Σήμερα στις Τέχνες φιλοξενούμε τη συγγραφέα παιδικών βιβλίων Βίκυ Σγουρέλλη με αφορμή το παραμύθι της «Τη νύχτα που τα παπούτσια ζωντανεύουν» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «BOOKS WITH SHOES». Η Βίκυ Σγουρέλλη πολυγραφότατη και ακούραστη υπηρέτρια του λόγου, έχει γράψει αρκετά παραμύθια έως σήμερα, αλλά και μία ποιητική συλλογή.
Ας δούμε τι έχει να μας πει…
Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου
Κυρία Σγουρέλλη, επιλέξατε να εκφραστείτε μέσω της συγγραφής παιδικών βιβλίων. Τι ήταν εκείνο που σας ώθησε προς αυτή την κατεύθυνση;
Θα ήθελα πρώτα να σας ευχαριστήσω πολύ για την τιμή που μου κάνατε να με φιλοξενήσετε στην όμορφη σελίδα σας. Εύχομαι σε όλο τον κόσμο υγεία και γαλήνη. Νομίζω η γαλήνη είναι η πιο απαραίτητη αρετή που πρέπει να έχει ένας άνθρωπος και η πιο δύσκολη να κατακτηθεί.
Η απάντηση στην ερώτησή σας είναι τα παιδιά. Είμαι παιδαγωγός από το 2003 μέχρι σήμερα και θεωρώ ότι στην ψυχή παραμένω ακόμα παιδί. Βίωνα και βιώνω από πρώτο χέρι τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν πολλοί μαθητές και προσπαθούσα πάντα να τους δείξω ένα τρόπο λιγότερο διδακτικό και επώδυνο συναισθηματικά να ανταπεξέλθουν. Αυτό μόνο ένα παραμύθι μπορεί να το κάνει. Και έτσι ξεκίνησε και το δικό μου το ταξίδι σ’αυτόν τον μαγικό κόσμο.
Θεωρείτε ότι τα παραμύθια έχουν τη δύναμη που απαιτείται για να πλάσουν κατάλληλα τον χαρακτήρα ενός παιδιού και να τον κάνουν καλύτερο άνθρωπο;
Θεωρώ ότι τα παραμύθια, πρωτίστως, πρέπει να διασκεδάζουν τα παιδιά. Πολλοί παιδικοί συγγραφείς ξεκινούν με στόχο να περάσουν κάποιο νόημα, ιδέα ή δίδαγμα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί σε δεύτερη μοίρα μιας και όλες οι αφηγήσεις έχουν αρχή μέση και τέλος, αλλά δεν πιστεύω ότι αυτό πρέπει να είναι αυτοσκοπός, διότι χάνεται η μαγεία. Εάν ένα παιδί καταφέρει και ταυτιστεί με έναν ήρωα, τότε σίγουρα θα αναπτύξει αρετές όπως την ενσυναίσθηση που τόσο λείπει από τον σημερινό κόσμο.
Είναι αναγκαία η εστίαση στο κακό, πριν την ανάδειξη του καλού; Γιατί συνεχώς στα παραμύθια είναι τόσο έντονα αισθητή η ύπαρξή του;
Το καλό και το κακό είναι αλληλένδετα. Αυτό που προσπαθώ ασυνείδητα να κάνω στις παιδικές μου ιστορίες είναι να δείξω ότι καλοσύνη μπορεί να βρεθεί ακόμα και στο κακό, το οποίο δεν γεννήθηκε έτσι, αλλά δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Ίσως, εάν κατανοήσουμε τις αιτίες, να μπορέσουμε να το περιορίσουμε στην αρχή της δημιουργίας του.
Πέρα από τα παραμύθια, έχετε κυκλοφορήσει και μία ποιητική συλλογή. Πώς προέκυψε αυτή η συγγραφική μεταπήδηση σ’ αυτό το ιδιαίτερο είδος της λογοτεχνίας, που, ομολογουμένως, εξέπληξε όσους σας έχουν συνηθίσει με την ιδιότητα του παραμυθά;
Είναι κάτι που εξέπληξε και εμένα. Θα έλεγα ότι η έμπνευση έρχεται σε πολλές μορφές και έχει τις δικές της απαιτήσεις. Με επιλέγει και δεν την επιλέγω. Αυτή τη στιγμή, για παράδειγμα, δουλεύω ένα μυθιστόρημα και πραγματικά το διασκεδάζω αφάνταστα.
