Κωνσταντίνος Νικολάου: "Η ποίηση δεν είναι μια ιδιωτική υπόθεση για να μένει κλειδωμένη σ’ ένα συρτάρι"


Ο ποιητής και ιατρός Κωνσταντίνος Νικολάου είναι ο σημερινός καλεσμένος στις Τέχνες. Αφορμή φυσικά στάθηκε η πρώτη προσωπική του ποιητική συλλογή με τίτλο «Βιογραφία ενός χεριού» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Περισπωμένη».
Πάμε να τον γνωρίσουμε καλύτερα...

Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου


Κύριε Νικολάου, πώς θα συστήνατε τον εαυτό σας στο αναγνωστικό κοινό, ιατρό ή ποιητή; Τι από τα δυο υπερισχύει;

Εκτός από τον Αχιλλέα Παράσχο, δε γνωρίζω άλλον Έλληνα ποιητή που να βιοπορίστηκε από την ποίηση. Εκ των πραγμάτων λοιπόν, όσοι γράφουν ποίηση πρέπει να έχουν κι ένα επάγγελμα για να βιοπορίζονται. Είναι σύνηθες στην εποχή μας να τυποποιούμε και ει δυνατόν να τοποθετούμε μία μόνο ετικέτα σε ανθρώπους και καταστάσεις προκειμένου να ξεμπερδεύουμε και να πάμε παρακάτω. Στην πραγματικότητα ωστόσο, διαδραματίζουμε καθημερινά πολλούς ρόλους χωρίς να χρειάζεται κάποιος από αυτούς να υπερισχύει. Στο αναγνωστικό κοινό που ενδιαφέρεται για την ποίηση, θα συστηνόμουν ως ο συγγραφέας ενός ποιητικού βιβλίου που φέρει τον τίτλο “Βιογραφία ενός χεριού”.

Για ποιο λόγο αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την ποίηση; Ποιο υπήρξε το βασικό ερέθισμα που σας ώθησε προς αυτή την κατεύθυνση;

Σε ό,τι αφορά εμένα, η ενασχόλησή μου με την ποίηση δεν ήταν προϊόν απόφασης. Η ποίηση, θα έλεγα πως έρχεται μάλλον απροειδοποίητα όταν μέσα σου έχουν συσσωρευτεί εντυπώσεις που επιζητούν να ερμηνευτούν και να εκφραστούν με λέξεις. Αυτό τουλάχιστον συνέβη σ’ εμένα όταν ήμουν μαθητής γυμνασίου.

Εντοπίζετε κοινά στοιχεία ανάμεσα στο επιστημονικό και το λογοτεχνικό κείμενο; Εσείς ως υπηρέτης της ιατρικής, στον εργασιακό σας χώρο χρησιμοποιείτε μια γλώσσα διαφορετική από αυτή που έχει συνηθίσει ο αναγνώστης μέχρι τώρα, πιο αυστηρή και πιο ψυχρή. Δυσκολεύεστε κατά τις ώρες της αφιέρωσής σας στην ποίηση να προσαρμόσετε το ύφος της γραφής σας στις απαιτήσεις της τέχνης αυτής, που απαιτεί περισσότερο ρομαντισμό, περισσότερη ευαισθησία και φυσικά περισσότερη εξομολογητική διάθεση, προκειμένου να γίνετε κι εσείς ο ίδιος ως γράφων περισσότερο αποδεκτός στο αναγνωστικό κοινό που απευθύνεστε;

Σε κάθε περίπτωση η γλώσσα προσαρμόζεται στις ανάγκες που εξυπηρετεί. Αυτό που πρωτίστως χαρακτηρίζει τη γλώσσα στις επιστημονικές εργασίες είναι η χρήση ενός εξειδικευμένου λεξιλογίου. Εγώ προσωπικά, είτε συντάσσω το κείμενο μιας ιατρικής μελέτης είτε γράφω ένα ποίημα, έχω ως κύριο μέλημα να είμαι αληθής, σαφής, λιτός και περιεκτικός. Μου είναι αδιάφορο να γίνω αποδεκτός, πόσο μάλλον αρεστός!

