Η Χρύσα Μαστοροδήμου εργάζεται ως εκπαιδευτικός. Είναι αρχισυντάκτρια του περιοδικού Λεξωτεχνίες, διατηρεί το μπλοκ logotexnikesanafores.blogspot.com, αρθρογραφεί ως κριτικός λογοτεχνίας σε ηλεκτρονικά έντυπα και είναι βραβευμένη ποιήτρια και συγγραφέας. Ασχολήθηκε με τη συγγραφή από τα παιδικά της χρόνια, ενώ η πλούσια δραστηριότητα της στον χώρο του πολιτισμού επικυρώνει την αγάπη της για τις τέχνες και τα γράμματα. Το πρώτο της μυθιστόρημα, «Τα τεμάχια» (έτσι αποκαλούσαν οι Γερμανοί τους μετανάστες - εργάτες), αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας που βιώνει εις διπλούν το τραύμα του ξενιτεμού. Ως κόρη μεταναστών, η κυρία Μαστοροδήμου, ήταν αναπόφευκτο να καταπιαστεί με το φαινόμενο της μετανάστευσης, όπως έχει ασχοληθεί και με άλλα κοινωνικά θέματα μέσα από τις ποιητικές τις συλλογές. Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου της, η συγγραφέας φιλοξενείται σήμερα στις Τέχνες με σκοπό να την γνωρίσουμε καλύτερα.
Ας δούμε τι είχε να μας πει...
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Λίχνο
Αγαπητή κυρία Μαστοροδήμου, αρχικά πείτε μας πώς μπήκε στη ζωή σας η συγγραφή; Τι ήταν εκείνο που σας έκανε να πιάσετε στο χέρι μολύβι και χαρτί;
Νομίζω ότι είχα πάντα μια φυσική ροπή προς το διάβασμα. Από πολύ νωρίς διάβαζα οτιδήποτε έπεφτε στα χέρια μου. Μετά ήρθε αβίαστα και η γραφή. Στο Γυμνάσιο ξεκίνησε με τα ποιήματα στα μαθητικά λευκώματα και τα ημερολόγιο που συνήθιζα να κρατώ για να ερμηνεύσω αυτό το μυστηριώδη και συνάμα γοητευτικό κόσμο που ανοιγόταν μπροστά μου. Πολλές φορές κινητήριος δύναμη ήταν και ο θυμός για την αδικία και την ακατανόητη συμπεριφορά που παρατηρούσα στους ανθρώπους γύρω μου. Νομίζω ότι η γραφή ήταν και είναι ο τρόπος για να αντιδράσω απέναντι σε ό,τι συμβαίνει γύρω μου όταν δεν μπορώ διαφορετικά. Για μένα η γραφή είναι ανάγκη.
Το νέο σας βιβλίο σας τιτλοφορείται «Τα Τεμάχια» και έχει ως κεντρικό του θέμα τη μετανάστευση. Η πλοκή διατρέχει σχεδόν ολόκληρο τον 20ο αιώνα, κάνοντας στάσεις σε σημαντικές περιόδους και ιστορικά γεγονότα (από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι το πρόσφατο ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης). Θεωρείτε πως υπάρχει πολιτική συνάφεια ανάμεσα σε όλες αυτές τις ιστορικές περιόδους;
Καταρχάς να ξεκινήσω από τον τίτλο. Τεμάχια ονόμαζαν οι Γερμανοί επιχειρηματίες τους μετανάστες που πήγαιναν να εργαστούν στη χώρα τους. Θεώρησα ότι δε μπορούσε να βάλω πιο εύστοχο τίτλο. Φυσικά και υπάρχει συνάφεια. Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Η μετανάστευση είναι ένα διαχρονικό γεγονός που συνέβαινε, συμβαίνει και θα συμβαίνει. Όσο ο άνθρωπος αποτελεί απλώς ένα «τεμάχιο» στην πολιτική των ισχυρών του κόσμου, όσο κάποιες χώρες μένουν συστηματικά πίσω λόγω οικονομικών συμφερόντων και όσο τα οικονομικά και πολιτικά οφέλη θα μπαίνουν πάνω από τον άνθρωπο δυστυχώς θα βιώνουμε αυτά τα φαινόμενα.
