Βιβλιοκριτική για το βιβλίο "ΙΒΑΝ ΤΣΕΡΜΣΚΙ και άλλα διηγήματα" του Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη

Συγγραφέας: Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης
Έτος έκδοσης: 2020
Σελ.: 418
Εκδόσεις: Εστία

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

Στον τόμο αυτό περιλαμβάνονται 18 διηγήματα γραμμένα μέσα στο διάστημα 1918-1937, στην πιο δημιουργική περίοδο του Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη, τα οποία διαιρούνται σε δύο μέρη: στο πρώτο μέρος περιλαμβάνονται 7 διηγήματα που αφορούν ιστορικά γεγονότα κυρίως της περιοχής της Κοζάνης και στο δεύτερο 11 διηγήματα, σχετιζόμενα με την κοινωνική ζωή του Μεσοπολέμου. Μετά τα διηγήματα ακολουθεί ένα Γλωσσάριο, στο οποίο επεξηγούνται ιδιωματικές καθώς και λέξεις της τουρκικής που χρησιμοποιεί ο Τσιτσελίκης στα έργα του, Σημειώσεις και ένα Παράρτημα φωτογραφιών και αυτογράφων του συγγραφέα.

Ο Τσιτσελίκης γράφει διηγήματα με τοπική θεματική και χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό το τοπικό ιδίωμα. Ο Τσιτσελίκης καταγράφει ήθη και έθιμα, συνήθειες και όλα εκείνα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της επαρχιακής ζωής, με αναγωγή στο συλλογικό βίωμα, μέσω της αποτύπωσης ιστοριών των ταπεινών και περιφρονημένων. Στις σελίδες των διηγημάτων της συλλογής, η Κοζάνη, είτε με την ιστορία της είτε με την κοινωνική ζωή της, είναι πρωταγωνιστής.

Τα πρόσωπα, οι ήρωές του Τούρκοι αγάδες και χωρικοί, Ρώσοι αιχμάλωτοι, Γάλλοι, μαζί με τον ντόπιο πληθυσμό, διασταυρώνουν τις ζωές τους, ζυμώνονται μέσα από τα αδιέξοδα, τις δυσκολίες, τα σημαντικά και τα ασήμαντα της καθημερινότητάς τους, αλλά λειτουργούν με βάση έναν ιστορικό ορίζοντα, που δικαιολογεί πολλές από τις εξιστορούμενες καταστάσεις. Υπάρχουν διηγήματα που διαδραματίζονται στην Κωνσταντινούπολη, στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα. Κορυφαία στιγμή αυτής της πλευράς της διηγηματογραφίας του, το κύκνειο άσμα του «Η αγάπη στον Αλιάκμονα», του 1937.

Το διήγημα «Αγάπη στον Αλιάκμονα» είναι ηθογραφία, περιγραφή και αίσθημα. Είναι ένα διήγημα πρωτότυπο και συγκινητικό. Ένας μηχανικός που ασχολείται με το ζήτημα της χρησιμοποιήσεως των νερών του Αλιάκμονα, είναι ο ήρωας, και δύο αδελφές, είναι οι ηρωίδες. Το διήγημα μας γνωρίζει επίσης ένα κομμάτι από την ζωή και την ψυχή της Μακεδονίας. Στο διήγημα αυτό ο Τσιστσελίκης εργάζεται πάνω στην πλήρη άνθηση του ταλέντου του να πάρει τις ομορφιές του Αλιάκμονα, τις πράσινες όχθες, τα μαγευτικά μοναστήρια, τους ψιθυρισμούς των δρυμών, τα θροΐσματα των πλατανιών, τα εκστατικά μεγαλεία του γίγαντος αυτού: του νερού και να τα ζωγραφίσει στις γραμμές της ιστορίας του.

Το διήγημα «Η Ελενίτσα» είναι μια επιτυχής περιγραφή της εποχής της συμμαχικής κατοχής της Μακεδονίας.

Ο Τσιτσελίκης γράφει το μεγαλύτερο μέρος των έργων του στην εικοσαετία 1918-1937, από τον «Ιβαν Τσέρμσκη» του 1918 μέχρι την «Αγάπη στον Αλιάκμονα» του 1937. Ποικίλες θεματικές, ποικίλοι χαρακτήρες παρελαύνουν από τις σελίδες του, ζουν και πεθαίνουν, ερωτεύονται και κατακεραυνώνονται από δυνάμεις ανώτερες , παλεύουν, νικούν ή χάνουν. Είναι χαρακτηριστικοί και ολοκληρωμένοι «τύποι» της εποχής τους, στην οποία αποκλειστικά ανήκουν.

Ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης γεννήθηκε στην Κοζάνη το έτος 1882. Από νεαρή ηλικία έδειξε ιδιαίτερη αγάπη για τα γράμματα. Το σχολικό έτος 1894 – 95 φοιτά στο ημιγυμνάσιο Κοζάνης. Ήταν άριστος μαθητής. Μετά την αποφοίτηση του γράφεται για την αποπεράτωση των σπουδών του στο ιστορικό γυμνάσιο Τσοτυλίου. Αργότερα συνεχίζει τις σπουδές του στην Νομική Σχολή Αθηνών και το 1903 αποφοιτά με βαθμό πτυχίου ¨Άριστα¨ και επιστρέφει στην Κοζάνη, που αγαπούσε. Με την επιστροφή του προσφέρει τις υπηρεσίες του ως μέλος του Διοικητικού συμβουλίου της Πανδώρας, γίνεται ακόμα μέλος του Εθνικού κέντρου Άμυνας, μια οργάνωση που προετοίμασε και βοήθησε τον ένοπλο μακεδονικό αγώνα του 1904- 08. Παρόλα αυτά ενώ είχε ολοκληρώσει τις σπουδές του στη νομική σχολή δεν μπορούσε να ασκήσει το επάγγελμα της δικηγορίας καθώς σύμφωνα με τις τουρκικές αρχές έπρεπε να γνωρίζει το οθωμανικό δίκαιο. Για αυτό το λόγο γράφεται στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, σπουδάζει τουρκικό δίκαιο και λαμβάνει άδεια να δικηγορεί στα όρια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στην Κοζάνη άρχισε να δικηγορεί από το 1907. Διακρίνεται για την ευγλωττία και τα επιχειρήματα του κατά την διεξαγωγή των δικών στα εκκλησιαστικά και τουρκικά δικαστήρια. Ακολουθούν μεγάλες αναταραχές με το κίνημα των Νεότουρκων να ανεβαίνουν στην εξουσία, φεύγει στο εξωτερικό, συγκεκριμένα στην Βιέννη όπου παραμένει να μελετήσει δίκαιο των εθνών. Το 1912 επιστρέφει στην Κοζάνη ανοίγει δικηγορικό γραφείο και αρχίζει να ασχολείται ενεργά με τα κοινά. Το 1938 εκλέγεται πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου Κοζάνης. Το ίδιο έτος επισκεπτόμενος την Αθήνα για ιατρικές εξετάσεις πεθαίνει ξαφνικά. Ο ενταφιασμός του γίνεται στην Αθήνα.