Δέχεστε επιρροές από άλλους αγαπημένους σας ποιητές στα έργα σας;

Φυσικά. Όπως έχει γράψει ο Γιώργος Σεφέρης στα “Τρία κρυφά ποιήματα” : “Eίναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας.” Ο Κωνσταντίνος Καβάφης όπως και ο Ζbignew Herbert είναι ποιητές που αναμφίβολα μ’ έχουν επηρεάσει.


Τι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για εσάς;

Η έμπνευση με την έννοια της μούσας που μας ψιθυρίζει στ’ αυτί είναι ένα παραμύθι. Αν κάτι πράγματι υπάρχει, είναι - όπως λέει ο Νίτσε - η ακονισμένη κρίση που ξέρει να αφαιρεί, να διαλέγει και να συνδυάζει. Επομένως οτιδήποτε μπορεί ν’ αποτελέσει αυτό που κάποιοι λένε “έμπνευση”. Απλά καθημερινά αντικείμενα, συνηθισμένες συνομιλίες και εικόνες μπορούν να γίνουν τα έναυσμα για την δημιουργία ενός ποιήματος.

Υπάρχει μαγική συνταγή για τη συγγραφή ενός καλού βιβλίου; Ποια η γνώμη σας;

Είναι αυταπόδεικτο πως δεν υπάρχει μαγική συνταγή καθώς θαυμάσιοι συγγραφείς έχουν γράψει και μέτρια έργα. Επίσης υπάρχουν οι συγγραφείς του ενός βιβλίου που έγραψαν ένα αριστούργημα και στη συνέχεια δεν μπόρεσαν να επαναλάβουν ένα ανάλογο επίτευγμα. Αν υπήρχε τέτοια συνταγή δε θα περνούσαν το υπόλοιπο της ζωής τους προσπαθώντας ν’ αντιγράψουν τον καλύτερο εαυτό τους.

Θεωρείτε πως στην Ελλάδα της σημερινής εποχής υπάρχει αναγνωστικό κοινό που να στηρίζει τις προσπάθειες των υπηρετών της ποίησης;

Ας μη γελιόμαστε. Σε ότι αφορά τη σύγχρονη ποίηση, αυτοί που μοχθούν χωρίς οικονομικό όφελος και υπηρετούν την ποίηση με αυταπάρνηση, είναι οι ίδιοι οι ποιητές και βέβαια οι εκδότες που επιμένουν να στηρίζουν τους νέους ποιητές.

Είναι χρέος του κάθε δημιουργού να μοιράζεται το έργο του όταν το ολοκληρώσει; Εσείς στη προκειμένη περίπτωση, γιατί πήρατε την απόφαση να εκδώσετε το πρώτο σας βιβλίο;

Η ποίηση δεν είναι μια ιδιωτική υπόθεση για να μένει κλειδωμένη σ’ ένα συρτάρι. Διαχρονικά η τέχνη, ως γέννημα των αναγκών της εποχής της, διαδραματίζει σπουδαιότατο κοινωνικό ρόλο και ως εκ τούτου πρέπει να είναι προσβάσιμη για όλους. Η “Βιογραφία ενός χεριού” είναι ένα βιβλίο που ουσιαστικά πραγματεύεται με διάφορους τρόπους την ανθρώπινη κατάσταση. Δεν αφορά εμένα αποκλειστικά, γι’ αυτό και ένιωσα την ανάγκη να μοιραστώ τα συμπεράσματα αυτής της αναζήτησης.

Ποια ανάμεικτα συναισθήματα σας κατέκλυσαν πιάνοντας για πρώτη φορά το βιβλίο στα χέρια σας; Είναι τελικά η χαρά του δημιουργού τόσο απερίγραπτα μεγάλη, όπως όλοι οι δημιουργοί συνηθίζουν να λένε;

Από την πρωταρχική ιδέα για ένα ποίημα μέχρι την έκδοση μιας ποιητικής συλλογής, ο χρόνος που μεσολαβεί, εσωκλείει αμέτρητες εναλλαγές διαθέσεων. Οπωσδήποτε όταν ένα έργο σου ολοκληρώνεται, αποκτώντας μάλιστα χειροπιαστό σώμα, σε γεμίζει χαρά. Ταυτόχρονα όμως, σε κυριεύει ένα αίσθημα μελαγχολίας που μοιραία φέρνει το τέλος ενός ταξιδιού.