Πόση ιστορική έρευνα απαιτήθηκε για την συγγραφή των «Τεμαχίων»; Υπήρχαν κάποιες σελίδες της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας που σας δυσκόλεψαν περισσότερο;
Χρειάστηκε αρκετή έρευνα γιατί έπρεπε να ανατρέξω και να ελέγξω τα στοιχεία που παρατίθενται. Παρόλο που είναι γνωστά γεγονότα υπήρχαν διαφορετικά δεδομένα στις πηγές κυρίως στην εποχή του β’ παγκοσμίου πολέμου. Νομίζω ότι ο εμφύλιος είναι κάτι που πάντα με δυσκόλευε πρώτον να το συλλάβω και δεύτερον γιατί έπρεπε να είμαι ουδέτερη ως προς αυτή την καταγραφή για να μη θίξω κανέναν. Είχα πάντα στο μυαλό μου ιστορίες που άκουγα από τους γονείς και τους συγγενείς και πάντα υπήρχαν διαφορετικές τοποθετήσεις οπότε θεωρώ ότι ακόμη και σήμερα είναι κάτι που πονάει. Επίσης χρειάστηκε να κάνω πολλή έρευνα όσον αφορά τα λαογραφικά στοιχεία, τα τραγούδια, τα έθιμα καθώς και να ελέγξω απλά γεγονότα όπως πότε ήρθε η πρώτη τηλεόραση, το ρεύμα, η ύδρευση στα ορεινά χωριά που αποτελεί τον τόπο που διεξάγεται η ιστορία για να μην υπάρχουν ανακρίβειες.
Τι πρόκειται να συναντήσει κάποιος που θα το επιλέξει ως ανάγνωσμα;
Ο λόγος που έγραψα «Τα τεμάχια» ήταν για να φέρω τον αναγνώστη ως θεατή μπροστά στην ιστορία μας για να θυμηθεί όλα αυτά που περάσαμε τα τελευταία χρόνια, γνωστά γεγονότα σε όλους, αλλά παράλληλα ιδωμένα με μια νέα ματιά για να κάνω τη σύνδεση του τότε και του τώρα. Τι άλλαξε και τι έμεινε ίδιο και γιατί. Ο αναγνώστης θα δει την ιστορία να περνάει γρήγορα μπροστά του σαν μια ταινία μέσω της ηρωίδας που είναι μια απλή γυναίκα και μάνα που τα παιδιά της ξενιτεύονται. Νομίζω ότι οι προβληματισμοί και οι σκέψεις που περνάει το βιβλίο αφορούν τους περισσότερους αφού ακόμη και σήμερα οι άνθρωποι αναγκάζονται να φύγουν από τον τόπο τους κάτι που ανακόπηκε προσωρινά με την πανδημία. Μέσα από αυτή την αναδρομή ο καθένας νομίζω ότι κάνει τη δική του προσωπική αναδρομή αφού η μετανάστευση, η μεταπολίτευση, η οικονομική κρίση είναι γεγονότα που βιώσαμε όλοι πριν την πανδημία, είτε μέσω των γονιών του είτε μέσω των παππούδων του. Η σύγχρονη μετανάστευση μπορεί να έχει αλλάξει μορφή και κριτήρια αλλά ενίοτε είναι και μονόδρομος όταν η χώρα δεν προσφέρει ευκαιρίες εξέλιξης.
