Παρότι γίνεται αισθητή, ενίοτε, μια προσπάθεια της ποιήτριας να ακολουθήσει την έμμετρη, ίσως και την ομοιοκατάληκτη ποίηση, ωστόσο δίνεται η εντύπωση πως η προσπάθειά της αυτή δεν είναι αρκετά θαρρετή, ώστε να γίνει με απόλυτη πειθαρχία, ούτε και φαίνεται, εξάλλου, πως πρωταρχικός της στόχος είναι ακριβώς αυτός. Αντιθέτως, θα λέγαμε πως αυτό που δεσπόζει στο ύφος των γραπτών της, είναι ο εγγενής αυθορμητισμός και η εμφανής ανάγκη της να αποδώσει επακριβώς το συναίσθημα με όποιον τρόπο εκείνο θελήσει αυθεντικά να αποδοθεί είτε λυρικά είτε όχι, είτε έμμετρα είτε όχι, είτε περισσότερο περιγραφικά είτε κοφτά. Η ποικιλία των ποιητικών της τρόπων επισφραγίζει και την ικανότητά της να πραγματεύεται με διαφορετικούς τρόπους το λόγο της και τον ρυθμό που δίνει στα ποιήματά της. Έτσι συναντούμε στο βιβλίο της δοκιμές πεζού και ποιητικού λόγου, ακόμα και κάποιες που αγγίζουν τα όρια της παραδοσιακής και μοντέρνας ποίησης .

«Γη κι Ουρανός

Στέκομαι μπρος

σ’ εκείνο το ποτάμι.

Χωρίς αιδώ,

εκεί κι εδώ,

φορώ άσπρο φουστάνι.» (Σελ. 15)

«Αυτό που μου ’δωσες

να πιω

γεύση είχε από ρόδι

χορεύοντας το ξόδι.

Ωδή μου Εσύ με καρτερείς

σε Σε να κατεβώ

με μαύρα να ντυθώ.» (Σελ. 22)

«Γεύτηκε πάλι η ζωή

το δάκρυ του θανάτου,

καθώς το δάκρυ γλίστρησε

στα κρύα δάχτυλά του.» (Σελ. 29)

«Μορφή πήρε η μορφή

απ’ του παιδιού το βλέμμα

την ώρα που χορεύανε

φεγγάρια το χορό.

Υπάκουσε

και άκουσε,

χρυσό φόρεσε στέμμα

και έγινε βασίλισσα

και σέρνει το χορό.» (Σελ. 39)

«Πέφτουν τα φύλλα

σαν πέπλο στη γη,

η ανάσα βαραίνει

και γρήγορα ριγεί.» (Σελ. 40)

Οι εικόνες στα ποιήματά της ποικίλες. Τολμούν να φωτίσουν έναν κόσμο που κρύβεται από το φόβο και απογυμνώνουν την αλήθεια του. Αυτό, άλλωστε, απαιτεί η συνείδησή της και αυτό αυθορμήτως, ακολουθώντας τα χνάρια της αυτόματης γραφής, υπηρετεί.

«Εγώ κεντρική

Η γραφή

Απ’ την ψυχή κατευθείαν» (Σελ. 47)

«Αντί δρω

Για κάθε κλεισμένο οφθαλμό

Για κάθε στόμα

Που περίτεχνα στολίζει

Λέξεις σε μέτρα και αριθμούς

Για κάθε νου

Που σκέπτεται

Διπλά

Τριπλά

Προτού μιλήσει

Σκοτώνοντας κάθε αυθορμητισμό

Του παιδιού που κρύβεται μέσα μας. (Σελ. 48-49)

Μια γραφή γεμάτη εικόνες, αλλά και πρόσωπα, εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία, που αποδεικνύει την αγάπη της και το ενδιαφέρον της γι’ αυτήν.

«Πνοή Αφροδίτης

Ιστός Πηνελόπης» (Σελ. 11)

«Θωρεί τα μάτια μου

Μαύρη θωριά του Άδη!

