Για τον ποιητή Ιωάννη Πανουτσόπουλο η ποίηση αποτελεί καταφύγιο για να προστρέχει κάθε φορά που η πραγματικότητα αποφασίζει να δοκιμάσει τις αντοχές του. Είναι δηλαδή ένας άλλος τρόπος για να υπάρχει. Με αρκετά πλούσιο βιογραφικό σήμερα φιλοξενείται στις Τέχνες για να μας παρουσιάσει το τελευταίο του πόνημα, την ποιητική του συλλογή με τίτλο «Πράξεις των Αποστόλων» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Τόπος».
Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου
Κύριε Πανουτσόπουλε, για ποιο λόγο αποφασίσατε να στρέψετε το ενδιαφέρον σας στην ποίηση; Ποιο υπήρξε το βασικό ερέθισμα που σας ώθησε προς αυτή την κατεύθυνση;
Στις πρώτες τάξεις του δημοτικού έγραφα κάποιες ιστορίες και τις πουλούσα στους συνομήλικούς μου. Βαθμιαία η ποίηση έγινε ένας άλλος τρόπος για να υπάρχω και ένα καταφύγιο για να προστρέχω κάθε φορά που η πραγματικότητα αποφάσιζε να δοκιμάσει τις αντοχές μου.
Στιχουργήματά σας έχουν μελοποιηθεί για τη δισκογραφία. Αισθάνεστε πως αυτές οι δύο τέχνες, η μουσική και η ποίηση, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους;
Αν ανοίξουμε μια καλή ανθολογία της νέας ελληνικής ποίησης θα δούμε ότι ξεκινάει από το δημοτικό μας τραγούδι. Ο Νικόλαος Μάντζαρος επίσης μελοποίησε από νωρίς τον Ύμνο εις την Ελευθερία του Σολωμού. Η ποίηση δεν είναι μια μυγιάγγιχτη δεσποσύνη που φοβάται να αναμετρηθεί με άλλες μορφές τέχνης. Αντιθέτως, αν φοβάται κάτι, αυτό δεν είναι ‘κακές συναναστροφές, όσο είναι οι «κακές γλώσσες».
Έχετε πρότυπα ως ποιητής; Στα γραπτά σας θα διαπιστώσει ο αναγνώστης επιρροές από άλλους αγαπημένους σας ποιητές;
Υπάρχουν ποιητές που αγαπώ και μελετώ το έργο τους αλλά δεν είναι δική μου δουλειά να υποδείξω τον τρόπο με τον οποίο με κατοικούν και με καθορίζουν. Ο Μανόλης Πρατικάκης αναφερόμενος στην ποίησή μου έχει γράψει ότι «παραμένει Αυτόχθων. Δεν πατάει πουθενά. Δεν θυμίζει κανέναν. Οι λέξεις του είναι τα δαχτυλικά του αποτυπώματα.»
Τι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για εσάς;
Τα πάντα. Δεν γινόμαστε ποιητές παρατηρώντας το ηλιοβασίλεμα. Όπως έχω γράψει σε δύο στιχάκια «Καθημερινότητα δεν είναι τίποτε άλλο/ Παρά τα τουβλάκια LEGO ενός ποιητή.»
Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο σκοπός της λογοτεχνίας στις μέρες μας; Τι έχει να προσφέρει στον σύγχρονο άνθρωπο;
Η λογοτεχνία δεν έχει έναν σκοπό γιατί δεν μας κινεί όλους η ίδια ανάγκη. Το βασικό αίτημα της λογοτεχνίας είναι να εξακολουθούμε να γράφουμε καλή ποίηση και καλή πεζογραφία. Σήμερα δεν είναι δεδομένο τίποτα και δεν είναι ούτε και αυτό. Ο ποιητής Φανφάρας εκδίδει ανενόχλητος. Ο σύγχρονος άνθρωπος φοβάται να πει τι θέλει από τη λογοτεχνία. Όταν λοιπόν κρίνω τη σημερινή μας ανεπάρκεια δεν το κάνω για να την αντικαταστήσω με μια άλλη είδους χρεοκοπία. Η μεγάλη μου αγωνία παραμένει ότι «Εκατομμύρια άνθρωποι επιβιβάζονται σε αεροπλάνα/ Ελάχιστοι απογειώνονται.»