Οι ήρωες του βιβλίου σας βασίζονται σε πραγματικούς ανθρώπους ή είναι ολοκληρωτικά αποκυήματα της φαντασίας σας;
Όπως θα δει ο αναγνώστης τα πρόσωπα είναι τελείως ρεαλιστικά που μπορεί να συναντήσει ο καθένας στην καθημερινή του ζωή. Ειδικά η Κατερίνα είναι ένα πολύ οικείο πρόσωπο που θα μπορούσε να είναι η γιαγιά μας ή η γειτόνισσα μας ή η μητέρας μας. Σαφώς χρησιμοποιήθηκε η μυθοπλασία για τις ανάγκες της ιστορίας αλλά είναι συγκερασμός ιστοριών ανθρώπων που έχω γνωρίσει και συναντήσει. Τα γεγονότα είναι αφηγήσεις που συναντάμε καθημερινά γύρω μας απλά ένιωθα ότι έπρεπε να γράψω κάτι για αυτό που αποτελεί καθημερινότητά μας. Εν τέλει τα πιο απλά είναι και τα πιο δύσκολα να ειπωθούν.
Οι Έλληνες έχουμε οδηγηθεί αμέτρητες φορές στο να «επιλέξουμε» τη μετανάστευση κι αυτό συμβαίνει μέχρι σήμερα. Γιατί, πιστεύετε, αδυνατούμε να ταυτιστούμε και να σταθούμε αλληλέγγυοι με τους μετανάστες που καταφθάνουν στη δική μας χώρα;
Γιατί ο άνθρωπος έχει την τάση να ξεχνάει γρήγορα αυτά που έχει περάσει. Αυτός ήταν ένας ακόμη λόγος που με οδήγησε στα Τεμάχια, για να υπενθυμίσει τα κοινά στοιχεία των λαών που αναγκάζονται λόγω συνθηκών να μεταναστεύσουν. Κανένας δε θέλει να αφήνει τη χώρα του αν δεν πιέζεται και δεν κινδυνεύει. Πρέπει ανά πάσα στιγμή όλοι να είμαστε έτοιμοι για όλα. Νομίζω ότι η πανδημία που βιώνουμε σήμερα μας έδωσε άλλη μια φορά αφορμή να το καταλάβουμε αυτό. Ανά πάσα στιγμή μπορεί στο μέλλον να γίνουμε μετανάστες ίσως και λόγω μιας πανδημίας ή των κλιματικών αλλαγών. Αυτό πρέπει να μας κάνει να δείχνουμε αλληλεγγύη στους ανθρώπους που περνάνε δύσκολα και όχι να τους γυρίζουμε την πλάτη.
Υπάρχουν κάποιοι από τους ήρωές σας που σας στοιχειώνουν; Που έμειναν μαζί σας για καιρό και με τους οποίους συνδιαλέγεστε νοερά;
Νομίζω ότι συνδιαλέχθηκα αρκετά πριν γραφεί το βιβλίο για να καταλήξω στη μορφή που θα του δώσω. Η Κατερίνα είναι μια μορφή που κουβαλώ πάντα ίσως γιατί μου θυμίζει τη μητέρα μου που χάθηκε πέρσι αλλά και κάθε ηλικιωμένη γυναίκα που μου εξέφρασε τον πόνο της για τα παιδιά της που βρίσκονται μακριά. Η αλήθεια είναι ότι τώρα συνδιαλέγομαι νοερά με τον ήρωα του επόμενου βιβλίου μου που είναι στα σκαριά. Προσπαθώ να μπω στην ψυχολογία του, να καταλάβω πως σκέφτεται και τι θα έκανα στη θέση του.
Έχετε εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές και έχετε στα σκαριά και μια τρίτη. Πως αποφασίσατε να ασχοληθείτε παράλληλα και με την πεζογραφία;
Νομίζω ότι η πεζογραφία με απασχόλησε από πολύ νωρίς. Έγραφα πάντα διηγήματα τα οποία είχα την τύχη να δω δημοσιευμένα σε έγκριτα περιοδικά. Προσπάθησα νωρίς να γράψω ένα μυθιστόρημα αλλά δεν έμεινα ικανοποιημένη και έτσι ασχολήθηκα πιο πολύ με την ποίηση που μου είναι πιο οικεία και έχω πολλά ποιήματα στα συρτάρια μου μιας και έγραφα από πολύ νωρίς. Για όλα όμως έρχεται η κατάλληλη στιγμή επομένως δεν πρέπει να πιέζουμε τίποτα. Το μυθιστόρημα αυτό βγήκε σαν μια ανάγκη να διαμαρτυρηθώ για τα κακώς κείμενα που συνέβαιναν στη χώρα. Ευτυχώς εντελώς αυθόρμητα συμβαίνει και το δεύτερο που είναι τελείως διαφορετικό. Δεν μπορούμε να πιέσουμε την έμπνευση. Έρχεται όποτε θέλει εκείνη αλλά πρέπει να είμαστε εκεί για να της δώσουμε βήμα. Κάπως έτσι έγινε και με τα Τεμάχια που ευτυχώς έτυχε μεγάλης αποδοχής από το αναγνωστικό κοινό.
