Κωνσταντίνα Τασσοπούλου: Τα παιδιά είναι καλοί αναγνώστες και κριτές, αρκεί, να φτάσει το βιβλίο στα χέρια τους"

Σήμερα φιλοξενούμε στις Τέχνες μία πολυγραφότατη συγγραφέα, την Κωνσταντίνα Τασσοπούλου. Τα βιβλία της ολοκάθαρα απευθύνονται σε μικρά και μεγάλα παιδιά, μα και σε όσους νιώθουν ακόμα παιδιά. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το νέο της βιβλίο από τις εκδόσεις «Υδροπλάνο» και φέρει τον τίτλο «Το Πιάτο».

Πάμε να τη γνωρίσουμε καλύτερα..

Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου

Κυρία Τασσοπούλου, για ποιο λόγο αποφασίσατε να ασχοληθείτε κυρίως με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων; Ποιο υπήρξε το βασικό ερέθισμα που οδήγησε προς αυτή την κατεύθυνση τη λογοτεχνική σας πορεία;

Δεν ήταν κάποιος λόγος που με έκανε να γράψω, μα κάποια ανάγκη. Η ανάγκη της έκφρασης. Η ανάγκη μου να εκφράσω τις σκέψεις μου, με έσπρωξε στο να γράψω – με έσπρωχνε στο να γράφω από μικρή. Ένιωθα πως θέλω να αποτυπώσω πράγματα. Να τα καταγράψω. Θυμάμαι να δημιουργώ ποιήματα – διηγήματα – περιγράφοντας τις θείες μου και τις συνήθειές τους, κάνοντας όλους να γελούν. Θυμάμαι να φτιάχνω ιστορίες από το μυαλό μου για να τις παίξουμε σε θεατρικό με την ξαδέρφη μου. Η φαντασία μου με έσπρωχνε να δημιουργώ. Το πρώτο μου βιβλίο, τυχαία βγήκε παιδικό. Το είχα καταθέσει ως χειρόγραφο στις Εκδόσεις Καστανιώτη και το ονειρευόμουν ως βιβλίο ενηλίκων, όμως μου πρότειναν, και πολύ σωστά οι άνθρωποι, να το κάνουμε παιδικό γιατί παιδικό ήταν, μόνον που δεν το είχα συνειδητοποιήσει! Στην Αριθμούπολη λοιπόν, στο πρώτο μου βιβλίο, άρχισε να ριζώνει το ένα δέντρο της συγγραφικής μου διαδρομής. Αυτό του παιδικού βιβλίου. Παράλληλα, δίπλα του φύτρωνε και το δέντρο των βιβλίων για ενήλικες. Είναι και τα δύο δέντρα του δικού μου κήπου.

Πέρα από τη συγγραφή ασχολείστε και με τη μουσική. Ποια τέχνη σας κεντρίζει περισσότερο; Προς τα πού θεωρείτε ότι κλίνετε περισσότερο ως δημιουργός και γιατί;

Εκ του αποτελέσματος, παρατηρώντας τον έως τώρα εαυτό μου, τα πράγματα δείχνουν πως ως συγγραφέας, έχω πει περισσότερα από όσα έχω πει ως μουσικός. Τούτο όμως, δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει ένα τεράστιο κομμάτι μέσα μου που σκέφτεται μουσικά. Η μουσική είναι μεγάλη μου αγάπη και είναι σίγουρα, γλώσσα πιο άμεση και πιο αποτελεσματική από το λόγο.

