Βιβλιοκριτική για το μυθιστόρημα "Ο χορός των τρελών γυναικών" της Βικτώρια Μας

Συγγραφέας: Βικτώρια Μας
Έτος έκδοσης: 2021
Σελ.: 272
Εκδόσεις: Ωκεανός

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

(Βραβείο Renaudot des Lycéens 2019

Επιλογή ως ένα από τα 30 καλύτερα βιβλία του 2019 από το περιοδικό Le Point
Επιλογή ως ένα από τα 100 καλύτερα βιβλία του 2019 του λογοτεχνικού περιοδικού Lire)

3 Μαρτίου 1885. Νοσοκομείο Σαλπερτιέρ του Παρισιού. Διευθυντής και Καθηγητής στο διάσημο αυτό νοσοκομείο, είναι ο νευρολόγος γιατρός Ζαν Μαρτέν Σαρκό, γνωστός για τις έρευνές του για την υστερία και την ύπνωση.

Στο νοσοκομείο αυτό νοσηλεύονται γυναίκες τρελές, υστερικές και φρενοπαθείς, που τις έχει απορρίψει η οικογένειά τους και η κοινωνία. Δεν είναι πλέον σύζυγοι, μητέρες ή έφηβες, δεν είναι γυναίκες που τις κοιτάζουν ή τις εκτιμούν, δεν θα είναι ποτέ γυναίκες που τις επιθυμούν ή τις αγαπούν: είναι άρρωστες. Τρελές .Αποτυχημένες. Το νοσοκομείο ήταν μια χωματερή για όλες αυτές που ενοχλούν τη δημόσια τάξη. Ένα άσυλο για όλες αυτές που η ευαισθησία τους δεν συμβάδιζε με τις προσδοκίες. Μια φυλακή για όλες αυτές που η ενοχή τους ήταν να έχουν γνώμη.

20 Φεβρουαρίου 1885. Η πενταμελής οικογένεια του φημισμένου συμβολαιογράφου Φρανσουά Κλερύ ζει μια ήσυχη και συντηρητική ζωή. Η δεκαεννιάχρονη Ευγενία δεν θέλει να παντρευτεί, όπως επιθυμεί ο πατριαρχικός πατέρας της. Η απόφασή της έχει παρθεί εδώ και καιρό. Μακριά από αυτήν, μια ζωή σαν τη μητέρα της, μια ζωή περιορισμένη στους τοίχους ενός αστικού διαμερίσματος, μια ζωή υποταγμένη στα ωράρια και στις αποφάσεις ενός άντρα, μια ζωή χωρίς φιλοδοξίες ή πάθος, μια ζωή χωρίς άλλο σκοπό εκτός από το να κάνει παιδιά, μια ζωή με αποκλειστικό μέλημα την επιλογή της τουαλέτας της κάθε ημέρας. Η Ευγενία είναι ένα ελεύθερο άτομο.

Η Ευγενία αγαπάει υπερβολικά την γιαγιά της, αλλά πολλές φορές όταν κάθεται κοντά της προσηλώνεται σ΄ ένα αθέατο σημείο. Από δώδεκα χρονών η Ευγενία έχει πει στη γιαγιά της ότι βλέπει κάτι -κάποιον μάλλον, που οι άλλοι δεν τον βλέπουν. Έβλεπε τον παππού της, ο οποίος είχε πεθάνει, να κάθεται στην πολυθρόνα!! Υπήρξαν και κάποιοι άλλοι που της εμφανίζονταν, εντελώς άγνωστοι, άντρες ή γυναίκες κάθε ηλικίας. Της γινόταν ορατοί. Τους έβλεπε όρθιους στο σαλόνι, καθιστούς στο κρεβάτι, δίπλα στο τραπέζι της τραπεζαρίας τους έβλεπε να δειπνούν. Όταν ήταν πιο μικρή αυτές οι οπτασίες την τρόμαζαν. Και την απομόνωναν σε μια επώδυνη σιωπή. Είχε όμως μια βεβαιότητα: δεν επρόκειτο για παραισθήσεις. Οι άνθρωποι αυτοί ήταν νεκροί και έρχονταν να τη δουν…

Μια μέρα ο παππούς της επανήλθε και της μίλησε, για την ακρίβεια άκουσε τη φωνή του μέσα στο κεφάλι της. Της είπε να μην φοβάται, πως δεν ήθελε το κακό της, πως τους ζωντανούς θα έπρεπε να φοβάται κανείς περισσότερο παρά τους πεθαμένους. Επιπλέον της είπες πως αυτή είχε ένα χάρισμα, κι οι πεθαμένοι είχαν κάποιον λόγο που έρχονταν να τη βρουν. Γι΄ αυτήν ήταν μάλλον ψυχική δυσλειτουργία παρά χάρισμα. Προς το παρόν σιωπούσε ,δεν ανέφερε ξανά τέτοιο γεγονός στην οικογένειά της, διότι ήξερε ότι θα την έστελναν στη Σαλπερτιέρ.