Θεωρείτε πως στην Ελλάδα σήμερα υπάρχει αναγνωστικό κοινό που να στηρίζει τις προσπάθειες των υπηρετών της ποίησης;
Έχουμε καλούς ποιητές και ένα μικρό αναγνωστικό κοινό. Δεν θα με πείραζε αυτό αν είχαμε μια καλή και μαχόμενη κριτική σκέψη. Το καθήκον μας τώρα είναι να δημιουργήσουμε τα πάντα. Δεν είναι εύκολο αλλά δεν είναι και ακατόρθωτο.
Η εποχή της πνευματικής και οικονομικής κρίσης επηρεάζει την πορεία ενός δημιουργού είτε θετικά είτε αρνητικά;
Μάθαμε να υπερβάλουμε για τα προβλήματά μας και ξεχνάμε ότι ο Σολωμός έγραφε κοιτώντας το Μεσολόγγι να αντιστέκεται στις ορδές του σουλτάνου και στον σατράπη της πείνας. Κατά μία έννοια είμαστε και εμείς πολιορκημένοι. Μας πολιορκεί η οκνηρία και η ευμάρεια, Είμαστε όμως και ελεύθεροι αρκεί να αναζητήσουμε την ελευθερία μέσα μας.
Ας επιστρέψουμε σε εσάς. Παρόλο που όλα σας τα βιβλία αποτελούν πνευματικά σας παιδιά, παίρνω το θάρρος να σας ρωτήσω αν τρέφετε ιδιαίτερη αδυναμία σε κάποιο από αυτά και γιατί.
Το κάθε ένα το αγαπώ για διαφορετικούς λόγους. Την Ωραία Κοιμωμένη γιατί γεννήθηκε από μια μεγάλη απώλεια. Τα Οικογενειακά ή πολυπρισματικός κόσμος γιατί περιέχουν βασικά στοιχεία της προσωπικής μου μυθολογίας. Τον Επαγγελματικό προσανατολισμό γιατί περιέχει την αγωνία και τον ιδρώτα του μόχθου. Τις Πράξεις των αποστόλων γιατί είναι το πιο ώριμο βιβλίο μου. Το δοκίμιο για την ποίηση του Γιώργου Μαρκόπουλου γιατί ήταν μια ποιητική σπουδή όπως και η ποιητική αντιστοίχιση στη νέα ελληνική των Χαιρετισμών στη Θεοτόκο. Την Αγνωστούπολη γιατί είναι ένα παιδικό βιβλίο που το είδα στον ύπνο μου και το χάρηκα σαν παιδί.
Θεωρείτε πως είναι χρέος του κάθε δημιουργού να μοιράζεται το έργο του όταν το ολοκληρώσει; Εσείς, στην προκειμένη περίπτωση, γιατί πήρατε την απόφαση να εκδώσετε το τελευταίο βιβλίο σας;
Δεν ξέρω αν είναι χρέος, αλλά είναι ανάγκη. Είναι ένας τρόπος να συναντηθείς με τον άλλο και να γνωρίσεις αυτό που πραγματικά είσαι. Το βιβλίο που κυκλοφορεί είναι ένα άλλο βιβλίο από αυτό που είχαμε στο συρτάρι μας. Δεν γνωρίζω τι είναι αυτό που το μεταμορφώνει, ξέρω όμως ότι ο συγγραφέας που ωριμάζει δεν είναι κρυμμένος στο κελί της ματαιοδοξίας του. Οι Πράξεις των αποστόλων παραδόθηκαν στον εκδότη όταν ένιωσα ότι υπήρχε λόγος να συναντηθούν με τις πράξεις των αναγνωστών μου.