Ας αναφερθούμε συγκεκριμένα σ’ αυτό. Πρόκειται, λοιπόν, για την πρώτη σας ποιητική συλλογή, όπως αναφέρθηκε, που φέρει τον τίτλο «Βιογραφία ενός χεριού» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Περισπωμένη». Γιατί επιλέξατε να της δώσετε αυτόν τον τίτλο;

Ο τίτλος δόθηκε από το ομότιτλο ποίημα που εμπεριέχεται στην ποιητική συλλογή. Επέλεξα αυτόν τον τίτλο γιατί είναι χαρακτηριστικός του συνόλου των ποιημάτων καθώς βιογραφούνται αποσπασματικά από μυθικοί ήρωες, ιστορικά πρόσωπα, διάσημοι καλλιτέχνες μέχρι κι έργα τέχνης.

Πείτε μας δυο λόγια περισσότερο για το περιεχόμενο της συλλογής σας. Τι θα διαβάσει ο αναγνώστης πιάνοντας το βιβλίο αυτό στα χέρια του;

Ο αναγνώστης της “Βιογραφίας ενός χεριού” από τις πρώτες κιόλας σελίδες θα γίνει ένας περιηγητής στην ιστορία, τη λογοτεχνία, την τέχνη, τους μύθους, τα σύγχρονα προβλήματα που θέτει η τεχνολογία αλλά και τα παθήματα της ποίησης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιδιάβασης, θα δοκιμάσει διάφορα συναισθήματα. Ενδεχομένως να γελάσει, να πονέσει και να προβληματιστεί. Πάντως δε θα πλήξει.

Ποίηση οπλισμένη με μπόλικη ειρωνεία, έντονες εικόνες, αμφισβητήσεις, ανατροπές κι εναλλακτικές ερμηνείες της ανθρώπινης συνθήκης, όπως κι ο ίδιος ομολογείτε. Αυτό το σκοπό είχατε εξαρχής όταν ξεκινήσατε να γράφετε τα τριάντα εννέα αντισυμβατικά ποιήματα που φιλοξενείτε στο βιβλίο σας; Να επαναστατήσετε ποιητικά;

Με κάθε ποίημα που καταπιάνομαι έχω την αίσθηση πως αρχίζω απ’ το μηδέν. Επομένως δεν είχα κάποιο μακροπρόθεσμο στόχο σχετικά με το σύνολο των ποιημάτων. Απλώς, πράγματα που με απασχολούσαν από καιρό, βρήκαν διέξοδο σε αυτό το βιβλίο για να εκφραστούν. Αν κάτι συνδέει αυτά τα ποιήματα είναι μια διερευνητική και ταυτόχρονα περιπαικτική διάθεση.

Είναι εξ ολοκλήρου εξομολογητικά τα ποιήματά σας;

Τα ποιήματα αυτής της συλλογής συνομιλούν με την τέχνη, την ιστορία, τη μυθολογία καθώς και τις ηθικές προκλήσεις της τεχνολογίας προκειμένου ν΄ αναδείξουν νέες οπτικές και να θέσουν ερωτήματα σχετικά με πανανθρώπινα ζητήματα όπως για παράδειγμα το θέμα της φθοράς.


Ποίηση σε γενικές γραμμές ελεύθερης γραφής, παρόλο που παρατηρούμε και κάποια ποιήματά σας που υπηρετούν την πειθαρχημένη ποίηση, όπως το «Σονέτο απόγνωσης», το «Αυτοκριτική σε Χαϊκού» και το «Κλειστοφοβικό χαϊκού». Γιατί χρησιμοποιείτε το πολυτονικό σύστημα γραφής σε μια εποχή που έχει πλέον καταργηθεί;

Σαφέστατα επικρατεί ο ελεύθερος στίχος. Ωστόσο θέλω να πιστεύω, πως σε κάθε περίπτωση επέλεξα τη στιχουργική μορφή που εξυπηρετεί καλύτερα το ίδιο το ποίημα. Το πολυτονικό σύστημα είναι επιλογή των εκδόσεων “Περισπωμένη” όπως και όλων των ιστορικών εκδοτικών οίκων που εκδίδουν ποίηση. Η πολυτονική γραφή, κατά τη γνώμη μου, αναδεικνύει την αδιάκοπη συνέχεια της γλώσσας μας. Παράλληλα, δημιουργεί οπτικά ένα ποιοτικό αισθητικό αποτέλεσμα. Άλλωστε τι νόημα θα είχε το όνομα “Περισπωμένη” χωρίς περισπωμένες στις σελίδες της;