Τα παιδιά στις μέρες μας είναι καλοί αναγνώστες; Δείχνουν το ενδιαφέρον που θα ’πρεπε για την ανάγνωση παραμυθιών διδακτικού περιεχομένου;

Και μόνον που μιλάμε για διδακτικό περιεχόμενο, εγώ στέκομαι λίγο αμυντικά. Ενώ θεωρώ πως κάθε κείμενο, για μικρούς ή μεγάλους, κάτι πρέπει να σε διδάσκει, η έννοια της διδασκαλίας και μάλιστα έντονη και φανερή σε ένα βιβλίο, με απωθεί. Αν μου πρότειναν και εμένα ως παιδί, διδακτικά περιεχόμενα, ουδέποτε θα τα διάβαζα. Πάντα διάβαζα βιβλία που με ταξίδευαν. Ταξίδι πρέπει κατά κύριο λόγο να προσφέρει ένα βιβλίο, ώστε να βρει αναγνώστες.

Τα σημερινά παιδιά έχουν αρκετούς πειρασμούς που μπορεί να τους απομακρύνουν από τα βιβλία, όμως εξακολουθούν και διαβάζουν. Έχω πολλά παιδιά στο περιβάλλον μου που διαβάζουν. Όλα εξαρτώνται από τη σχέση των γονέων με το βιβλίο. Αν διαβάζουν εκείνοι και αυτό τους δίνει χαρά, αν το κάνουν και το παιδί τους παρατηρεί να το χαίρονται, θα βουτήξει και εκείνο στον κόσμο των βιβλίων, στην σωστή για εκείνο στιγμή. Το παιδί θα αγγίξει το βιβλίο και το βιβλίο θα αγγίξει το παιδί. Τα παιδιά είναι καλοί αναγνώστες και κριτές, πάντα. Αρκεί, να φτάσει το βιβλίο στα χέρια τους.

Από τη μέχρι τώρα λογοτεχνική σας πορεία, θεωρείτε ότι υπάρχει συνταγή για τη συγγραφή ενός καλού βιβλίου; Κι αν ναι, τι είναι αυτό που το χαρακτηρίζει ως καλό;

Να είναι καλογραμμένο, να έχει ενδιαφέρον, να έχει φαντασία, να γεννά φαντασία, να έχει συναίσθημα, να γεννά συναίσθημα, να έχει χιούμορ, να έχει κάτι να πει και το όποιο δίδαγμα εμπεριέχει, να μην το φωνάζει με γράμματα τεράστια – από τον τίτλο κιόλας – μα, να το κρύβει λίγο, να το εμφανίζει διακριτικά, υπόγεια, αφού κλείσει, αργά, με τον καιρό. Δεν μου αρέσει να το πω «συνταγή». Είναι η προσωπική μου άποψη για το καλό βιβλίο.

Ένα διδακτικό παραμύθι μπορεί να πλάσει τον χαρακτήρα ενός παιδιού; Έχει αυτή τη δύναμη;

Κάθε κείμενο αξιόλογο, έχει αυτήν την δύναμη. Όπως και κάθε έργο τέχνης σημαντικό, την έχει. Έχει τη δύναμη να επηρεάσει, να πλάσει, να σημαδέψει, να γαλουχήσει, να καθορίσει. Αυτή είναι και η δουλειά του. Αυτό είναι το έργο τέχνης – αυτή είναι η λογοτεχνία.

Ποιοι είναι πιο απαιτητικοί αναγνώστες; Τα παιδιά, οι έφηβοι ή οι ενήλικες;

Ο κάθε άνθρωπος με δική του κρίση, είναι απαιτητικός αναγνώστης, σε κάθε ηλικία. Ανάμεσα στις τρεις ομάδες που με ρωτάτε, θα χαρακτήριζα ως δυσκολότερους τους έφηβους, μια που η ίδια τους η ηλικία έχει μεγάλη αμφισβήτηση, μεγάλα ερωτηματικά, μεγάλη αστάθεια. Είναι μεγάλο στοίχημα να πιάσεις τον έφηβο.

Ως έμπειρη πλέον δημιουργός, με ένα αρκετά πλούσιο συγγραφικό έργο στο βιογραφικό σας, εξακολουθείτε να δέχεστε επιρροές από άλλους αγαπημένους σας συγγραφείς στα έργα σας;

Ποτέ δεν είσαι αρκετά έμπειρος. Ποτέ δεν είσαι αρκετός. Φυσικά και δέχομαι επιρροές από οτιδήποτε διαβάζω, από οτιδήποτε παρατηρώ και κυρίως, από οτιδήποτε ζω.

