Βιβλιοκριτική για τη συλλογή διηγημάτων "Nώγαλα και γλιγούδια" της Δέσποινας Στυλ. Γεμέλου | Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Συγγραφέας: Δέσποινα Στυλ. Γεμέλου
Έτος έκδοσης: 2021
Σελ.: 112
Εκδόσεις: Άλφα Πι

Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Τα παιδικά χρόνια είναι τα πιο καθοριστικά στη ζωή του ανθρώπου. Διαμορφώνουν σημαντικά την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του με έναν εντελώς αθόρυβο, ασυναίσθητο και αρκετές φορές ανεξήγητο τρόπο, μ’ έναν τρόπο δηλαδή, που η διακριτικότητά του τον καθιστά στο σύνολό του σχεδόν απαρατήρητο. Ωστόσο, τα σημάδια των χρόνων αυτών μεγαλώνουν αρμονικά μαζί με τον πρωταγωνιστή τους και γιγαντώνονται σταδιακά, για να του υπενθυμίζουν σε κάθε του βήμα και σε κάθε του πράξη την αξία της παρουσίας τους. Γίνεται αντιληπτό, πια, πως η ποιότητά τους είναι εκείνη που καθορίζει σαφώς τις όποιες μετέπειτα επιλογές του, τον τρόπο αντίληψής του κι, επομένως, τον τρόπο συμπεριφοράς του.

Αναμνήσεις, λοιπόν, όμορφες, άσχημες, έντονες ή αχνές, στιγματίζουν τα βήματα εκείνου που παλεύει, ως οφείλει και μπορεί, να χαράξει τη δική του διαδρομή στον κόσμο ως ενήλικας, ως ώριμος νους πλέον, που τολμά να ζωγραφίσει τα όνειρά του με τα μάτια της ψυχής του, όπως εκείνα τα έπλασαν στα παιδικά κι ανέμελά του χρόνια.

Η συγγραφέας Δέσποινα Στυλ. Γεμέλου στο τρίτο κατά σειρά βιβλίο της, που κυκλοφόρησε το Μάρτιο του 2021 από τις εκδόσεις «Άλφα Πι», με τίτλο «Νώγαλα και γλιγούδια», επιχειρεί να δώσει την πρέπουσα έμφαση στα δικά της ξεχωριστά παιδικά χρόνια, τα οποία, όπως θα διαβάσει στις σελίδες του ο αναγνώστης, υπήρξαν ανέμελα, ευχάριστα και τρυφερά, γεμάτα αγάπη, ανιδιοτέλεια και καλοσύνη.

Τι είναι, όμως, τα νώγαλα και τα γλιγούδια; Η συγγραφέας φροντίζει από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου να αναλύσει τη σημασία των λέξεων αυτών, παρόλο που μια αρκετά διεξοδική περιγραφή τους ο αναγνώστης θα διαβάσει ήδη και στο οπισθόφυλλό του. Νώγαλα, λοιπόν, είναι τα ορεκτικά εδέσματα, τα γλυκίσματα δηλαδή, που προσφέρονται μετά το γεύμα. Κάτι ανάλογο είναι και τα γλιγούδια, μικρά γλυκά ή λιχουδιές, τα οποία μεταφορικά χαρακτηρίζουν τα τιμαλφή, τα μικρά στολίδια, τα κοσμήματα, αλλά και κάθε τι εκλεκτό και πολύτιμο. Και τι πιο πολύτιμο από τις μνήμες των παιδικών μας χρόνων, των εφηβικών κι όλων εκείνων που προηγήθηκαν και φώλιασαν γαλήνια στην ψυχή μας!

Πολύ σημαντική η παρακαταθήκη της περιόδου αυτής, επισημαίνει η συγγραφέας, καθώς μόνο αγάπη και χαμόγελα σπέρνει στον άνθρωπο. Είναι η περίοδος που στόχο έχει να εξασφαλίσει την αρμονία και τη γαλήνη στην εξέλιξη της πορείας του πλημμυρίζοντάς την με τα πιο όμορφα, τα πιο αγνά, τα πιο αληθινά και διάφανα συναισθήματα. Επόμενο είναι όλες οι μελλοντικές του συμπεριφορές και πράξεις, όλες οι μελλοντικές του μνήμες, που αγκαλιάζουν με θέρμη τις ακόλουθες στιγμές της εφηβικής και ενήλικης ζωής του, να ευωδιάζουν από τη χάρη των ίδιων αγνών παιδικών συναισθημάτων του, αλλά και από το άρωμα ελπίδας που με πάθος αποπνέουν. Ο κόσμος μας, θα συνειδητοποιήσει ο αναγνώστης, μπορεί να γίνει καλύτερος μόνο όταν εμείς οι ίδιοι το θελήσουμε, όχι μόνο στα λόγια, αλλά και στις πράξεις.

Συγκεκριμένα, το βιβλίο διακρίνεται σε δύο μέρη.

