Κωνσταντίνος Σύρμος: "Η ποίηση είναι η ύψιστη μορφή τέχνης, γιατί τις περικλείει όλες"

Ασχολείται με τη συγγραφή και την αρθρογραφία. Γράφει στίχους, ποιήματα και μυθιστορήματα, ενώ δε σταματά να προγραμματίζει τα επόμενα λογοτεχνικά του βήματα. Μιλάμε για τον λογοτέχνη Κωνσταντίνο Σύρμο, που με αφορμή την έκδοση της πρώτης του ποιητικής συλλογής «Εμφάνεια» , από τις εκδόσεις «Βακχικόν», σήμερα έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε στις Τέχνες.

Συνέντευξη στη Βάσω Κανιώτη

Η συγγραφή αποτέλεσε για σένα έναν τρόπο έκφρασης ή κάτι άλλο; Ποια ήταν εκείνα τα συναισθήματα που έκαναν την πένα σου να «χορεύει»; Πώς ξεκίνησαν τα συγγραφικά σου βήματα στον χώρο;

Ξεκίνησα να εκφράζομαι μέσω της γραφής κάπου στην εφηβεία μου, επηρεασμένος από ελληνικές ροκ μπάντες. Κυρίως από τα Διάφανα Κρίνα των οποίων ο στίχος διακρίνεται από στοιχεία ποίησης και λυρισμού. Πέρασαν αρκετά χρόνια γράφοντας στίχους τραγουδιών, με μοναδικό διάλειμμα μία απόπειρα συγγραφής βιβλίου κάπου στα 28 μου. Το γραπτό όμως ξέμεινε στην τέταρτη σελίδα. Βιβλία δεν διάβαζα μέχρι και την ηλικία των 36 (είμαι 42). Μία απαραίτητη διευκρίνηση εδώ: λόγω της κινητικής μου αναπηρίας, δυσκολευόμουν να κρατώ βολικά για την ανάγνωση τα βιβλία και αυτό στάθηκε ως ένας σοβαρός ανασταλτικός παράγοντας. Το 2016 μέσω μίας φίλης γνώρισα τα audiobooks. Από τότε διαβάζω πολύ, κυρίως πλέον pdfs.

Η γραφή για ’μένα άρχισε σαν μία καταγραφή λέξεων και εικόνων που γεννιόντουσαν μέσα μου, αλλά δεν κατανοούσα. Αργότερα μετατράπηκε σε μία συζήτηση με τον εαυτό μου. Δεν είναι λύτρωση αλλά ούτε και καταφύγιο. Και γι’ αυτό δεν με ένοιαξαν ποτέ και κάποιες μεγάλες περίοδοι που δεν έγραψα ούτε λέξη. Ήταν λογικό, δεν είχα κάτι να μου κουβεντιάσω. Το άγνωστο μέσα μου δεν είχε καμία απορία ή κάποια διάθεση απάντησης.

Σε επηρέασαν κάποιοι λογοτέχνες στη συγγραφική σου πορεία; Θαυμάζεις κάποιον ιδιαίτερα; Αγαπάς κάποιο είδος γραφής;

Πολλοί με έχουν επηρεάσει και συνεχίζουν να με επηρεάζουν. Η πένα του Επαμεινώνδα Χ. Γονατά είναι από τις κυριότερες επιρροές μου. Άλλοι είναι: ο Χρίστος Λάσκαρης, ο Θανάσης Τζούλης και η σύγχρονη ποιήτρια Μαρία Χρονιάρη. Βέβαια νομίζω ότι όλοι οι συγγραφείς και οι ποιητές που έχω διαβάσει, λίγο ως πολύ, κάπως με έχουν επηρεάσει. Και ίσως αδικώ πολλούς τους οποίους δεν αναφέρω. Όπως ο Τάσος Λειβαδίτης. Αν και δεν ανήκει στους επηρεασμούς (ακόμη), διαβάζω τελευταία τη Σύλβια Πλαθ, εντόνως.