Τι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για εσάς;

Τα πάντα. Μια βόλτα, μια εικόνα, μια ταινία, μια κουβέντα, ένα βλέμμα, μια πληροφορία που δεν ήξερα μέχρι πριν λίγο, ένα ταξίδι. Όπως σας είπα και πριν, οτιδήποτε ζω. Οτιδήποτε περνά από μπροστά μου.

Το βιβλίο που κρατώ στα χέρια μου κυκλοφόρησε μόλις τον Ιούνιο του 2022 από τις εκδόσεις «Υδροπλάνο» και φέρει τον τίτλο «Το Πιάτο». Μιλήστε μας γι’ αυτό.

Το Πιάτο είναι ένα βιβλίο ιδιαίτερο. Ιδιαίτερο για όλους, αλλά ιδιαίτερο και για μένα. Έμπνευσή μου για τη συγγραφή του, ήταν η ιστορία του παππού μου που έζησε χρόνια στην Αμερική πλένοντας πιάτα. Το βιβλίο ασχολείται με την μετανάστευση των ανθρώπων του 50 στην Αμερική και μέσω του θέματος αυτού, ταξιδεύει τον αναγνώστη στην Αμερική του τότε. Το θέμα αυτό δεν το έχουμε ξαναδιαβάσει σε βιβλίο που να απευθύνεται σε παιδιά. Ένιωθα πως λείπει από τα ράφια. Ήθελα με κάθε τρόπο να καταφέρω να το γράψω και να το κυκλοφορήσω και είμαι ευγνώμων που η Εκδότριά μου, η κα Σοφία Θάνου, το πήρε πάνω της, το πίστεψε και το αγάπησε.

Μια ιστορική αναδρομή στο παρελθόν και μάλιστα μιας θλιβερής για τους Έλληνες περιόδου του προηγούμενου αιώνα αποτελεί το βιβλίο σας αυτό. Είναι η περίοδος της έντονης μετανάστευσης που εκδηλώθηκε λόγω της μεγάλης φτώχειας που χαρακτήριζε την πλειονότητα του πληθυσμού, των άπορων και αμόρφωτων ανθρώπων της πληγωμένης από τους πολέμους Ελλάδας, οι οποίοι ήλπισαν με τον ξενιτεμό τους σε ένα καλύτερο μέλλον. Κι όμως, ο τρόπος που παρουσιάζεται στο βιβλίο σας το περιπετειώδες ταξίδι τους είναι αρκετά διακριτικός, χιουμοριστικός θα λέγαμε, μιας και οι τελικοί αποδέκτες του έργου σας είναι τα παιδιά. Πιστεύετε ότι με το χιούμορ μπορούν να ειπωθούν αλήθειες που ακόμα πληγώνουν το μέσα μας;

Το χιούμορ έτσι κι αλλιώς είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για να πεις οτιδήποτε. Είτε σε βιβλίο είτε στη ζωή. Το χιούμορ είναι αυτό που θα σε βοηθήσει να συζητήσεις τα πιο δύσκολα ακόμα και σε μια σχέση. Για μένα, το χιούμορ σε συνδυασμό με συναίσθημα όμως, είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για να φτάσεις στην καρδιά του αναγνώστη και στην καρδιά κάθε δύσκολου θέματος, τελικά. Η αγάπη δηλαδή, παρέα με την διάθεση να διακωμωδήσεις το δύσκολο.