Τι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για εσάς;
Τα ερεθίσματα που δέχομαι είναι κυρίως κοινωνικά και βασίζονται στον ρεαλισμό. Η πρώτη επαφή των περισσοτέρων παιδιών γίνεται με την τεχνολογία. Οι εικόνες και οι ιστορίες των βιντεοπαιχνιδιών από την πιο απλή εφαρμογή μέχρι την πιο περίπλοκη δεν μπορούν να ανταγωνιστούν ένα παιδικό βιβλίο που έχει περιορισμούς, διδάγματα και προσέχει να μην ξεφύγει από τις γραμμές περασμένων αιώνων. Η φαντασία των παιδιών διαμορφώνεται με βάση τη νέα πραγματικότητα και εάν δεν μπορέσει ο συγγραφέας να ταυτιστεί με την τωρινή κατάσταση, το βιβλίο του δεν θα πετύχει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του παιδιού.
Για εμένα η διδασκαλία είναι ένα πράγμα. Δεν έχει σημασία το αντικείμενο που διδάσκει κάποιος. Κάποια από τα παραμύθια μου έχουν στόχο να ενισχύσουν τις μεταγνωστικές δεξιότητες των παιδιών και να τους διδάξουν πως αποκτιέται η γνώση μέσα από αρετές όπως η υπομονή, επιμονή και αγάπη.
Έχετε νιώσει ποτέ την ανάγκη να μεταφέρετε στο χαρτί κάποιο προσωπικό σας βίωμα ή κάποιο περιστατικό που βιώσατε στον εργασιακό σας χώρο;
Η έμπνευση ενός συγγραφέα μπορεί να προκύψει από ποικίλα βιώματα προσωπικά ή άλλων. Τα ερεθίσματα μπορούν να προέρχονται από αυτοβιογραφίες που έχω διαβάσει ή ταινίες που έχω δει, από τον κοινωνικό μου περίγυρο άμεσα ή έμμεσα με μια τάση υπερβολής και μυθοπλασίας. Εάν πιστέψω ότι τα βιώματα μου μπορούν να βάλουν ένα λιθαράκι ώστε να γίνει ένας χώρος καλύτερος, ναι θα έγραφα γι’ αυτό με την παραπάνω συνταγή. Πάντα γράφουμε για να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο ή μαγικό. Αλλά ποτέ για να εξυπηρετήσουμε προσωπικές μας ανάγκες.
Ποιος θεωρείτε ότι, τελικά, είναι ο σκοπός της τέχνης και πιο συγκεκριμένα της λογοτεχνίας; Τι έχει να προσφέρει στον σύγχρονο άνθρωπο;
Η τέχνη ταξιδεύει τον άνθρωπο. Είναι ένα εσωτερικό ταξίδι. Νομίζω ότι μέσα από την λογοτεχνία μπορεί ο αναγνώστης να έρθει σε επαφή με καταστάσεις και πρόσωπα που δεν θα γνώριζε ή αναγνώριζε ποτέ στην προσωπική του ζωή. Εκεί κρύβονται πτυχές της ανθρώπινης προσωπικότητας με θετικό αλλά και με αρνητικό πρόσημο. Ένα βιβλίο μπορεί να σε ψυχαγωγήσει, να σε προειδοποιήσει, να σε προστατεύσει αλλά και να σε παρηγορήσει. Και ο απώτερος σκοπός που μπορεί να πετύχει είναι να σε αφυπνίσει ώστε να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Μόνο όταν αλλάξουμε τον εαυτό μας υπάρχει περίπτωση να αλλάξει και ο κόσμος.