Δραστηριοποιήστε στο πολιτιστικό κέντρο εκπαιδευτικών Λάρισας, ενώ είστε και αρχισυντάκτρια του περιοδικού Λεξωτεχνίες. Μιλήστε μας λίγο για την δράση σας αυτή.
Το Πολιτιστικό Κέντρο Εκπαιδευτικών είναι ένας δραστήριος σύλλογος με πολλές δράσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, εκθέσεις ζωγραφικής, δωρεές βιβλίων σε απομονωμένα σχολεία, εκδρομές, επισκέψεις σε σημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος, επιστολές για ανάδειξη πολιτιστικών μνημείων, φεστιβάλ κ.α. Το περιοδικό Λεξωτεχνίες δημιουργήθηκε έπειτα από δική μου πρόταση και έτυχε ευτυχώς αποδοχής από το σύλλογο. Ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα γιατί η έκδοση ενός έντυπου περιοδικού στοιχίζει αρκετά αλλά ευτυχώς οι εκπαιδευτικοί το δέχτηκαν με χαρά στηρίζοντας με τη συνδρομή τους αυτό το εγχείρημα. Είναι ετήσιο λογοτεχνικό περιοδικό με άρθρα, ποίηση, διήγημα, νέα από το χώρο του βιβλίου. Δυστυχώς δεν υπάρχει δυνατότητα να εκδίδεται συχνότερα με αποτέλεσμα να γίνεται αυστηρή επιλογή στον αριθμό των κειμένων. Κάθε χρόνο υπάρχουν αφιερώματα σε σημαντικούς λογοτέχνες και ανθρώπους της περιοχής. Το δεύτερο τεύχος μας ήταν αφιερωμένο στον Καζαντζάκη και τον Κούμα. Το τρίτο τεύχος θα κυκλοφορήσει στο τέλος του έτους.
Θα μπορούσατε να μας πείτε λίγα λόγια για τον τρόπο που αποτυπώνετε τις σκέψεις σας στο χαρτί; Είναι μια διαδικασία που συμβαίνει προγραμματισμένα και μεθοδικά ή προκύπτει αυθόρμητα;
Η έμπνευση όπως προείπα και όπως γνωρίζετε, μιας και είστε συγγραφέας, δεν μπορεί να είναι κάτι προγραμματισμένο έρχεται αυθόρμητα, στη συνέχεια αυτή η σκέψη όμως είτε πρόκειται για ένα στίχο είτε για μια ιστορία πρέπει να δουλευτεί μεθοδικά ώστε να βγει σε μια μορφή που μπορεί να εκδοθεί. Κατά συνέπεια χρειάζονται και τα δύο και ο αυθορμητισμός και η μεθοδικότητα.
Τέχνη πάνω απ' όλα σημαίνει συγκίνηση, έλεγε ο Μπερξόν. Τι σας συγκινεί ως αναγνώστη και τι είδους συγκινήσεις προσπαθείτε να μεταδώσετε ως συγγραφέας;
Επειδή διαβάζω από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, θεωρώ ότι είναι αρκετά δύσκολο να συγκινηθώ από κάτι. Η κλασσική λογοτεχνία τόσο η ελληνική όσο και η ξένη έχει τόσα αριστουργήματα που είναι δύσκολο να με συγκινήσει κάτι νεότερο. Τα τελευταία χρόνια, ευτυχώς, ανακαλύπτω διαρκώς νέους συγγραφείς που με συγκινούν, αλλά και εξαιρετικούς ποιητές, μιας και διαβάζω αρκετά ποίηση. Μου αρέσει να μαθαίνω νέα πράγματα από μια ανάγνωση για αυτό μου αρέσει το ιστορικό μυθιστόρημα αλλά και να παίρνω μηνύματα. Γενικά θέλω να περνάω μηνύματα μέσα από την ποίησή μου όσο και από τα πεζά μου. Δε μου αρέσει να διαβάζω κάτι απλά για να ξεφύγει το μυαλό μου θέλω να μαθαίνω μέσα από αυτό, να αντλώ μηνύματα, να εξελίσσομαι ως άνθρωπος και αυτό προσπαθώ να κάνω και εγώ.