Τι αποτελεί συνήθως έμπνευση για σένα; Τι κεντρίζει την προσοχή σου; Τι ερεθίζει το βλέμμα σου; Τι μπορεί να γίνει πηγή όπου θα αντλήσεις θέματα που θα ’θελες να ακουμπήσεις στο χαρτί;

Θα σου πω τι δεν μπορεί να με εμπνεύσει. Δεν μπορούν να με εμπνεύσουν: ένα ηλιοβασίλεμα, η όψη ενός ανθρώπου, ένα τοπίο, μία νύχτα με φεγγάρι. Τέτοιου είδους εμπνεύσεις δεν έχω. Έχω όμως εναύσματα, τα οποία λαμβάνω από προσωπικές ανησυχίες, κοινωνικές διαταράξεις και υπαρξιακούς αναστοχασμούς. Κι η ανάγνωση, θα έλεγα, με εμπνέει, όπως και μια ταινία μπορεί. Αν και παράδοξο, με εμπνέει και το τίποτα. Στιγμές που δεν σκέφτομαι τίποτα.

Ποιος είναι ο απώτερος σκοπός σου όταν γράφεις ένα βιβλίο; Η διαπαιδαγώγηση, η ψυχαγωγία ή απλά ένα μοίρασμα με τους αναγνώστες των όσων μπορεί να συμβαίνουν ενδόμυχά σου;

Η γραφή αρχίζει – όπως προανέφερα – από την ανάγκη συζήτησης με τον εαυτό μου, από την αγωνία του ποιος, πως και γιατί είμαι. Για να το πω και σχηματικά, η αντίληψή μου βουτά ένα καλάμι ψαρέματος στο υποσυνείδητό μου, με δόλωμα μία ή μερικές λέξεις που μου καρφώνονται στο μυαλό. Και ο σκοπός μου είναι ακριβώς αυτό, η καταγραφή των άγνωστων κομματιών μου που θα «ψαρευτούν». Είναι σαν να με μεταφράζω γράφοντας αυτό που είμαι, για να με κατανοήσω. Μέσα από όλο αυτό, σε ένα δεύτερο επίπεδο, με εξιτάρει η ιδέα ότι διαβάζοντάς με οι αναγνώστες, ίσως κι εκείνοι μεταφράζονται και ερμηνεύονται.

Το 2012 συμμετείχες στιχουργικά στον δίσκο «Σε τόπους που δεν ξέρω» ενώ το 2017 κυκλοφόρησες το μυθιστόρημα «Το μπλε τετράδιο». Πριν φτάσω στην κυκλοφορία της ποιητικής σου συλλογής, θα ήθελα να μου πεις λίγα λόγια για αυτά σου τα εγχειρήματα.

Είχα την πολύ μεγάλη χαρά το 2012 να συμμετέχω στην πρώτη δισκογραφική δουλειά του ταλαντούχου μουσικού Γρηγόρη Πολύζου. Και τη μεγάλη τιμή να τραγουδήσουν στίχους μου σε τέσσερα τραγούδια εξαίρετοι δημιουργοί και τραγουδιστές, όπως ο Νίκος Ζούδιαρης, η Φωτεινή Δάρρα και ο Απόστολος Ρίζος. Ο Γρηγόρης είχε βρει τότε στίχους μου ανηρτημένους σε κάποια ιστοσελίδα και επικοινώνησε μαζί μου. Το 2017 έκανα το πρώτο μου συγγραφικό βήμα με το μυθιστόρημα: «Το μπλε τετράδιο» από τις εκδόσεις Λυκόφως. Δεν θα χαρακτήριζα τη συνεργασία μου αυτή ως ιδανική, αλλά μάλλον ως δυσάρεστη. Όμως μέσα από αυτή την εμπειρία έμαθα πολλά για τον χώρο.

Κι ερχόμαστε στην πρόσφατη κυκλοφορία του έργου σου όπου η «Εμφάνεια», είναι η πρώτη σου ποιητική συλλογή και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Βακχικόν». Πες μας λίγα λόγια για το έργο σου.

Σε συνέχεια της προηγούμενής μου απάντησης, η εμπειρία μου με την έκδοση της «Εμφάνειας» και η συνεργασία με τις εκδόσεις «Βακχικόν», θα έλεγα ότι είναι η ιδανική, με άψογο επαγγελματισμό σε όλα τα στάδια έκδοσης και προώθησης του βιβλίου. Οφείλω να ευχαριστήσω σε αυτό το σημείο, όπως οφείλω και επιθυμώ πάντα να κάνω, τη συγγραφέα Ελευθερία Παραγιουδάκη και την ποιήτρια Ντίνα Γεωργαντοπούλου, οι οποίες με έφεραν σε επαφή με τον συγκεκριμένο εκδοτικό οίκο. Την ποιήτρια Μαρία Χρονιάρη για την επιμέλεια – διόρθωση των ποιημάτων της συλλογής. Την πολυτάλαντη Άνα Ζουμάνη για το εξώφυλλο της «Εμφάνειας». Και τον Νέστωρα Πουλάκο από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Υπήρξε κάποιο γεγονός στη ζωή σου που ένιωσες την ανάγκη να το μεταφέρεις μέσα στους στίχους σου; Τι πραγματεύεται η ποίησή σου συνήθως;