Η Ευγενία έμαθε ότι υπήρχε ένα βιβλίο «Το βιβλίο των Πνευμάτων» του Αλλάν Καρντέκ, που υποστήριζε αυτούς και αυτές, που επικοινωνούσαν με τους νεκρούς και τα πνεύματα. Το αγόρασε κρυφά από τους δικούς της και είδε τον εαυτό της μέσα σε αυτές τις σελίδες. Η ψυχή, έγραφε το βιβλίο, επιζεί μετά τον θάνατο του σώματος, δεν υπήρχε ούτε παράδεισος ούτε το τίποτα, οι άυλοι οδηγούν τους ανθρώπους κι αγρυπνούν για αυτούς και τους προσέχουν, όπως ο παππούς της προσέχει αυτήν την ίδια. Άρα το να βλέπει νεκρούς, όπως και τόσοι άλλοι, η Ευγενία κατάλαβε, ότι δεν είναι σημάδι τρέλας.

Μια μέρα, που καθόταν η Ευγενία παρέα, με την ξαπλωμένη γιαγιά της, βλέπει όρθιο τον παππού της, ενώ της μιλάει η γιαγιά της, αυτή ακούει τον παππού της να της λέει: «Δεν έχει κλαπεί το μενταγιόν. Είναι στον κομό. Κάτω από το τελευταίο συρτάρι δεξιά. Πες της το!!». «Τι έχεις παιδί μου; », της λέει η γιαγιά της. «Θα΄ λεγε κανείς πώς σου μιλάει ο Θεός ». «Το μενταγιόν σας, γιαγιά», απαντάει η Ευγενία. Αμέσως η Ευγενία ψάχνει και βρίσκει, όπως της είπε ο παππούς της, το χαμένο εδώ και πολλά χρόνια κατακόκκινο μενταγιόν σε σχήμα οβάλ, στολισμένο με μαργαριτάρια. Εξηγεί στη γιαγιά της ότι ο παππούς της την καθοδήγησε να βρει το μενταγιόν. Η ηλικιωμένη γυναίκα ζαλίζεται με αυτά που ακούει, αλλά και βλέπει με τα μάτια της το χαμένο μενταγιόν. Η Ευγενία λέει στη γιαγιά της ότι δεν είναι άρρωστη, γιατί δεν είναι η μόνη που βλέπει νεκρούς, φαντάσματα και πνεύματα. Η ύπαρξη των Πνευμάτων και η ύπαρξη αυτών, που δρουν ως διάμεσοι, το διάβασε σε ένα βιβλίο. Η γιαγιά της δεν μπορεί να βγάλει συμπέρασμα με αυτά που της λέει η εγγονή της.

Δυστυχώς για την Ευγενία, η γιαγιά ενημερώνει τον πατέρα της Ευγενίας και τον αδελφό της Θεόφιλο. Οπότε αυτοί οι δύο, χωρίς να πούνε τίποτα στην Ευγενία, την πηγαίνουν με την άμαξα και την κλείνουν βιαίως, παρά τη θέλησή της και χωρίς να είναι τρελή, στο νοσοκομείο Σαλπερτιέρ. Η Ευγενία εξαπατημένη απ΄ την ίδια της την οικογένεια, ξεριζωμένη απ΄ το σπίτι θα καταλήξει σε αυτόν τον καταραμένο τόπο, την κόλαση για γυναίκες στην ίδια την καρδιά του Παρισιού. Αυτό της δίνει κατάβαθα ένα πλήγμα που παρόμοιο δεν είχε ποτέ νιώσει μέχρι τότε. Προσπαθεί να αποδείξει ότι δεν είναι τρελή, δεν έχει κρίσεις πυρετού, λιποθυμίες σπασμούς, αλλά ούτε οι γιατροί ούτε η προϊσταμένη Ζενεβιέβ θα την πιστέψουν. Όλοι αυτοί γνωρίζουν ότι οι αποκρυφιστικές ιδέες δεν θεραπεύονται. Εκεί μέσα η Ευγενία θα γνωρίσει εκτός από την προϊσταμένη Ζενεβιέβ και τις τρόφιμες Λουίζ και Τερέζ. Η Ζενεβιέβ καταλαβαίνει ότι η Ευγενία διέθετε ένα πνεύμα επιδέξιο και κυνικό και ότι δεν ήταν σαν τις άλλες τρελές και σαλεμένες του νοσοκομείου, αλλά δεν ήταν προετοιμασμένη να δει τι σήμαινε «να μιλάς στους νεκρούς». Όπως παράδειγμα, να είναι ο ενδιάμεσος η Ευγενία, σε αυτήν την Ζενεβιέβ και στη νεκρή αδελφή της Μπλαντίν!!!