Οι σπουδές σας διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στις μετέπειτα συγγραφικές σας προσπάθειες;
Σαφέστατα το ακαδημαϊκό μου υπόβαθρο έπαιξε σημαντικό ρόλο. Για παράδειγμα, όταν αποφάσισα να ακολουθήσω την ειδίκευση στο παιδικό βιβλίο αρχικά πίστευα ότι θα ήταν κάτι εύκολο. Και γι’ αυτό θεωρώ ότι εκδίδονται τόσα παιδικά βιβλία. Σας πληροφορώ ότι πραγματολογικά, σημασιολογικά και στιλιστικά τα παιδικά βιβλία ήταν το πιο απαιτητικό είδος που ασχολήθηκα, διότι δεν περιέχει μόνο το κείμενο αλλά και την εικόνα. Και ως γνωστόν… μια εικόνα χίλιες λέξεις.
Έχετε γράψει ήδη εφτά βιβλία και, μάλιστα, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Από τη μέχρι τώρα εμπειρία σας στο χώρο των γραμμάτων, θεωρείτε ότι υπάρχει συγκεκριμένη συνταγή για τη συγγραφή ενός καλού βιβλίου;
Νομίζω πλέον πρέπει να έχω φτάσει τα δέκα. Υπάρχουν κάποια ηλεκτρονικά βιβλία που διατίθενται δωρεάν στην σελίδα του εκδοτικού και στα ελληνικά και στα αγγλικά, αλλά και η αγγλική έκδοση του Δεν είμαι πριγκίπισσα! -I am no Princess στο amazon. Σύντομα θα κυκλοφορήσει και ένα συγκλονιστικό εφηβικό βιβλίο.
Γράφουμε όταν έχουμε ερεθίσματα και φαίνεται ότι η εποχή αυτή ευνόησε στο να αποτυπωθούν κάποια από τα πράγματα που υπάρχουν στο μυαλό μου σε χαρτί. Συνταγή δεν θεωρώ ότι υπάρχει. Πιστεύω, επίσης, ότι το καλό βιβλίο είναι ένας εντελώς υποκειμενικός όρος.
Τι θεωρείται «καλό βιβλίο», για παράδειγμα, και τι θεωρείται «κακό βιβλίο»; Και ποιος το καθορίζει; Είναι μια μεγάλη συζήτηση που απασχολεί τους ακαδημαϊκούς και λογοτεχνικούς κύκλους πολλά χρόνια.
Έχετε πρότυπα ως συγγραφέας; Στα γραπτά σας θα διαπιστώσει ο αναγνώστης επιρροές από άλλους αγαπημένους σας συγγραφείς;
Υπάρχουν πραγματικά πολλοί συγγραφείς τον οποίων έργα θαυμάζω. Ο Φίλιπ Πούλμαν, ο Άντονι Μπράουν και ο Μέλβιν Μπέρτζες μεταξύ πολλών άλλων.
Είναι απαιτητικοί αναγνώστες τα παιδιά;
Ναι, για πολλούς και διάφορους λόγους. Θεωρώ ότι το βιβλίο είναι δύσκολο να ανταγωνιστεί τον ψηφιακό κόσμο. Θέλει τρομερή ευρηματικότητα.
Κρατώ στα χέρια μου το βιβλίο σας, που κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο «Books with Shoes» που η ίδια δημιουργήσατε το 2019 και έχει τον τίτλο «Τη νύχτα που τα παπούτσια ζωντανεύουν». Μιλήστε μας γι’ αυτό.
Είναι μια μυθοπλασία που κάθε ηλικία ερμηνεύει με τον τρόπο της. Είναι πολυτροπικό καθώς το κείμενο και η εικόνα αλληλοεπιδρούν. Τα χρώματα και η γραμματοσειρά αλλάζουν ανάλογα με το περιβάλλον αλλά και τη συναισθηματική και κοινωνική κατάσταση των ηρώων. Την εικονογράφηση έχει κάνει η ζωγράφος Μαρία Καρατζά και τη γραφιστική επιμέλεια η Ηλιάνα Στεφάκη.