Η ποίηση που γράφω – ας την αποκαλέσουμε υπαρξιακή ποίηση – μεταφέρει τις αντιλήψεις μου, τις αγωνίες μου, τις αναρωτήσεις μου, τις συνειδητοποιήσεις μου και όλα όσα δεν γνωρίζω και φοβάμαι να γνωρίσω για ‘μένα. Αυτό δεν αφορά και δεν περιορίζεται μόνο στην ποίηση, αλλά επεκτείνεται σε οτιδήποτε γράφω. Υπάρχουν λοιπόν όλα τα γεγονότα μου, γενόμενα ή μη γενόμενα ακόμη.

Τι είναι η ποίηση προσωπικά για σένα και τι ρόλο παίζει στη σημερινή εποχή; Έχει να μας προσφέρει κάτι ή είναι απλά μία ανάγκη του γράφοντος;

Η ποίηση είναι η ύψιστη μορφή τέχνης, γιατί τις περικλείει όλες. Έχει ρυθμό, εικόνες, αφή, ήχους. Η εποχή που βρισκόμαστε και βιώνουμε είναι πολύ σκληρή. Κάθε εποχή είναι πολύ σκληρή. Οι Αφρικανικές χώρες για παράδειγμα είναι σε μία μόνιμη σκληρότητα. Η μόνη διαφορά είναι ότι τώρα η απειλή θανάτου λόγω του COVID, έφτασε στην πόρτα μας. Ξεβολευόμαστε από την απάθεια. Η ποίηση είναι ένας προσωπικός αγώνας που διαμοιράζεται, ένας αγώνας να διατηρηθούμε άνθρωποι, δηλαδή να επαναπροσδιοριστούμε.

Εάν σου ζητούσα να ξεχωρίσεις κάποιο είδος, ανάμεσα στην ποίηση και το μυθιστόρημα, είναι κάποιο από τα δύο είδη που αγαπάς να γράφεις λίγο περισσότερο;

Κάθε είδος γραφής δίνει κάτι τόσο διαφορετικό που δε γίνεται να διαχωριστούν. Ένα μυθιστόρημα δεν μπορεί να πει όσα λέει ένα ποίημα, κι ένα ποίημα δεν μπορεί να αναπτύξει όσα ένα μυθιστόρημα ταυτοχρόνως. Στην ποίηση πασχίζεις να μην πλατιάσεις και στο μυθιστόρημα πασχίζεις να εξαπλωθείς. Παίρνω κι από τα δύο όσα έχουν να μου προσφέρουν.

Τι είναι αυτό που θα συμβούλευες έναν νέο συγγραφέα που αποφασίζει να βάλει τη συγγραφή στην ζωή του. Υπάρχουν για σένα μυστικά ή συνταγές επιτυχίας;

Δεν υπάρχουν μυστικά και συνταγές επιτυχίας. Υπάρχει ένα ποίημα του Μπουκόφσκι, που λέει:

«Αν δεν βγαίνει σαν έκρηξη από μέσα σου / αδιαφορώντας για όλα / μην το κάνεις / αν δεν έρχεται αυθόρμητα μέσα από / την καρδιά και το μυαλό σου και το στόμα σου / και τα σωθικά σου / μην το κάνεις / αν χρειάζεται να μείνεις για ώρες / μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή σου / ή καμπουριασμένος πάνω απ' την / γραφομηχανή / αναζητώντας τις λέξεις / μην το κάνεις / αν το κάνεις για τα λεφτά ή / για ν' αποκτήσεις φήμη / μην το κάνεις / αν το κάνεις γιατί θες να / ρίξεις γκόμενες στο κρεβάτι σου / μην το κάνεις / αν χρειάζεται να κάθεσαι και / να διορθώνεις ό,τι έγραψες ξανά και ξανά / μην το κάνεις / αν σε κουράζει και μόνο που το σκέφτεσαι / μην το κάνεις / αν προσπαθείς να γράψεις όμοια με κάποιον / άλλον / παράτα το καλύτερα / αν πρέπει να περιμένεις να βγει σαν κραυγή / από μέσα σου / τότε κάνε υπομονή / κι αν ποτέ δεν ακούσεις την κραυγή / ασχολήσου με κάτι άλλο // Αν πρέπει πρώτα να το διαβάσεις στην γυναίκα σου / στο κορίτσι ή το αγόρι σου / ή στους γονείς σου ή σε / οποιονδήποτε άλλον / δεν είσαι έτοιμος // Μην γίνεις σαν τους άλλους συγγραφείς / μην γίνεις σαν τόσους χιλιάδες ανθρώπων / που νομίζουν πως είναι συγγραφείς / μην γίνεις ανιαρός και βαρετός και / ψωνισμένος, μην ξοδευτείς στον αυτό- / θαυμασμό / οι βιβλιοθήκες του κόσμου πέφτουν για ύπνο / από την πλήξη / εξαιτίας του σιναφιού σου / μην το χειροτερεύσεις κι άλλο / μην το κάνεις / αν δεν βγαίνει από μέσα σου / ξεσκίζοντας την ψυχή σου / αν μη γράφοντας / δεν οδηγείσαι στην παράνοια / ή στην αυτοκτονία ή στον φόνο / μην το κάνεις / αν ο ήλιος μέσα σου / δεν κατακαίει τα σπλάχνα σου / μην το κάνεις // Όταν στ' αλήθεια έρθει η ώρα / και αν είσαι ξεχωριστός / θα συμβεί μόνο του / και θα συνεχίσει να συμβαίνει / μέχρι να πεθάνεις εσύ ή αυτό μέσα σου // δεν υπάρχει άλλος τρόπος // και ποτέ δεν υπήρξε. (Η συγκεκριμένη μετάφραση είναι δική μου.

Πώς θα ήθελες να σε βρει το μέλλον; Σου αρκούν όσα έχεις ή πασχίζεις για κάτι παραπάνω;

Δε σκέφτομαι καθόλου το μέλλον. Τώρα υπάρχω. Τώρα γράφω. Τώρα νιώθω. Το μέλλον μπορεί να με καταρρακώσει ή να με αναδείξει, ως οντότητα εννοώ. Ή να μείνω ακίνητος στην παρούσα κατάσταση. Αυτό που θέλω και θεωρώ τη μέγιστη ευτυχία, είναι όταν κοιμάμαι την νύχτα να αισθάνομαι ότι για άλλη μία μέρα ήμουν δίκαιος προς τους άλλους και προς εμένα.  

Τι να περιμένουμε να δούμε από σένα στο προσεχές διάστημα; Σταματάς ποτέ να δημιουργείς;

Ναι, σταματώ να δημιουργώ είτε για μικρές είτε για μεγάλες περιόδους. Πιστεύω ότι αν δεν υπάρχουν οι παύσεις και η δημιουργία γίνεται αυτοσκοπός, τότε έρχεται η φλυαρία στο όποιο έργο σου. Κι η φλυαρία αλλοιώνει την αυτοκριτική του έργου. Στο επόμενο άμεσο διάστημα θα βγει ένα τραγούδι σε στίχους μου από τον αξιόλογο τραγουδοποιό Νίκο Μεργιαλή, ο οποίος έχει γράψει τη μουσική και επίσης το ερμηνεύει. Υπάρχουν ήδη έτοιμα δύο βιβλία, αλλά η «Εμφάνεια» έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει.

Σε ευχαριστώ θερμά γι' αυτή μας την συζήτηση και σου εύχομαι ολόψυχα καλή επιτυχία σε όλα σου τα βήματα!

Σε ευχαριστώ εγκάρδια, Βάσω, για τις όμορφες ερωτήσεις και τη στήριξή σου. Κι εύχομαι κάθε καλό και στις δικές σου δημιουργίες.

Βιογραφικό:

Ο Κωνσταντίνος Σύρμος γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ηράκλειο Κρήτης όπου και ζει. Ασχολείται με τη συγγραφή και την αρθρογραφία. Το 2012 συμμετείχε στιχουργικά στον δίσκο Σε τόπους που δεν ξέρω ενώ το 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα Το μπλε τετράδιο. Η Εμφάνεια είναι η πρώτη του ποιητική συλλογή.