Αγγελική Ζευγολάτη: "Ποίηση για μένα σημαίνει πρόθεση συγκίνησης"


Η Αγγελική Ζευγολάτη έχει φιλοξενηθεί αρκετές φορές στις Τέχνες. Μα πιο πολύ το έργο της, το οποίο ομολογουμένως είναι αρκετά ενδιαφέρον κι αναδεικνύει κάθε φορά διαφορετικές πτυχές του ψυχικού της πλούτου. Σήμερα βρίσκεται και πάλι μαζί μας με αφορμή το νέο της βιβλίο, την ποιητική της συλλογή, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Γράφημα» και φέρει τον τίτλο «Πίνακες».

Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου


Κυρία Ζευγολάτη, καλώς ήρθατε για ακόμα μια φορά στις Τέχνες. Με νέο βιβλίο αυτή φορά, όμως με ίδια ποιητική κι εξομολογητική διάθεση. Τελικά, η ανάγκη απογύμνωσης του εαυτού επιτυγχάνεται καλύτερα μέσω της ποίησης; Τι πιστεύετε;

Καλώς βρισκόμαστε! Ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση και τη φιλοξενία!
Αυτή τη φορά θα κουβεντιάσουμε για τη δεύτερη συλλογή μου με τίτλο Πίνακες από τις εκδόσεις Γράφημα.
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, είχα την ανάγκη να απογυμνώνω την ψυχή μου και το επιτύγχανα καθημερινά μέσα από τη λεκτική και την εξωλεκτική μου επικοινωνία με τους συνανθρώπους μου.
Από εκεί και πέρα, στην ποίηση, αυτό που απογυμνώνεται είναι ο τρόπος που ο ποιητής βλέπει τα πράγματα, διότι δεν είναι λίγες οι φορές που οι ποιητές λειτουργούν και καταγραφικά εκτός από προσωπικά. Περιγράφουν την εποχή τους, γλεντούν τον έρωτα ή τη χαρά του άλλου και δακρύζουν με τον πόνο του. Αυτό κατά τη γνώμη μου είναι που έχει ενδιαφέρον. Δεν υπάρχει λόγος και ανάγκη αυτοέκφρασης.

Η ποίηση στις μέρες μας διαφέρει αρκετά από την ποίηση παλαιότερων εποχών. Ο έμμετρος λόγος τείνει να εκλείψει, ενώ δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην ελεύθερη αποτύπωση της στιγμής. Ανεμπόδιστη πλέον από κανόνες και συγκεκριμένα καλούπια, έχει την ευχέρεια να περιγράψει καλύτερα την αλήθεια της. Τι είναι όμως αυτό που την κάνει να διαφέρει από το πεζογράφημα;

Το πεζογράφημα είναι ένας πιο αφηγηματικός τρόπος γραφής. Ίσως πιο γραμμικός. Φέρει στο γενετικό του υλικό την απλότητα.
Το ποίημα έχει άλλα “στρογγυλέμματα” θα μπορούσαμε να πούμε κάνοντας μια αναγωγή ενδεχομένως στην τέχνη της γλυπτικής. Είναι η μετατροπή της εμπειρίας σε πράξη μέσα από μία διαφορετική οργάνωση του λόγου. Έχει ρυθμό και επίσης διαφέρει ως προς την φύση της έκφρασης που κατά την ταπεινή μου γνώμη βρίθει λυγμού χαράς ή λύπης. Το ποίημα είναι μια φωνή που ακούγεται καλά από το εσωτερικό αυτί του αναγνώστη. Όσοι οι αναγνώστες τόσοι και οι τρόποι που “ακούγεται¨. Μιλώ προφανώς για την πλαστικότητα που χαρακτηρίζει ή που πρέπει να χαρακτηρίζει ένα ποίημα.

Διατηρείται η λυρικότητα στα νέα ποιητικά κείμενα; Τι πιστεύετε; Η σύγχρονη ελληνική ποίηση μπορεί να χαρακτηριστεί λυρική;

Πιστεύω πως αρκετά από τα νέα ποιητικά κείμενα είναι λυρικά. Διακρίνω μέσα σε αυτά τον ρυθμό και την αρμονία του παφλασμού των κυμάτων της θάλασσας της ψυχής.
Η σύγχρονη ελληνική ποίηση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και λυρική καθώς αρκετά από τα ποιήματα είναι μικρά σε έκταση, υπηρετούν την τέχνη της λέξης κάνοντας διακριτή τη βάσανο του ποιητή για τον έρωτα, την απώλεια, την οικογένεια, την αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία, την ομορφιά της φύσης.