Ένας συγγραφέας, πρέπει να πασχίζει να δει τον κόσμο όπως είναι και ύστερα να τον αναπαραστήσει με πιστότητα ή να τον παρουσιάζει όπως τον πλάθει με την φαντασία του;
Νομίζω ότι δεν υπάρχουν όρια σε αυτό. Έχουμε διαβάζει μυθιστορήματα φαντασίας όπως το 1984 του Όργουελ που είναι ένα καθαρά ρεαλιστικό μυθιστόρημα όπως αποδείχτηκε. Ο Στάινμπεκ από την άλλη κατέγραψε τελείως ρεαλιστικά την πραγματικότητα. Η θεματολογία είναι το όχημα που επιλέγει κάθε φορά ο συγγραφέας για να περάσει τα μηνύματα του οπότε δεν υπάρχουν «πρέπει» σε αυτό. Γενικά είμαι του ρεαλιστικού μυθιστορήματος αν και πλέον η πραγματικότητα ξεπερνάει τη φαντασία. Μου αρέσει να διαβάζω για πραγματικούς ανθρώπους με πραγματικά προβλήματα και τον τρόπο που κινούνται μέσα σε αυτά. Βέβαια όλα είναι ρευστά στη λογοτεχνία δεν υπάρχουν σύνορα. Για παράδειγμα ο Καζούο Ισιγκούρο είναι απόλυτα ρεαλιστικός συγγραφέας παρόλο που ενίοτε γράφει και μυθιστορήματα που κινούνται στη σφαίρα του φανταστικού.
Ως λογοτέχνης αλλά και εκπαιδευτικός, ποια είναι η γνώμη σας για την κατάργηση των καλλιτεχνικών μαθημάτων στην εκπαίδευση;
Εννοείται ότι διαφωνώ κάθετα με αυτή την επιλογή. Το σχολείο δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι μόνο ένας χώρος ξερών γνώσεων αλλά ένας χώρος που το παιδί μορφώνεται ολόπλευρα. Για μένα η τέχνη έπρεπε να είναι το μέσο για να διδάσκουμε τα παιδιά και όχι ένα μάθημα που διδάσκεται για να ξεκουραστούν από τα υπόλοιπα. Δυστυχώς απέχουμε πολύ από αυτό. Το σχολείο έχει μετατραπεί σε μια αγχωτική διαδικασία εξετάσεων και οι μαθητές ενδιαφέρονται μόνο για τις Πανελλήνιες χωρίς να δίνουν σημασία σε τίποτα άλλο. Αυτό με λυπεί βαθύτατα. Μετατρέπουμε τα παιδιά σε τεχνοκράτες χωρίς να τους δίνουμε ερεθίσματα να καλλιεργήσουν την προσωπικότητά τους. Επίσης δίνει αυτή η επιλογή και ένα λάθος μήνυμα πως πρέπει να αντιμετωπίζει κανείς τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα.
Η γραφή αποτελεί για εσάς μια διέξοδο από τα προβλήματα της ζωής ή εξυπηρετεί κάποιο σκοπό διαφορετικό;
Η γραφή είναι ανάγκη για μένα όπως ήδη έχω πει αλλά μια ανάγκη να μιλήσω για αυτά που με θλίβουν και με πονούν. Θέλω να υπάρχει μήνυμα, ο συγγραφέας πρέπει να λέει την αλήθεια και να προβληματίζει τον αναγνώστη και αυτό μπορεί να το πετύχει ακόμη και όταν γράφει μια ιστορία που έχει και σαν σκοπό την ψυχαγωγία.
Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να πείτε ως αναγνώστης στους συγκαιρινούς σας συγγραφείς ή κάτι που θα θέλατε να μοιραστείτε ως συγγραφέας με τους αναγνώστες;
Δε μου αρέσει να κουνάω το δάχτυλο σε κανέναν. Καθένας μέσα από τη γραφή του εκφράζει τον εαυτό του και τις απόψεις του. Αν αυτό αρέσει σε μια μερίδα του αναγνωστικού κοινού είναι δικαίωμα του. Είμαστε διαφορετικοί άνθρωποι με διαφορετικές κοσμοθεωρίες δε μπορεί να μας αρέσουν τα ίδια πράγματα. Ο χρόνος θα κρίνει τι είναι κλασσικό και τι αξίζει να μείνει. Υπάρχουν ποιητές και λογοτέχνες που ήταν πασίγνωστοι στις μέρες τους και τώρα δεν τους θυμάται κανένας. Για όλους μας έρχεται το πλήρωμα του χρόνου. Θα ήθελα οι αναγνώστες μου να νιώθουν και να συγκινούνται ο καθένας για τους λόγους του. Αν το καταφέρνω αυτό είμαι ευχαριστημένη. Έχει τύχει το ίδιο ποίημα μου να συγκινήσει ανθρώπους για διαφορετικούς λόγους. Αυτό είναι η γραφή, ο αναγνώστης να της δίνει μια νέα ταυτότητα όπως έχει ειπωθεί εξαιρετικά στο: «o Θάνατος του συγγραφέα» του Barthes.
Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο δημιουργό που πασχίζει να πραγματοποιήσει τα πρώτα του βήματα στο χώρο της λογοτεχνίας;
Κάτι που το έχω διαβάσει και εγώ. Αν νιώθεις ότι αν δε γράψεις θα πεθάνεις τότε μόνο γράψε και μην ακούς κανέναν άλλο.
Ποιοι ήταν εκείνοι οι ποιητές που συν-χάραξαν το συγγραφικό σας δρόμο; Θαυμάζετε κάποιους ιδιαίτερα;
Ο πρώτος ποιητής και μη σας φαίνεται παράξενο ήταν ο Λουντέμης. Πολλές φορές στα μυθιστορήματά του χρησιμοποιούσε την ποίηση και ήταν ποιητής. Μετά βέβαια ήρθε ο Πωλ Ελυάρ, ο Νερούδα, ο Μπρεχτ, ο Καβάφης, ο Ρίτσος, ο Ελύτης και όλοι οι κλασσικοί. Μου αρέσει ιδιαίτερα ο Λειβαδίτης. Ακόμη και σήμερα εκπλήσσομαι με τα δοκίμια του Ελύτη και του Ρίτσου. Ακόμη και σήμερα ανακαλύπτω νέα ποιήματα των πολύ γνωστών μας ποιητών. Η ποίηση είναι ανεξάντλητη και παρεξηγημένη σε σχέση με το μυθιστόρημα.
Η πλούσια ποιητική παραγωγή των ημερών μας και ο κοινωνικός αναβρασμός που εκδηλώνεται στην Ελληνική Πολιτεία λόγω των οξυμένων οικονομικών προβλημάτων, υπάρχει περίπτωση να θέσει της προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας «Ποίησης της Κρίσης»; Μια ποίηση που θα ασχοληθεί με τα φλέγοντα ζητήματα της εποχής και δεν θα είναι παράλληλα, λογοτεχνικά ερασιτεχνική;
Νομίζω ότι αυτό ήδη συμβαίνει. Υπάρχουν πολλοί καλοί ποιητές και νέα παιδιά που ανακαλύπτω και συναντώ κάθε μέρα που γράφουν ήδη πολύ καλά και κοινωνική ποίηση αλλά δυστυχώς χάνονται μέσα στην πολυφωνία των ημερών. Θεωρώ ότι θα έρθει η εποχή να ξεχωρίσουν οι φωνές αυτές. Ευτυχώς που οι νέοι προβληματίζονται και αντιδρούν και νομίζω ότι έχουν γνώση καλύτερη από τη δική μας γενιά. Σκοπός είναι η ποίηση να πάρει κάποια στιγμή τη θέση που της αξίζει. Δυστυχώς υπάρχουν νέοι ποιητές που δε διαβάζουν ποίηση. Δε μπορείς να εξελιχθείς αν δε διαβάζεις.