Σαν Περσεφόνη

στην αυλή που σκοτεινιάζει

να έρθει να με πάρει αγκαλιά.» (Σελ. 13)

«Εξ ύπνου αέναος κίνησις

συνείδησις ασυνείδητος του χρόνου

παιδί του Κρόνου

μας κυττά, κατάματα γυμνή.» (σελ. 14)

«Μυστικά ξεδιπλώνονται κήποι

νούφαρα λίμνες

βάτραχοι του Αριστοφάνη,

φυτά του Θεόφραστου.» (Σελ. 28)

Εμφανέστατη, επίσης, είναι και η αγάπη της για το ρόδο. Θα τη διαπιστώσουμε σε πολλά ποιήματά της, όπως στα: «Πρόλογος» (Σελ. 7), «Απόσταγμα καρδιάς» (Σελ. 17), «Αναγέννηση» (Σελ. 19-20), «Το ρόδι» (Σελ. 21), «Το ξόδι» (Σελ. 22), «Φως στο λευκό» (Σελ. 23), «Είδωλα» (Σελ. 24-25), «Περίπατος (Ελπίδας δρόμος) (Σελ. 28), «Λίκνο» (Σελ. 31-32), «Ταξιανθία Κορύμβου» (Σελ. 33), «Κύκλος με κέντρο» (Σελ. 55-56), «Αντί ληψη» (Σελ. 57-59).

Δε θα χαρακτηρίζαμε καθόλου αφαιρετική τη γραφή της. Ακόμα και στα ολιγόστιχα ποιήματά της δεν ανιχνεύουμε νοήματα που επιτηδευμένα υπαινίσσονται. Το περιεχόμενο εστιάζει ακριβώς στο ζητούμενο, γι’ αυτό, άλλωστε, θεωρείται και αυθεντικό.

Δε θα πρέπει, ακόμη, να παραλείψουμε την επιμονή της σε κυκλικά σχήματα και επαναλήψεις. Άλλωστε, ο επίλογος επαναφέρει το λόγο της στην αρχική της σκέψη που υπάρχει και αναπτύσσεται στον πρόλογο.

«Μέσα μου

Ή μάλλον έχασα

Ή βρήκα την μπέσα μου

Ή μάλλον σκέψη μου έγινες κύκλος

-Μήπως-» (Σελ. 46)

Εξομολογητική η διάθεσή της, την ώρα που το σκοτάδι ζωντανεύει τη μνήμη και φέρνει μπρος της τις εικόνες που φωλιάζουν στην ψυχή της. Με οδηγό της την πένα ξεκινά το μεγάλο ταξίδι στον πόθο. Καλεσμένος της ο ένας και μοναδικός, ο δικός της αναγνώστης κι αγαπημένος.

Μια συλλογή άκρως ενδιαφέρουσα που αξίζει να διαβαστεί.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Αντί δρω
Για κάθε τι
που δεν έχει
Αλήθεια
Τη μία
Τη μοναδική
Την αιώνια
Που βρίσκεται
μέσα σου
Εν Σ τικτω
Αντί δρω
Κλεισμένη
σε τέσσερις δαγκάνες
-Έβδομος κόμβος-
Βάζω φωτιά

Λίγα λόγια για την ποιήτρια, Σοφιάνα Παρασκευοπούλου:

Η Σοφιάνα Παρασκευοπούλου (Sofie Jeanne d’Art) γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Απόφοιτος Πανεπιστημίου Πειραιώς, ολοκλήρωσε τις σπουδές της στις Πολιτικές Επιστήμες στην Αγγλία. Γράφει από μικρή ηλικία και δραστηριοποιείται στον τομέα των τεχνών και της εκπαίδευσης. Ο Έβδομος κόμβος σε δαγκάνες τέσσερις είναι η δεύτερη ποιητική της συλλογή.