Έχοντας ήδη δύο επίσημες ποιητικές συλλογές στο βιογραφικό σας, τελικά τι σημαίνει για εσάς ποίηση και πώς θα συστήνατε η ίδια τον εαυτό σας στο αναγνωστικό κοινό;

Ποίηση για μένα σημαίνει πρόθεση συγκίνησης. Τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά.
Η ποίηση είναι η συμπαντικά ρυθμισμένη και διαρκής εναλλαγή και καταγραφή των γνωστικών λειτουργιών. Ορμώμενη από το άυλο, εδράζεται στην υπέρβαση της ανθρώπινης διανόησης.
Όσο για μένα... τι άλλο μπορεί να είμαι παρά ένας γραφιάς που παλεύει να καταγράψει την τέχνη της λέξης και τη δύναμη της στιγμής...Προσπαθώ να ανοίγω δρόμους στους αναγνώστες, να δείχνω με ευαισθησία προς έναν χώρο βαθύ και μυστικό, αυτόν της ψυχής.

Πέρα από την ποίηση, φαίνεται ξεκάθαρα και η μεγάλη αγάπη σας για τη στιχουργική. Τι ήταν εκείνο που σας ώθησε και προς αυτή την κατεύθυνση;

Για να είμαι ειλικρινής δεν ξέρω τι είναι αυτό που με ώθησε στη στιχουργική. Όσο το σκέφτομαι μάλλον από τη στιχουργική ξεκίνησα. Θυμάμαι, από πολύ μικρή ηλικία, πως έπαιρνα τις κατσαρόλες της μαμάς μου και κάτι βελόνες πλεξίματος και έφτιαχνα αυτοσχέδια ντραμς. Δημιουργούσα δικές μου μουσικές και τις έντυνα με στιχάκια που σκάρωνα στη στιγμή. Αυτό ήταν το αγαπημένο μου παιχνίδι. Σήμερα, είναι μία αγάπη που προφανώς προσπαθώ να αγγίζω με αίσθημα ευθύνης.

Υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο τέχνες; Τι πιστεύετε;

Η ποίηση είναι ο ουρανός και οι στίχοι τα αστέρια!
Το αίμα των αστεριών που κυλά στις φλέβες μας είναι η στιχουργική.
Η στιχουργική κάνει σαφή επίκληση στο συναίσθημα. Ακολουθεί κανόνες όπως αριθμό συλλαβών, ομοιοκαταληξία και άλλα. Χρησιμοποιεί μέσα όπως συνιζήσεις, παρηχήσεις κτλ. Καλώς καμωμένη, δεν στερείται συγκίνησης ή ποιητικής πνοής.

Επανερχόμενη στο θέμα της λυρικότητας, θέλω να σας θέσω μία ακόμα σχετική ερώτηση. Θεωρείτε πως αυτή αναδεικνύεται περισσότερο σε ένα ποίημα όταν προστεθεί στη συνέχεια και η κατάλληλη μελωδία;

Τα ποιήματα έχουν τον δικό τους ρυθμό και τη δική τους αρμονία. Στην περίπτωση που ένα ποίημα “διαβαστεί σωστά” από έναν συνθέτη/ερμηνευτή και επομένως προστεθεί σε αυτό και η δική του κατάθεση με τη μορφή μελωδίας, τότε ενισχύεται η λυρικότητα του ποιήματος.


Αρκετά πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα ολοκληρωμένο μουσικό άλμπουμ σε μουσική του Αχιλλέα Μωραΐτη και σε στίχους δικούς σας. Τίτλος του «Σοφράνο». Πώς προέκυψε αυτή η καλλιτεχνική συμπόρευση και γιατί; Θεωρείτε πως ένας δημιουργός οφείλει να δοκιμάζεται και σε νέες προκλήσεις, εφόσον νιώσει την ανάγκη να εκφραστεί διαφορετικά;