Έχετε κάποια αξίωση από τους ομότεχνούς σας, για τον ρόλο που θα έπρεπε να διαδραματίσουν σήμερα; Ποια είναι, πιστεύετε, η μεγαλύτερη πλάνη που θα πρέπει να αποφύγει ένας λογοτέχνης;
Ο κάθε άνθρωπος οριοθετεί τον εαυτό του στον κόσμο όπως επιθυμεί. Δεν υπάρχει πρέπει ή δεν πρέπει γιατί τότε θα γράψουμε άλλη μια έκθεση ιδεών. Η συγγραφή είναι κατεξοχήν έκφραση όπως και όλες οι μορφές τέχνης. Υπάρχουν συγγραφείς που γράφουν απλά για να διασκεδάσουν το κοινό. Αν το καταφέρνουν και αυτό έχει την αξία του. Προσωπικά επιλέγω αυτούς που μου ανοίγουν δρόμους σκέψης και προβληματισμού. Η μεγαλύτερη πλάνη που μπορεί να πέσει κάποιος δημιουργός είναι η υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων του με αποτέλεσμα να σταματήσει να εξελίσσεται.
Από αυτά που νιώθετε πως γνωρίζετε με βεβαιότητα για τον εαυτό σας, πείτε μας ένα χαρακτηριστικό που θα θέλατε να διατηρήσετε οπωσδήποτε κι ένα που θα θέλατε να αλλάξετε πάση θυσία.
Ναι. Μάλλον κάτι οξύμωρο που το έχουμε όλοι οι καλλιτέχνες. Από τη μια θα ήθελα να διατηρήσω την ευαισθησία μου και την ψευδαίσθηση ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει γιατί μου δίνει νόημα ύπαρξης και από την άλλη θα ήθελα να μην είμαι τόσο ευαίσθητη με όσα συμβαίνουν και δε μπορώ να αλλάξω γιατί με φθείρει και με θλίβει. Νομίζω όμως ότι αυτό είναι και το υλικό της δημιουργίας μια διττή φύση που μας οδηγεί.
Ο Γκαίτε έλεγε: «Το ταλέντο τρέφεται στη μόνωση, μα ο χαρακτήρας στις τρικυμίες της ζωής». Ένας ποιητής πρέπει να είναι, κατά την γνώμη σας, μοναχικός άνθρωπος ή άτομο κοινωνικό που βυθίζεται στην τύρβη της ζωής;
Όπως ήδη αντιληφθήκατε δε μου αρέσουν οι ετικέτες. Πρέπει, δεν πρέπει… Έχουμε ανάγκη από όλα και από την συναναστροφή και από τη μοναξιά. Ενίοτε πρέπει να συναναστραφείς, να πονέσεις, να ματώσεις και να δημιουργήσεις μετά από αυτά που έμαθες. Πρώτα ζεις και μετά γράφεις. Δε γίνεται αλλιώς. Αν δε ζήσεις δε μπορείς να γράψεις κάτι που θα συγκινήσει και τους άλλους.