Σε 15 ημέρες στο νοσοκομείο Σαλπερτιέρ θα γίνει ο χορός της μεσοσαρακοστής, ο γνωστός ως «χορός των τρελών γυναικών». Θα ερχόταν να δουν τις φρενοπαθείς, όλη η παριζιάνικη ελίτ και μπουρζουαζία . Ήταν το γεγονός του Μαρτίου, το γεγονός της χρονιάς. Οι καλεσμένοι θα είχαν την ευκαιρία να δούνε από κοντά τις τρελές. Ολόκληρο το αριστοκρατικό Παρίσι συγκεντρώνεται στην μεγάλη σάλα του νοσοκομείου, για να δει τις αλλόκοτες, τις επιληπτικές, τις φρενοβλαβείς αυτές γυναίκες, μεταμφιεσμένες σε κολομπίνες και τσιγγάνες, να χορεύουν βαλς… Είναι όμως πραγματικά τρελές;

Οι γυναίκες της Σαλπερτιέρ δεν ήταν πλέον από δω και πέρα πανουκλιασμένες των οποίων προσπαθούσαν να κρύψουν την ύπαρξη, αλλά υποκείμενα ψυχαγωγίας που τα εξέθεταν στο άπλετο φως χωρίς τύψεις…

Στο διάστημα που οι φρενοπαθείς γυναίκες ετοιμάζονται για τον χορό, ήταν αρκετά ήσυχες. Η προοπτική αυτού του χορού ηρεμεί τα σώματα και γαληνεύει τα πρόσωπα. Υπάρχει κάτι για να ελπίζουν και να ευχαριστηθούν, αυτές οι βασανισμένες ψυχές. Φτωχά γυναικεία πλάσματα, που η αυστηρή ανδροκρατούμενη κοινωνία, τα πέταξε στο περιθώριο…

Ψυχές πληγωμένες, αντικείμενα έρευνας του περίφημου Σαρκό, σε μια εποχή που η γυναίκα είναι ακόμη ταμπού, ένα πλάσμα ανεξιχνίαστο, ικανό μόνο για οικογένεια και τεκνοποίηση…

Το Σαλπερτιέρ είναι ένα μέρος γεμάτο στοιχειά, ουρλιαχτά και μωλωπισμένα κορμιά. Ένα νοσοκομείο που μόνο οι τοίχοι του μπορούν να σε κάνουν να γίνεις τρελή, αν δεν ήσουν όταν έφτασες…

Η ελευθερία βρίσκεται έξω απ΄ αυτούς τους τοίχους;

Η Ευγενία κλείνει τα μάτια και εισπνέει βαθιά: οφείλει να φύγει από εκεί…

Θα υπάρξει σωτηρία για την Ευγενία; Θα την καταλάβει και θα την βοηθήσει κάποιος;

Ένα συγκινητικό και συγκλονιστικό βιβλίο για την τρέλα και την λογική, την πίστη και την αμφιβολία, το ορατό και το αθέατο, το πραγματικό και το υπερφυσικό, τους ζωντανούς και τους νεκρούς, τη θέση και τον ρόλο της γυναίκας μέσα στην κοινωνία.

Πρόκειται για Αριστούργημα.

Η Βικτώρια Μας είναι Γαλλίδα συγγραφέας, κόρη της διάσημης τραγουδίστριας Ζαν Μας. Εργάζεται στον κινηματογράφο ως βοηθός παραγωγής, σκριπτ και φωτογράφος. Σπούδασε σινεμά και Αγγλοαμερικανική λογοτεχνία στις ΗΠΑ, όπου έζησε οκτώ χρόνια. Το 2014 εξέδωσε ένα βιβλίο αφιερωμένο στην γαλλική κουζίνα, έναν οδηγό γκουρμέ, για όσους επιθυμούν να γνωρίσουν την γνήσια γαλλική γαστρονομία με τον αγγλικό τίτλο: "The Farm to Table, French Phrasebook: Master the Culture, Language and Savoir Faire of French Cuisine". Επιστρέφοντας από τις ΗΠΑ στην Γαλλία, πήρε μάστερ στη Λογοτεχνία, από το πανεπιστήμιο της Σορβόνης. Ο «Χορός των Τρελών Γυναικών» είναι το πρώτο της μυθιστόρημα.