Τον Αχιλλέα Μωραΐτη τον γνώρισα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μαγεύτηκα από τις συνθέσεις και τις ερμηνείες του! Διέκρινα στην τραγουδοποιΐα του μία φωτιά! Του έστειλα συγχαρητήρια για το έργο του και ευχαριστίες για τη διαδικτυακή μας συμπόρευση, μαζί με ένα ποίημά μου· τον Γάτο από την πρώτη μου ποιητική συλλογή. Η απάντηση του Αχιλλέα ήταν ο Γάτος μελοποιημένος! Αισθάνθηκα τεράστια συγκίνηση, γιατί επί της ουσίας η μελωδία του Γάτου ήταν ακριβώς αυτή που άκουγα στα δικά μου αυτιά όταν το έγραφα ως έμμετρο ποίημα. Κατά τον ίδιο τρόπο ακολούθησαν μελοποιήσεις και άλλων ποιημάτων από την πρώτη μου συλλογή που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άλφα Πι Χίος το 2021 και που συμπεριλαμβάνονται σε ένα άλμπουμ του Αχιλλέα Μωραΐτη με τίτλο Μετά το Μεγάλο Μπαμ. Ακολούθησε μια πολύ όμορφη δουλειά το Σοφράνο που ήδη κυκλοφορεί σε φυσικό μέσο και περιλαμβάνει 7 τραγούδια, όσα και οι θάλασσες. Επίσης, κάναμε ένα ep με τα Μήπως του έρωτα. Από εκεί και πέρα δεν ξεκίνησε απλά μία συνεργασία, αλλά μία ειλικρινής και βαθιά φιλία με τον Αχιλλέα!
Πιστεύω πως κανένας δημιουργός δεν είναι μονοδιάστατος, και πως οι έννοιες “δημιουργός” και “ανάγκη διαφορετικής έκφρασης” είναι ταυτόσημες. Αυτό άλλοι το προβάλλουν, άλλοι όχι.


Έχει η μελωδία της ποίησης τη δύναμη να φέρει πιο κοντά τον αναγνώστη της; Ποια η προσωπική σας γνώμη κι εμπειρία;

Η ποίηση έχει το δικό της κοινό, οι μελοποιημένοι στίχοι έχουν το δικό τους που είναι, όμως, μεγαλύτερο. Υπό αυτή την έννοια μία μελωδία έχει τη δύναμη να φέρει την ποίηση πιο κοντά σε περισσότερο κόσμο.
Από προσωπική εμπειρία σας μεταφέρω πως στίχοι μου όπως οι Βαριές Κουβέντες, το Έβαλες Πλώρη και άλλα, έγιναν γνωστοί στο ευρύ κοινό μέσα από τη μουσική και την ερμηνεία του Αχιλλέα Μωραΐτη, χωρίς απαραίτητα να τους έχει διαβάσει κάποιος από τη συλλογή μου.


Κρατώ στα χέρια μου και το δεύτερο βιβλίο σας, που κυκλοφόρησε τον Αύγουστο του 2022 από τις εκδόσεις «Γράφημα» και έχει τον τίτλο «Πίνακες». Μιλήστε μας γι’ αυτό.

Οι Πίνακες είναι μία συλλογή πεζού και ποιητικού λόγου με έντονα υπαρξιακό χαρακτήρα και στοιχεία κοινωνικού προβληματισμού. Είναι ένα πόνημα με έντονη εικονοποιΐα, χαρακτηριστικά αισθητισμού και εξπρεσιονισμού που, όμως, κατά την ταπεινή μου γνώμη έρχονται να επιβεβαιώσουν πως κατά κανόνα παραμένω “εγκλωβισμένη” στον ρεαλισμό.
Πρόκειται για μία συλλογή που το μέγεθός της, η επιμέλειά της, η απόστασή της από τη νεοελληνική γραμματική, αλλά και η λογοτεχνική της προσέγγιση είναι σύμφωνη με τις νόρμες του Φιλολογικού Ομίλου Θεσσαλονίκης, υπό τον κύριο Αντώνη Χαριστό.
Οι Πίνακες κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Γράφημα τον Σεπτέμβρη του 2022. Νιώθω πως ήρθαν για να δείξουν πως οι σκιές, μαζί με τις ηλιαχτίδες θα βοηθήσουν τις μανόλιες ν' ανθίσουν και να δώσουν μικρές ανάσες αισιοδοξίας στη μελαγχολία που αποπνέουν οι καιροί που διανύουμε.