Ας αναφερθούμε περισσότερο σ’ αυτό. Πρόκειται, λοιπόν, για μία ακόμα ποιητική σας συλλογή που κυκλοφόρησε το 2022 από τις εκδόσεις «Τόπος» και φέρει τον τίτλο «Πράξεις των Αποστόλων». Πείτε μας δυο λόγια για το περιεχόμενό της. Τι θα διαβάσει ο αναγνώστης πιάνοντας το βιβλίο αυτό στα χέρια του;
Δεν γνωρίζω τι θα διαβάσει ο κάθε αναγνώστης γιατί δεν διαβάζουν όλοι το ίδιο βιβλίο. Ούτε το διαβάζουν με τον ίδιο τρόπο. Ένας φίλος μου είπε ότι «το διάβασα όλο στα γρήγορα για να έχω μια εικόνα και τώρα θα το ξαναδιαβάσω για να το καταλάβω».
Ένας άλλος μου είπε ότι «διαβάζω ένα ποίηση την ημέρα. Γράφω και σε ένα τετράδιο τους στίχους που μου αρέσουν». Όσοι οι αναγνώστες, τόσες και οι αλήθειες. Αλλά αυτό μου αρέσει. Έχω άλλωστε υποδείξει ένα ακόμα τρόπο για να διαβαστεί η ποίησή μου. «Οι λέξεις μου αλέθονται με τον καιρό και θυμίζουν/ Φρουτόκρεμα για βρέφη που θα με διαβάσουν στο μέλλον.»
Γιατί επιλέξατε τον συγκεκριμένο τίτλο για να κοσμήσει το εξώφυλλό του βιβλίου σας, δεδομένου ότι πρόκειται για δάνειο από το πέμπτο βιβλίο της Καινής Διαθήκης, το οποίο περιγράφει τη ζωή και τη δράση της Εκκλησίας αμέσως μετά την Ανάσταση του Χριστού;
Πράξη είναι η υλοποίηση μιας ιδέας, είναι η ερωτική συνεύρεση, η χρηματιστηριακή συναλλαγή, η αριθμητική πράξη, η τελευταία πράξη του δράματος αλλά και η ληξιαρχική πράξη, Απόστολοι ήταν οι μαθητές του Ιησού οι οποίοι ανέλαβαν να κηρύξουν τον λόγο του Ευαγγελίου. Απόστολος είναι και ο ένθερμος κήρυκας. Ο υπέρμαχος μιας ιδέας. Ο αγγελιοφόρος και ο απεσταλμένος. Αυτός δηλαδή που έχει μια αποστολή. Είναι αρχαία ελληνική λέξη την οποία βρίσκουμε και στον Ηρόδοτο. Με αυτούς τους ορισμούς δεν εξαντλώ το θέμα απλώς προσφέρω μερικές εκδοχές που μπορεί να έχει στον νου του ο αναγνώστης. Τέλος, εφόσον κάνατε μια αναφορά και στην εκκλησία, δεν θα αποφύγω να τοποθετηθώ.. Το ζητούμενο είναι να πάψουμε να υπάρχουμε ως ιδιώτες μετέχοντας ο καθένας στην εκκλησία της καρδιάς του. Αν το περιγράψω ποιητικά θα το έλεγα έτσι:
«Δεν υπάρχει εκκλησία αν δεν συναθροιστούν δύο
Η έλλειψή σου υποδηλώνει το έλλειμμά μου
Κάτω από έναν ακέραιο ουρανό
Αναζητώ την πλήρωση του κενού.»
Τι σας ενέπνευσε για να γράψετε το συγκεκριμένο βιβλίο;
Με το συγκεκριμένο βιβλίο ολοκληρώνω την Τριλογία της Ενανθρώπισης. Αν στο πρώτο βιβλίο ήμουν το παιδί που διατυπώνει μια ερώτηση για τα πάντα, στο δεύτερο βιβλίο αναζητούσα τη θέση μου στην αγορά εργασίας όχι απλώς για να επιβιώσω αλλά για να ολοκληρωθώ΄ως άνθρωπος, στις Πράξεις των αποστόλων αναζητώ την ουσία της ύπαρξής μου. Μπορεί να μην είμαι έτοιμος να προσκομίσω στοιχεία και αποδείξεις, αλλά τουλάχιστον διατυπώνω ερωτήματα και κάποιες εκμυστηρεύσεις.