Το βιβλίο σας απευθύνεται αποκλειστικά σε ενήλικες ή μπορεί να αποτελέσει ανάγνωσμα και για το εφηβικό κοινό;

Οι έφηβοι αγαπούν ιδιαιτέρως τις ιστορίες με δράση και περιπέτεια. Ο έρωτας κι ο πόλεμος μονοπωλούν το ενδιαφέρον τους. Στη “Βιογραφία ενός χεριού” ανθολογούνται πολύ ενδιαφέρουσες προσωπικότητες και ιστορίες αιματηρές σαν τις σειρές που παρακολουθούν στο Netflix. Οι έφηβοι απεχθάνονται να πλήττουν κι επιπλέον εκτιμούν το χιούμορ. Γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους θεωρώ πως θα μπορούσαν να απολαύσουν αυτό το βιβλίο.

Είστε ικανοποιημένος από τη συνεργασία σας με τις εκδόσεις «Περισπωμένη»;

Οι εκδόσεις Περισπωμένη και ο ιδιαιτέρως ο Σωτήρης Σελαβής ο οποίος είναι και ποιητής, παρά τις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες κατάφεραν με πολλή δουλειά, μεράκι κι επιμονή στην ποιότητα, να δημιουργήσουν ένα υπέροχο αισθητικό αποτέλεσμα. Καθημερινά λαμβάνω επαινετικά σχόλια για την ποιότητα της έκδοσης. Θα έλεγα χωρίς να υπερβάλλω, πως είμαι πολύ τυχερός που συνεργάστηκα με τις εκδόσεις “Περισπωμένη”.

Σχεδιάζετε κάποια παρουσίαση του βιβλίου σας το προσεχές μέλλον;

Ασφαλώς. Η παρουσίαση του βιβλίου έχει οριστεί για την 11η Οκτωβρίου 2022 στον φιλόξενο χώρο του Ιανού.

Επόμενα συγγραφικά βήματα κάνετε ή είναι πολύ νωρίς ακόμα;

Η έκδοση της “Βιογραφίας ενός χεριού” καθυστέρησε αρκετά λόγω της πανδημίας, με αποτέλεσμα νέο υλικό να έχει ήδη συσσωρευθεί. Σύντομα θ’ αρχίσουν να δημοσιεύονται νέα ποιήματα σε έντυπα και ψηφιακά περιοδικά μέχρι να ολοκληρωθεί το σώμα των ποιημάτων που θ’ αποτελέσουν μια νέα συλλογή.

Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα ποίημα από το βιβλίο σας.


ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΟΧΑΣΤΗ

Αν πάρετε τη θέση μου πάνω στην πέτρα,
ακόμα και για λίγα λεπτά
θα συμφωνήσετε πως ο Ροντέν
μου έδωσε μια άβολη στάση.
Η επιρροή του Μικελάντζελο είναι αισθητή.
Είμαι μπρούτζινος, γυμνός
και παρόλο που κάθομαι
όλοι μου οι μύες είναι σφιγμένοι.
Ο δεξιός αγκώνας είναι παραδόξως
ακουμπισμένος στον αριστερό μηρό,
ενώ τα δάχτυλα του δεξιού χεριού
στηρίζουν το κεφάλι μου
συμπιέζοντας το στόμα.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά,
ο καρπός, λυγισμένος απ’ το βάρος,
μου προκαλεί τόσο πόνο,
ώστε είναι πρακτικά αδύνατον
να κάνω οποιαδήποτε σκέψη.
Η ειρωνεία είναι
πως παριστάνω τον σκεπτόμενο.

Κύριε Νικολάου, σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συζήτηση και σας εύχομαι υγεία, ευημερία και έμπνευση.

Εγώ σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία.


Βιογραφικό

Ο Κωνσταντίνος Νικολάου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1979. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί στο ηλεκτρονικό μουσικό περιοδικό Όγδοο. Ποιήματα και μεταφράσεις του έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό Ποιητική καθώς και στα ηλεκτρονικά περιοδικά Diastixo, Εξιτήριον και Χάρτης. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα ως Ογκολόγος Ακτινοθεραπευτής.

Δημοσίευση σχολίου

0 Σχόλια