Το πρώτο μέρος φέρει τον τίτλο «Τα νώγαλα» και φιλοξενεί είκοσι ένα μικροδιηγήματα της συγγραφέως. Όπως ήδη αναφέρθηκε, στα περισσότερα απ’ αυτά η Δέσποινα Στυλ. Γεμέλου ανακαλεί μνήμες των παιδικών της χρόνων, τις οποίες αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο. Ευχάριστη η γραφή της, μεστή και συγκρατημένα γλαφυρή, σφραγίζει το προσωπικό της ύφος, το οποίο αρκετές φορές είναι χιουμοριστικό κι ανάλαφρο. Και πώς να μην είναι, άλλωστε, μιας και οι ιστορίες της αυτό τον σκοπό έχουν, να προκαλέσουν μια ευχάριστη διάθεση στον αναγνώστη και να του ενθυμίσουν με τη σειρά του τα δικά του παιδικά κι ανέμελα χρόνια.

Πέρα από τις ιστορίες της παιδικής της ηλικίας, η συγγραφέας αναφέρεται και σε πιο πρόσφατες, είτε προσωπικές είτε οικείων της προσώπων, οι οποίες αποπνέουν κι εκείνες, όπως και οι προηγούμενες, ένα αίσθημα αγάπης και αστείρευτης καλοσύνης για τον συνάνθρωπο, τον Έλληνα ή τον ξένο, τον φτωχό ή τον πλούσιο, τον κοινωνικά αποδεκτό ή τον περιθωριοποιημένο. Όλες τους, δίχως εξαίρεση, μεταφέρουν ένα πολύ σημαντικό μήνυμα στον αναγνώστη: Κανείς δεν επιθυμεί την κατάντια του και κανείς δε μπορεί να βυθιστεί σ’ αυτήν, αν κυριεύσει η αγάπη στον κόσμο, η δοτικότητα και η καλοσύνη.

Το δεύτερο μέρος φέρει τον τίτλο «Τα γλιγούδια» και φιλοξενεί είκοσι τέσσερα ποιήματα της γράφουσας. Εδώ η Δέσποινα Στυλ. Γεμέλου αφήνει στην άκρη την αφηγηματική της διάθεση και οικειοποιείται την πιο ρομαντική, εκείνη του ποιητή. Τα ποιήματά της, δοσμένα όλα σε ελεύθερο στίχο, αποσκοπούν στο να αποδώσουν με λυρικότητα, πλην όμως με απόλυτη σαφήνεια και καθαρότητα, τα πιο βαθιά συναισθήματά της, ώστε να ταξιδέψουν άμεσα και αποτελεσματικά στην ψυχή του αναγνώστη την αλήθεια τους. Για το λόγο αυτό οι λέξεις της πλημμυρίζουν με εικόνες, που ασφυκτιούν από χρώματα, μυρωδιές κι αρώματα, εικόνες που περιγράφουν με απόλυτη ακρίβεια τη φύση, τη στιγμιαία αίσθηση, τη μνήμη, την εγκατάλειψη, τη φθορά, τη νοσταλγία, το φόβο, την απόγνωση, τη λήθη, την καλοσύνη, την αισιοδοξία, την ανάμνηση, την εντύπωση, τον εσωτερικό στοχασμό, την απόδραση της σκέψης, την έκπληξη, το θόρυβο της σιωπής.

«Στο δρόμο της σιωπής περπατάς πάντα μόνος

και σιωπηλός.

Κι εγώ που έχω τόσα να σου πω

αναζητώ στιγμές νεκρικής αταραξίας.

Μέσα στην απόλυτη σιγή

όλα ηχούν

εκκωφαντικά.» (Σελ. 101)

Παρατηρεί η ποιήτρια, θλίβεται, αγωνιά, στοχάζεται, απογοητεύεται, μα στο τέλος ελπίζει. Η ελπίδα, άλλωστε, είναι αυτή που κινεί το νήμα της ζωής, αυτή που δίνει χρώμα ακόμα και στο σκοτάδι, αυτή που ξυπνά το φως στα μισά της νύχτας για να προετοιμάσει την αλλαγή, τη νέα αυγή που θα ’ρθει. Και τότε, ναι, όλα μπορούν να διορθωθούν, ν’ ανθίσουν εκ νέου και να πορευτούν σ’ ένα καλύτερο αύριο.

«Λέξεις γλυκές, ερωτικές

ποτισμένες με δάκρυα

έρχονται αόρατες

σαν φαντάσματα τη νύχτα.

J’ aime ton visage.

Εικόνες συγκεχυμένες –

σκόρπια καρέ

από διαφορετικές ταινίες

που στριμώχτηκαν στο ίδιο καναπεδάκι.

Στην αγκαλιά σου ανήκω.

Και μια απόστροφος μετέωρη

να κρέμεται απ’ το πουθενά

στην πιο όμορφη λέξη που ειπώθηκε ποτέ.

Σ’ …

Απλώνω το χέρι μου.

Τρέμω μην πέσει και μου πληγωθεί.

Η μετέωρη απόστροφος της ζωής μου.» (Σελ. 105)

Συμβολική η γραφή της, ακόμα κι όταν γίνεται ποιητική, διδαχτική στο σύνολό της, που ξυπνά την εσωτερική αναζήτηση και τον κοινωνικό προβληματισμό. Η εξάπλωση της αγάπης είναι η λύση για κάθε πρόβλημα που μαστίζει την κοινωνία ανελέητα, για κάθε φθορά που επιμένει να την πονά, για κάθε πληγή σωματική, ψυχική, ηθική που μοιάζει αγιάτρευτη.