Πώς προέκυψε ο τίτλος του βιβλίου σας και το εξώφυλλό του;

Τον τίτλο της συλλογής τον εμπνεύστηκα από τα λόγια του επιμελητή ποίησης και πεζογραφίας των εκδόσεων Γράφημα, κυρίου Αντώνη Χαριστού. Αφού διάβασε τα κείμενά μου, μίλησε για ένα προϊόν έντονης εικονοποιΐας και μού είπε πως ήταν σαν να έβλεπε ζωγραφικούς πίνακες.
Το εξώφυλλο είναι ένας πίνακας της Βιρζινί Ντεμόντ Μπρετόν του 1881. Πιστεύω πως αναδεικνύει τον πανανθρώπινο αγώνα που όλοι κάνουμε στο δρόμο της αυτοπραγμάτωσής μας. Ο ποιητής δε, στη δική μου σκέψη, ταυτίζεται με τη μάνα του έργου της Ντεμόντ Μπρετόν που οδηγεί τα παιδιά της, δηλαδή τον αναγνώστη, σε μέρος ασφαλές με περισσή δύναμη παρά τις πέτρες που πληγώνουν τα γυμνά πόδια του.

Τι σας ενέπνευσε ώστε να γράψετε τα ποιήματα της συγκεκριμένης συλλογής;

Ο άνθρωπος με ενέπνευσε. Αυτή η πολύπλοκη και πολυδιάστατη ύπαρξη που μελετώ από τα 18 έτη ηλικίας μέσα από την ιατρική επιστήμη και μέσα από την εφαρμοσμένη επιστήμη της ψυχολογίας. Προσπαθώ να αφουγκραστώ και ποιητικά την ανάγκη του, την παρέκκλισή του, την πληθωρικότητά του!

Η γραφή σας υπηρετεί στο σύνολό της τη σύγχρονη ελληνική ποίηση, η οποία είναι αδέσμευτη από οποιοδήποτε καλούπι μέτρου κι οποιαδήποτε ρίμα. Επίσης, δεν απουσιάζει και η ποίηση σε μορφή πεζογραφήματος. Η επιλογή των ποιημάτων αυτών έγινε συνειδητά ή προέκυψε κατά τύχη;

Η επιλογή έγινε από τον κύριο Αντώνη Χαριστό. Του είχα στείλει αρκετά ποιήματά μου για να τα δει και να τα αξιολογήσει. Έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στην κρίση του, διότι πρόκειται για έναν εξαίρετο φιλόλογο, λογοτέχνη, κριτικό λογοτεχνίας, φίλο και άνθρωπο! Δεν τα έστειλα με διάθεση να εκδοθούν, αλλά με μία ιδιαζόντως χειμαρρώδη διάθεση διαλόγου. Τώρα βέβαια είμαι πολύ χαρούμενη που προχωρήσαμε στη συγκεκριμένη έκδοση γιατί βλέπω πως το αναγνωστικό κοινό αγάπησε πολύ τους Πίνακές μου σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Όχι,
Τα αγκάθια δεν τα επέλεξα.
Όμως, φίλιωσα μαζί τους.
Εγώ έμαθα πώς να τα πιάνω
Και εκείνα σταμάτησαν να μου ματώνουν τα δάχτυλα.
Πέρασε ο καιρός
Και τώρα από τον κήπο μου σας στέλνω
Ευχές και χαιρετίσματα.

Υπάρχουν μηνύματα που θέλετε να περάσετε οπωσδήποτε μέσα από τα ποιήματά σας και ποια είναι αυτά;

Τα μηνύματα που θέλω να περάσω μέσα από τα ποιήματά μου είναι πως εμείς οι ίδιοι είμαστε οι συγγραφείς του βιβλίου της ζωής μας, ενός βιβλίου που γράφεται με αποφασιστικότητα, φιλαλήθεια και αγάπη. Θέλω να πω στον κόσμο που με διαβάζει πως αν αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα τότε θα αλλάξουν και τα πράγματα αυτά καθαυτά.