Εξαιρετικά συγκινητική ιστορία, που εμένα προσωπικά με καθήλωσε και με προβλημάτισε ιδιαίτερα. Εντελώς ασυναίσθητα, με παρέπεμψε στην ανομοιομορφία της σύγχρονης κοινωνίας, στην αδικία που υπάρχει στους κόλπους της και είναι έκδηλη σε όλους τους τομείς, στην ανισότητα, στην περιθωριοποίηση, στην αστραπιαία αλλαγή συναισθημάτων, που εξαρτάται άμεσα από την αλλαγή του συμφέροντος, στην προβολή και την επιδειξιμανία του ασήμαντου, μα φαινομενικά σημαντικού και σε πολλά άλλα ακόμα, που, καλώς ή κακώς, έχουμε επωμιστεί ως σύνολο, λόγω της εξάλειψης των ηθικών αξιών και του μέτρου που εμείς επιτρέψαμε να συμβεί με το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά μας. Ωστόσο, όπως συμβαίνει πάντα στη ζωή, έτσι και στο παραμύθι σας, μια σπουδαία εξαίρεση, μια αγνή ψυχή, που δεν έχει προλάβει ακόμα να φθαρεί από όλα τα παραπάνω που ανέφερα ή που επιμένει με νύχια και με δόντια να αντιστέκεται σε όλα αυτά και να προσδοκεί τα καλύτερα, έχοντας ως όπλο της τη θέλησή της και τη γενναιότητα που τη διακρίνει η δοτικότητά της, καταφέρνει να νικήσει το προβλεπόμενο και να επαναφέρει το φως στο σκοτάδι που σχεδόν έχει κατακλύσει τα πάντα. Θεωρείτε ότι και οι μικροί μας φίλοι, που θα διαβάσουν την ιστορία σας αυτή, θα λάβουν το σωστό μήνυμα που θέλετε να περάσετε; Θα παραδειγματιστούν αρκετά, ώστε να μάχονται και τα ίδια ενάντια στο κακό με σκοπό την εξασφάλιση του καλού που, εν τέλει, είναι και το ζητούμενο;
Σας ευχαριστώ πολύ για τα τόσο όμορφα λόγια και χαίρομαι που το βιβλίο σας προβλημάτισε και κατάφερε να σας προκαλέσει όλα αυτά τα συναισθήματα. Θεωρώ ότι πέτυχε τον σκοπό του λοιπόν. Ξέρετε… νομίζω ότι το να καταφέρνουμε να μην ενδίδουμε οι ίδιοι στο κακό, ίσως να είναι πιο σημαντικό από το να μαχόμαστε εναντίον του.
Όταν ξεκίνησα να το γράφω δεν είχα κάποιο προσχέδιο και η ιστορία δεν ήταν ήδη ολοκληρωμένη στο μυαλό μου. Μέχρι το τέλος δεν είχα ιδέα πως θα εξελιχθεί. Αυτό που θέλω να πιστεύω είναι ότι ακόμα και στο κακό μπορεί να βρει κάποιος κατανόηση. Ίσως λίγο ρομαντικό για τις μέρες μας, δεν ξέρω. Δεν είναι κακό να παραδεχόμαστε κάποιες φορές ότι δεν τα ξέρουμε όλα.
Όμορφες ζωγραφιές με ζωηρά χρώματα συνοδεύουν τις σελίδες του βιβλίου σας, όπως είθισται, άλλωστε, στα παραμύθια. Η ζωγράφος Μαρία Καρατζά ταξίδεψε με τη δική της τέχνη, τους μικρούς σας αναγνώστες. Ποια η δική σας γνώμη για τη συνεργάτη σας; Θεωρείτε ότι τα κατάφερε 100%;
Η Μαρία Καρατζά είναι άξια καλλιτέχνης και έκανε μια εκπληκτική δουλειά. Είμαι πραγματικά ενθουσιασμένη με τα έργα όλων των εικονογράφων που δημιούργησαν τα βιβλία μας.