«Είμαι ό,τι ομολογώ στον εαυτό μου και αποκρύπτω από τους ανθρώπους
Ό,τι φανερώνω στους ανθρώπους συν εκείνο που ομολογώ στον Θεό
Ό,τι θα ομολογούσα στον Θεό αν δεν ήμουν παρά μόνο άνθρωπος».
Γιατί τα ποιήματά σας τα χωρίζετε σε θεματικές ενότητες;
Προσπαθώ να περιγράψω το απερίγραπτο. Δημιουργώ όπως λέει και ο στίχος ενός ποιήματος ένα «ασχημάτιστο σχήμα.» Υπάρχουν οι κατηγορίες για να υποδεικνύουν κάτι χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί και να ντο αναιρούν. Όπως άλλωστε έχω γράψει σε μια προηγούμενη ποιητική συλλογή:
«Αμφιβάλλω για ό,τι οφθαλμοφανές και ούτε
Εμπιστεύομαι ό,τι παραμένει χειροπιαστό
Επιμένω ν’ αντικρίζω τα αφανή με
Τα μάτια της ψυχής μου ορθάνοιχτα.»
Η ποίησή σας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί καταγγελτική; Αυτή ήταν από την αρχή η επιδίωξή σας; Να ασκήσετε κριτική στην αποδιοργάνωση και την παρακμή της κοινωνίας μας;
Θα διαφωνήσω μαζί σας. Ο εξωτερικός διάκοσμος με ενδιαφέρει για να φωτίσω τον εσωτερικό κόσμο. Όπως μπαίνω σε ένα σπίτι και προσπαθώ από τον διάκοσμο να γνωρίσω τον άνθρωπο. Δεν αδιαφορώ για την εικόνα της κοινωνίας μας αλλά δεν χρειάζεται στο πλήθος των κοινωνικών αναμορφωτών να προστεθεί άλλος ένας. Δεν μπορώ να λύσω κανένα πρόβλημα και δεν μπορώ να αντιμετωπίσω ούτε τα δικά μου. Προσπαθώ μόνο να αγαπήσω αυτό το ατελές δημιούργημα που είμαι και να αγαπήσω και εκείνους που συναντώ καθημερινά άλλοτε ως φίλους και άλλοτε ως ενάντιους. Αν κάνω αναφορά στην κοινωνική μας πραγματικότητα την κάνω γιατί κοιτώ τον καθρέφτη και θέλω να καταλάβω ποιος είναι και σε τι κοινωνία ζει αυτός που αντικρίζω.
Υπάρχουν μηνύματα που θέλετε να περάσετε οπωσδήποτε μέσα από τα ποιήματά σας;
Το μήνυμα που θα ήθελα να στείλω στον αναγνώστη μου είναι να αγαπάει την ποίηση και να αφυπνίσει τον μέσα του ποιητή. Ακόμα και αν αυτός παραμείνει στη θέση του αναγνώστη.
Ποίηση δοσμένη σε πρώτο πρόσωπο. Θα εντοπίσει ο αναγνώστης στα ποιήματά σας στοιχεία της δικής σας προσωπικότητας;
Δεν γράφω παρατηρώντας τη ζωή των άλλων. Γενικά δεν είμαι ένας ουδέτερος παρατηρητής της ζωής.
«Άκουσα τον δημόσιο κατήγορο άκουσα και την υπεράσπιση
Δεν είμαι ό,τι κατηγορούν ούτε εκείνο που υπερασπίζουν
Δεν εκτείνομαι στο απεριόριστο
Δεν περιορίζομαι στο ελάχιστο…»
«Είμαι παρόν ακόμα και εκεί που απουσιάζω.»
Το βιβλίο σας απευθύνεται αποκλειστικά σε ενήλικες ή μπορεί να αποτελέσει ανάγνωσμα και για το εφηβικό κοινό;
Διαβάζω ποίηση από τότε που ήμουν έφηβος. Οπότε αν σας πω μακριά από τους εφήβους, είναι σαν να τους προτρέπω να το διαβάσουν.