Μερικές φορές, η καλλιτεχνική δημιουργία μοιάζει με ετεροχρονισμένη αντίδραση απέναντι στα ερεθίσματα του περιβάλλοντός μας. Μια εναλλακτικού τύπου δράση, για εκείνους που δεν αντιδρούν άμεσα και έμπρακτα απέναντι στις καταστάσεις. Μπορεί, πιστεύετε, ένας καλλιτέχνης να είναι άνθρωπος της δράσης και ενεργός πολίτης ή χρειάζεται αναγκαστικά την απομόνωση για να δημιουργήσει;
Ναι, μπορεί να έχει αυτό και μια δόση αλήθειας. Μπορεί να ενέχει η τέχνη μια μορφή ενοχής σε πράγματα που έπρεπε και δεν κάναμε. Ωστόσο η ιστορία βρίθει παραδειγμάτων λογοτεχνών που αγωνίστηκαν και έδωσαν το παράδειγμα με τη δράση τους και την πολιτική τους πράξη. Παράλληλα πιστεύω πως η γραφή είναι μια πράξη κοινωνική ή πολιτική όταν εμπνέει και παρακινεί, οπότε όλα έχουν την αξία τους και τη σπουδαιότητά τους. Τι θα ήταν οι αγώνες χωρίς τους ποιητές τους;
Ο Λάο Τσε έλεγε: «Όταν ο λαός, στερείται γνώσης και επιθυμίας για μόρφωση, οι Λόγιοι δεν μπορούν να επέμβουν». Ποιος νομίζετε πως είναι ο ρόλος των λογίων, όταν ο λαός στερείται της επιθυμίας για μόρφωση;
Δε συμφωνώ απόλυτα με αυτό. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να εξελιχθούν. Όταν τους δοθούν τα κατάλληλα ερεθίσματα και επιχειρήματα ανταποκρίνονται σε αυτό. Το κύριο είναι ο λαός να καλύπτει τις βιοτικές του ανάγκες και όταν αυτό επιτυγχάνεται η μόρφωση είναι και αυτή μια ανάγκη της ανθρώπινης φύσης που έρχεται από μόνη της.
Τι να περιμένουμε από εσάς στο εγγύς μέλλον; Έχετε κάποια συγγραφικά σχέδια που μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας;
Όπως ήδη είπατε δουλεύω την επόμενη ποιητική συλλογή και βρίσκομαι στη μέση του δεύτερου μυθιστορήματος μου που είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ αυτή τη φορά τελείως διαφορετικό από Τα Τεμάχια και ελπίζω να βρει και αυτό την ίδια ανταπόκριση.
Σας ευχαριστούμε γι’ αυτή την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση. Ευχόμαστε αστείρευτη δημιουργικότητα και κάθε επιτυχία στο νέο σας βιβλίο!
Ευχαριστώ πολύ. Είναι χαρά μου και τιμή μου όταν συνομιλώ με ομότεχνους που παρουσιάζουν από πολύ νωρίς σημάδια ώριμης γραφής. Καλή επιτυχία και στα δικά σας έργα.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα Χρύσα Μαστοροδήμου:
Η Χρύσα Μαστοροδήμου γεννήθηκε στην Κρανέα Ελασσόνας και μεγάλωσε στη Λάρισα. Σπούδασε Παιδαγωγικά και οι μεταπτυχιακές της σπουδές αφορούν στην Ειδική Αγωγή, τη Γλώσσα και τη Λογοτεχνία. Γράφει από τα εφηβικά της χρόνια και πολύ νωρίς διακρίθηκε με επαίνους και βραβεία. Το 2008 κέρδισε το Α' Βραβείο Ποίησης από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών για το ποίημά της Διερμηνείς, και το 2018 έλαβε έπαινο για το μυθιστόρημά της Τα Τεμάχια. Το 2020 το διήγημά της Όχθη επιλέχθηκε από τις εκδόσεις Πηγή για τη συλλογή Μείνε κοντά μου από μακριά, ενώ κι άλλα ποιήματα και διηγήματά της περιλαμβάνονται σε ανθολογίες και λογοτεχνικά περιοδικά. Εργάζεται ως εκπαιδευτικός και είναι αρχισυντάκτρια του περιοδικού Λεξωτεχνίες, που εκδίδεται από το Πολιτιστικό Κέντρο Εκπαιδευτικών Λάρισας. Διατηρεί το μπλοκ logotexnikesanafores.blogspot.com και αρθρογραφεί σε ηλεκτρονικά έντυπα.
0 Σχόλια