Τι ήταν εκείνο που σας ώθησε να δημιουργήσετε το δικό σας εκδοτικό σπίτι; Θεωρείτε πως με τον τρόπο αυτό, ως εκδότης δηλαδή, πέρα από συγγραφέας, πετυχαίνετε αποτελεσματικότερη προώθηση του βιβλίου σας ή άλλοι ήταν οι λόγοι που σας έστρεψαν προς αυτή την κατεύθυνση;
Δημιούργησα τον δικό μου εκδοτικό οίκο γιατί θεώρησα ότι αυτό έπρεπε να γίνει. Είμαι ένας άνθρωπος που θέλω να έχω τον απόλυτο έλεγχο πάνω στη δουλειά μου. Παράλληλα η ελληνική παιδική λογοτεχνία ακολουθεί ασφαλή βήματα και συγκεκριμένες συνταγές που ναι μεν είναι αυτό που ζητά η αγορά, αλλά δεν είναι αυτό που έχει ανάγκη η κοινωνία κατά τη δική μου κρίση. Τα βιβλία μου είναι ανατρεπτικά από μόνα τους και σίγουρα πολύ δύσκολο να προωθηθούν. Αυτό το έχουν αναλάβει πετυχημένα οι σωστοί άνθρωποι. Το μάρκετιγκ στις μέρες μας είναι πιο σημαντικό και από την αξία ενός βιβλίου. Αλλά και από την άλλη, υπάρχει μεγάλος κορεσμός από υπέροχα παιδικά βιβλία στην αγορά. Πραγματικά ένας πολύ δύσκολος χώρος το παιδικό βιβλίο, αλλά ακολουθώ πάντα το ένστικτό μου.
Τα βιβλία μας εκδίδονται σε μικρές ποσότητες και θα τα έλεγα συλλεκτικά. Πάντα φροντίζουμε να είναι ποιοτική η εκτύπωσή τους και να δίνουμε ένα δωράκι με κάθε αγορά. Αυτή τη γραμμή ακολουθούν και τα βιβλιοπωλεία που συνεργαζόμαστε. Όλο και περισσότερα μπαίνουν στην οικογένειά μας, οπότε παντού μπορεί κάποιος να τα βρει. Υπάρχουν ήδη στο χώρο των βιβλιοπωλείων που αναφέρονται στη σελίδα του οίκου ώστε να τα ξεφυλλίσουν οι αναγνώστες μας. Η σελίδα του εκδοτικού μας οίκου είναι www.bookswithshoes.gr
Κυρία Σγουρέλλη, σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συζήτηση και σας εύχομαι κάθε επιτυχία στο συγγραφικό σας έργο.
Σας ευχαριστώ και εγώ με τη σειρά μου για το βήμα που μου δώσατε και τις πραγματικά ενδιαφέρουσες ερωτήσεις. Εύχομαι σε όλο τον κόσμο υγεία,σωματική και πνευματική.
Βιογραφικό
Η Βίκυ Σγουρέλλη γεννήθηκε στη Χίο. Σπούδασε Αγγλική Γλώσσα και Λογοτεχνία σε με μεταπτυχιακές σπουδές στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση στο Μεσογειακό Κολλέγιο και Πανεπιστήμιο του Ντέρμπι.
Είναι μόνιμος κάτοικος Χίου, την οποία αγαπά. Το 2005 ίδρυσε το γνωστό σήμερα ως L.O.V.E. English Language School, βασισμένο σε μια δική της παιδαγωγική προσέγγιση που αγκαλιάζει όλα τα παιδιά, τα οποία μαθαίνουν να δημιουργούν, να συνεργάζονται και πάνω από όλα να αγαπούν τη μάθηση, όποιο και να είναι το γνωστικό αντικείμενο.
Το 2019 ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο Books with Shoes στη Χίο. Το πρώτο της βιβλίο «Μέμορι: Ο Κλειδοκράτορας της Μνήμης και το Αιώνιο Μυστικό του Δε Θυμάμαι», αποτελεί έναν εκπαιδευτικό θησαυρό. Ακολούθησαν τα βιβλία: «Τη νύχτα που τα παπούτσια ζωντανεύουν», «Είμαι τοξικό σκουλήκι;», «Η ευχή της Πικραλίδας», «Τα βασίλεια των Αγγλοχρόνων και ο Μπι», «Δεν είμαι πριγκίπισσα!» καθώς και η ποιητική συλλογή «Το τέρας μέσα μου». Στόχος της η διάδοση του πυρήνα της διδασκαλίας της μέσα από την αφήγηση καθώς πιστεύει ότι «Εάν θες να σε ακούσει ένα παιδί, πες του την αλήθεια μέσα από μια φανταστική ιστορία».
0 Σχόλια