Το βιβλίο σας συνοδεύεται από πλούσια εικονογράφηση, η οποία στο σύνολό της είναι ασπρόμαυρη. Υποδηλώνει κάτι συγκεκριμένο η επιλογή σας αυτή; Επίσης το γεγονός ότι συμπληρώνετε τις εικόνες με φωτογραφίες και πληροφορίες του παρελθόντος βοηθά τον μικρό αναγνώστη να εισχωρήσει περισσότερο στην ιστορική πραγματικότητα στην οποία αναφέρεστε; Είναι δηλαδή αναγκαία η επιλογή σας αυτή για τη διατήρηση του ενδιαφέροντός του από την αρχή ως το τέλος της αφήγησης;

Εξ αρχής, γράφοντας το βιβλίο αυτό, αισθανόμουν πως χρειάζεται υποστήριξη από εικόνες, μια που ζούμε στην εποχή της εικόνας και δεν ήθελα τα παιδιά να βαρεθούν βλέποντας μόνον κείμενο, αλλά ήθελα να ξεκουράζονται και με εικόνες. Η συμβολή της εικονογράφου Εμμανουέλας Κακαβιά είναι τεράστια. Οι υπέροχες ασπρόμαυρες εικόνες που έχει δημιουργήσει, βοηθούν τον αναγνώστη να ξαποστάσει και από την άλλη, χαρίζουν φρεσκάδα στο βαρύ θέμα, ενώ ταυτόχρονα, επειδή είναι ασπρόμαυρες, δεν κάνουν τα μεγάλα παιδιά να το αισθανθούν βιβλίο πολύ παιδικό, για μικρά… Κάπως σαν κόμικ είναι η εικονογράφηση. Μάλιστα, χθες μου έλεγε μια ξαδέρφη μου πως ίσως να αρέσει στα παιδιά και να το χρωματίσουν τα ίδια. Κοίταξα ξανά τις εικόνες μετά το σχόλιο και είδα πως μπορούν. Άρα, να μια δυνατότητα ακόμα.

Σίγουρα, οι συμπληρωματικές πληροφορίες στο τέλος, ολοκληρώνουν την αίσθηση. Αφενός δεν κλείνει απότομα το βιβλίο, αφετέρου σε μαθαίνει λίγα πράγματα παραπάνω, πέρα από την παραμυθένια ιστορία του.

Ποια μηνύματα θέλετε να περάσετε μέσα από την ιστορία του συγκεκριμένου βιβλίου;

Δεν θέλω να περάσω μήνυμα μέσω του βιβλίου αυτού. Θέλω να περάσω πληροφορίες. Θέλω να γνωστοποιήσω στα παιδιά του σήμερα ένα θέμα παλιό που αγνοούν. Θέλω να τους μάθω κάτι που δεν ξέρουν και δεν θέλω να ξεχαστεί με τα χρόνια. Μετά, θα βρουν μόνα τους τα μηνύματα που θέλουν, το κάθε παιδί θα βρει τα δικά του. Αυτό όμως που περισσότερο με ενδιαφέρει, είναι Το Πιάτο να γεννήσει συζητήσεις μέσα στην οικογένεια. Τα παιδιά να ρωτήσουν τους δικούς τους γι΄ αυτά που διαβάζουν. Να τους ρωτήσουν μήπως είχανε μέσα στην οικογένεια μετανάστες και μέχρι σήμερα, δεν έτυχε να το συζητήσουν ποτέ.

Θεωρείτε πως ο απλός και κατανοητός τρόπος αφήγησης μιας ομολογουμένως μεγάλης και αρκετά θλιβερής ιστορίας, που παράλληλα συνοδεύεται και με τις πλέον κατάλληλες εικόνες, βοηθά στην αποτελεσματικότερη αφομοίωση των ιστορικών πληροφοριών αυτής;

Φυσικά. Γιατί να βοηθά περισσότερο το πυκνό κείμενο που είναι γραμμένο με απόλυτη σοβαρότητα και κινδυνεύει να γίνει βαρετό;

Πού ακριβώς στοχεύετε ως συγγραφέας μέσω του βιβλίου σας αυτού, στην ψυχαγωγία, στον προβληματισμό, στη διαπαιδαγώγηση του μικρού αναγνώστη ή και σε κάτι άλλο πέρα από τα προηγούμενα;

Περισσότερο στην γνώση – να μάθουν δηλαδή τα παιδιά τις πληροφορίες που θέλω για την μετανάστευση, τις συνθήκες δουλειάς, τις συνθήκες ζωής εκείνη την εποχή και βέβαια, να περάσουν ευχάριστα διαβάζοντας το βιβλίο, να συγκινηθούν, να προβληματιστούν και μετά, να ψάξουν. Να ψάξουν μόνα τους για τα υπόλοιπα.