Ελεύθερη κι αδέσμευτη η γραφή σας, στόχο έχει να περιγράψει με απόλυτη λεπτομέρεια την τραγικότητα της σύγχρονης κοινωνίας και την εξαθλίωση των ανθρωπίνων σχέσεων εξαιτίας αυτής. Συμφωνείτε πως η ποίησή σας εμπεριέχει την αγανάκτηση, την απόγνωση, αλλά και την επιθυμία μιας άμεσης συνειδητής επανάστασης, ικανής να επαναπροσδιορίσει τα ήθη και τις αξίες των ανθρώπων, αλλά και τον πραγματικό σκοπό της ύπαρξής τους στον κόσμο;

Δεν θα έλεγα απόγνωση. Συμφωνώ όμως στην έντονη επιθυμία μιας άμεσης συνειδητής επανάστασης και στην ανάγκη επαναπροσδιορισμού των αξιών στην κοινωνία. Φωνάζω δυνατά πως μόνο αν αγωνιστούμε όλοι μαζί θα συναντήσουμε τον “άνθρωπο” όπως ορίζεται ετυμολογικά.


Το βιβλίο σας απευθύνεται αποκλειστικά σε ενήλικες ή μπορεί να αποτελέσει ανάγνωσμα και για το εφηβικό κοινό;

Έχω την αίσθηση πως τα κείμενά μου έχουν την απαραίτητη ευαισθησία, αλλά και την πλαστικότητα έτσι ώστε να μπορέσουν να διαβαστούν και από εφηβικό κοινό.

Είστε ευχαριστημένη από τη συνεργασία σας με το νέο εκδοτικό σας σπίτι;

Είμαι ευχαριστημένη από τη συνεργασία μου με όλους τους εκδοτικούς οίκους που έχω συνεργαστεί έως τώρα. Είναι στη φύση μου οι συνεργασίες να υφαίνονται με αγάπη, σεβασμό και ειλικρίνεια. Οι εκδόσεις Γράφημα είναι ένας οίκος που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη. Διακρίνεται για την αγάπη στον αναγνώστη και στους συγγραφείς του. Δίνει μεγάλη σημασία στη λεπτομέρεια και έχει εξαιρετική οργάνωση. Στο τιμόνι του εκδοτικού ο Γιάννης ο Τσαχουρίδης, πάντα παρών στα του οίκου του ανά την Ελλάδα με γνώση, μεράκι και έγνοια.

Σχεδιάζετε κάποια παρουσίαση του βιβλίου σας το προσεχές διάστημα;

Έγιναν ήδη δύο παρουσιάσεις τέλη Νοεμβρίου. Η μία στην Αθήνα και η άλλη στη γενέτειρά μου τη Χαλκίδα. Σχεδιάζουμε ακόμα μία για αρχές της άνοιξης στη Θεσσαλονίκη.

Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα ποίημα από το βιβλίο σας.


Κυρία Ζευγολάτη, σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συζήτηση και σας εύχομαι κάθε επιτυχία προσωπική και συγγραφική.

Ευχαριστώ τις Τέχνες και εσάς προσωπικά κυρία Πετρίδου που βρίσκεστε πάντα στο πλευρό των δημιουργών και με άριστα αντανακλαστικά υπηρετείτε στην πρώτη γραμμή του πολιτισμού!


ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ:

Η Αγγελική Ζευγολάτη γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Χαλκίδα. Οι σπουδές της την οδήγησαν στις Κάτω Χώρες και στη Σερβία. Φλερτάρει αδιάκοπα σε ακαδημαῖκό επίπεδο με το Λονδίνο, αλλά πλέον ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη.

Έχει σπουδάσει Ιατρική και βρίσκεται σε αναμονή του δεύτερου πτυχίου της στην Ψυχολογία. Από τα εφηβικά της χρόνια άρχισε να γράφει ποιήματα και παραμύθια. Έχει λάβει το τρίτο πανελλήνιο βραβείο ποίησης ΕΠΟΚ-ΚΕΛΑΙΝΩ με θέμα τη γυναίκα, με το ομώνυμο ποίημα.

Παντρεμένη με τον Δημήτρη, πείστηκε ότι ο αληθινός έρωτας βγαίνει μαζί με την ψυχή και παραδίδεται στα χέρια του Αρχάγγελου. Έχουν δύο παιδιά, τον Γρηγόρη και τον Απόστολο-Ειρηναίο.

Την εμπνέει η ίδια η ζωή και η ανθρώπινη ύπαρξη. Αγαπά τα ζώα, τα βιβλία, τα ταξίδια.

Οι "Πίνακες" είναι το δεύτερο βιβλίο της.

Δημοσίευση σχολίου

0 Σχόλια