Η συλλογή φιλοξενεί φωνογραφίες της γράφουσας, καθώς και δύο αγαπημένων της προσώπων, προκειμένου να συντροφεύσουν τις λέξεις που ζητούν την εικόνα για να καθρεφτίσουν ακόμη καλύτερα την αλήθεια τους.

Ένα πανέμορφο εξώφυλλο συμπληρώνει την άρτια αισθητική του βιβλίου, αλλά και τον τίτλο του που τόσο εύστοχα επιλέχθηκε να το κοσμήσει.

Για αναγνώστες μικρούς και μεγάλους, ευκολοανάγνωστο και καλογραμμένο, ένα βιβλίο που διαβάζεται ευχάριστα κι απνευστί.

Ας είναι καλοτάξιδο!

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Ξέρετε τι είναι τα «νώγαλα» και τα «γλιγούδια»; Πρόκειται για μικρές λιχουδιές που προσφέρονταν μετά το γεύμα, αλλά και μικροσκοπικά στολίδια, κοσμήματα και κατ’ επέκταση κάθε τι μικρό, αλλά εκλεκτό και πολύτιμο. Οι ιστορίες συμπυκνωμένου λόγου που μας προσφέρει η Δέσποινα Στυλ. Γεμέλου στο νέο της βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «άλφα πι», γράφτηκαν, επιλέχθηκαν και προσφέρονται προς τέρψιν, όχι όμως ουρανίσκου, αλλά νου και ψυχής. Κατ’ επέκταση λειτουργούν και ως τροφή για σκέψη. Το βιβλίο περιέχει φωτεινά, γλυκά και πολύχρωμα «νώγαλα και γλιγούδια», ή αλλιώς σύντομες ιστορίες και ποιήματα με τα συνοδά οπτικά τους ερεθίσματα (φωτογραφίες), αποτυπώνοντας τον τρόπο με τον οποίο η συγγραφέας-εκπαιδευτικός βλέπει την ίδια τη ζωή. Κάποια περιέχουν ψήγματα νοσταλγίας, ενώ άλλα αφήνουν μια επίγευση συγκίνησης ή μια στάλα θλίψης. Σε όλα τα κείμενα, όμως, θα διακρίνετε ένα άρωμα αισιοδοξίας, μια ανάσα θετικής σκέψης, μια αύρα γλυκιάς τρυφεράδας, ένα άγγιγμα καλοσύνης, ένα καταστάλαγμα αγάπης. Με άλλα λόγια, ένα κομμάτι του εαυτού της Δέσποινας Γεμέλου και ενδεχομένως ένα κομμάτι και του δικού σας εαυτού. Ανακαλύψτε τα δικά σας ψυχικά «νώγαλα και γλιγούδια», διαβάζοντας το νέο βιβλίο των εκδόσεών «άλφα πι».

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα Δέσποινα Στυλ. Γεμέλου:

Η Δέσποινα Στυλ. Γεμέλου γεννήθηκε στα Καρδάμυλα της Χίου.
Σπούδασε ελληνική και αγγλική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Παν/μίου Αθηνών και είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών στη Μεθοδολογία της Διδασκαλίας της Αγγλικής ως Ξένης Γλώσσας. Σήμερα φοιτά στο τελευταίο έτος του Τμήματος «Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό» της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ε.Α.Π. και από τον Απρίλιο του 2020 είναι υποψήφια Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Ζει μόνιμα στη Χίο, όπου εργάζεται ως καθηγήτρια Αγγλικής Γλώσσας, με οργανική θέση στο 1ο Γυμνάσιο Χίου-Σχολή Χίου. Έχει υπηρετήσει επίσης με απόσπαση στη Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής» (2006-2009), καθώς και στη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου (2018 ως σήμερα). Είναι μέλος της Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος και έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις της σε πέντε πανελλήνια συνέδρια υπό την αιγίδα του Υπ. Παιδείας. Έχει επίσης παρουσιάσει μέχρι σήμερα οκτώ βιβλία λογοτεχνίας και ποίησης –Χιωτών κυρίως– λογοτεχνών και έχει δημοσιεύσει άρθρα της στα περιοδικά Φιλολογική Χίος, Ο Φάρος, Πελινναίο και Καμπάνες. Από το 2010 ως το 2018 διετέλεσε Γραμματέας του Δ.Σ. του Συλλόγου «Φίλοι του Μουσείου Ιστορίας και Φυσικής του 1ου Γυμνασίου Χίου» και έχει συν-διοργανώσει πολλές εκθέσεις και εκδηλώσεις. Έχει γράψει δύο βιβλία: Τα Καρδαμυλίτικα οικογενειακά μας ονόματα (Δήμος Καρδαμύλων, Αλφα Πι 1997- Εξαντλημένο) και Αναγνωστικά κι Αλφαβητάρια στη Βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής» (Βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής», Αλφα Πι, 2009).