Το βιβλίο σας απευθύνεται αποκλειστικά σε ανήλικους ή μπορεί να αποτελέσει ανάγνωσμα και για τους ενήλικες;

Κατ’ επίφαση, τυπικά, απευθύνεται στα παιδιά των μεγάλων τάξεων του Δημοτικού. Στην πραγματικότητα όμως, απευθύνεται στους γονείς τους. Μέσω εκείνων θα φτάσει πιο εύκολα στα μάτια των παιδιών, στην καρδιά και στο μυαλό τους. Είναι ένα βιβλίο αγκαλιάς – ένα βιβλίο που θέλω να το διαβάζει όλη η οικογένεια μαζί. Για να γίνει κουβέντα. Για να γίνει συζήτηση. Για να δοθεί η ευκαιρία να βγουν στην επιφάνεια και άλλες ιστορίες. Δεν νομίζω πως υπάρχει ελληνικό σπίτι που δεν έχει κάποιον μετανάστη. Έστω, ως φίλο.

Είστε ευχαριστημένη από τη συνεργασία σας με το εκδοτικό σας σπίτι; Θεωρείτε πως ένας καλός εκδοτικός οίκος συμβάλει σημαντικά για την καλύτερη και επιτυχέστερη προώθηση ενός βιβλίου;

Απόλυτα. Στο βιβλίο αυτό υπάρχει τεράστια αγάπη και μεράκι από όσους το δούλεψαν. Όλους – όλες μάλλον, γιατί έτυχε όλες να είναι γυναίκες – όλες τις ευχαριστώ βαθύτατα. Φυσικά και έχει τεράστια σημασία το να πέσει ένα βιβλίο στα χέρια ενός εκδοτικού οίκου που θα το πιστέψει, θα το αγαπήσει και θα του προσφέρει τον καλύτερο εαυτό του.

Σχεδιάζετε κάποια παρουσίαση του βιβλίου σας το προσεχές διάστημα;

Τον Σεπτέμβριο, στην Έκθεση Βιβλίου στο Ζάππειο, θα βρίσκομαι κι εγώ και Το Πιάτο μας. Θα περιμένω τον κόσμο για υπογραφές, συζήτηση και μια πρώτη παρουσίαση.

Μια ευχή σας για το μέλλον;

Να έχουμε όλοι ένα πιάτο φαγητό. Να μην λείπει από κανέναν αυτό το τόσο αναγκαίο, τόσο αυτονόητο για κάποιους, τόσο δύσκολο και άπιαστο για κάποιους άλλους.

Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο σας.

΄

Κυρία Τασσοπούλου, σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συζήτηση και σας εύχομαι κάθε επιτυχία προσωπική και συγγραφική.

Εγώ σας ευχαριστώ.

Βιογραφικό

Η Κωνσταντίνα Τασσοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1977 και έχει μεσσηνιακή και μανιάτικη καταγωγή. Σπούδασε Δημοσιογραφία και είναι κάτοχος πτυχίου Πιάνου και πτυχίου Θεωρητικών της Μουσικής.  Είναι μέλος της Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών και της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς.  Γράφει ιστορίες για μικρά και μεγάλα παιδιά και βιβλία της κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, Άπαρσις, Ίτανος, Οσελότος, Εντύποις, Αστερόπη, Otherwise. Με αυτό το φτερωτό βιβλίο, εγκαινιάζει μια «ιπτάμενη» συνεργασία με τις Εκδόσεις Υδροπλάνο.