Μια ευχή σας για το μέλλον;
Να αγαπάμε τη ζωή και να γίνουμε πιο αληθινοί. Άλλωστε «Η αλήθεια ακόμα και στη χασούρα παραμένει επικερδής τοποθέτηση…»
Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα ποίημα από το βιβλίο σας.
ΤΟ ΤΙΠΟΤΕ ΠΟΥ ΔΙΑΡΚΕΙ
Το παλαιοπωλείο των αναμνήσεων ξεπουλάει
Ραγισμένος καθρέφτης διχοτομεί το ανάστημά μου
Τα κάτω άκρα περιφέρουν το αντανακλώμενο είδωλο
Επιχαίρω για τη γνωριμία με τον καθρεφτιζόμενο
Αποτελώ διορθωμένο αντίτυπο
Των πειρασμών και των ανομημάτων
Η πρώτη έκδοση από καιρό εξαντλημένη
Η σπανιότητά μου σκανδαλώδης
Με συντηρούν οι αλλεπάλληλες επανεκδόσεις
Καμία έκδοση δεν είναι οριστική
Το οριστικό βρίσκεται σε διάσταση με την αιωνιότητα.
Ο βιογράφος μας προσθέτει και αφαιρεί κατά βούληση
Ο επιμελητής των εκδόσεων ανοσιουργεί στα γραπτά μας
Ο ήλιος αλλοιώνει το εξώφυλλο που ονειρευτήκαμε
Η κριτική παραχαράζει τον πυρήνα του στοχασμού μας
Ο αναγνώστης περιφρονεί το αριστούργημά μας
Τα αδιάθετα αντίτυπα οδηγούνται στο κρεματόριο.
Ειλικρινά σας λέω
Μην εμπιστεύεστε το παρόν
Αγοράζει φτηνά και πουλάει πανάκριβα
Μην εμπιστεύεστε το μέλλον
Δεν γνωρίζει τι αγοράζει και δεν ξέρει τι θα πουλήσει
Μην εμπιστεύεστε το παρελθόν
Μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία τα πάντα μετεωρίζονται.
Επισκοπώ τη ζωή μου συλλαβή προς συλλαβή
Το μόνο που επιχειρώ να διορθώσω
Είναι οι επιπλήξεις της δασκάλας μου.
Προσπαθώ να βελτιώσω μια παιδική μου ζωγραφιά
Καταστρέφω τη μοναδική στιγμή που υπήρξα
Κάποιος που επισκίασε τον Πικάσο.
Οι μόνοι παιδικοί ήρωες που δεν υπήρξαν χάρτινοι
Είναι ο Καραγκιόζης για να γελάω
Και ο μπαρμπα-Γιώργος για να θεριεύω.
Αστειεύομαι με τον τρόπο που με σοβαρεύει η γνώση
Όταν θλίβομαι κάτι αδιευκρίνιστα παιδικό
Επιδοτεί το χαμόγελό μου.
Ατενίζω την ενότητα του χρόνου με πίστη και αισιοδοξία
Επικηρύσσω την κάθε στιγμή
Την καταζητώ όπως ο έμπορος το διαφυγόν κέρδος.
Τρυπώνω στο θησαυροφυλάκιο του τραπεζίτη ρολογά
Ίσα για να προλάβω την καίρια διατύπωση
Για να αποδώσω τα του χρόνου στον χρόνο
Και τα του δημιουργού στον Δημιουργό.
Κύριε Πανουτσόπουλε, σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συζήτηση και σας εύχομαι κάθε επιτυχία προσωπική, επαγγελματική και συγγραφική.
Σας ευχαριστώ κι εγώ κυρία Πετρίδου για την συνομιλία μας.
Βιογραφικό:
Ο Ιωάννης Πανουτσόπουλος γεννήθηκε στην πόλη που υπερασπίστηκε ο Αισχύλος και έκανε τα πρώτα του βήματα στην οδό Ισμήνης, πλησίον της οδού Αντιγόνης - πάντα επί Κολωνώ.
Ξεκίνησε να γράφει αρκετά νωρίς γιατί δεν γινόταν αλλιώς και άρχισε να δημοσιεύει το 2010 γιατί δεν μπορούσε να το καθυστερήσει άλλο.
Το 2010 κυκλοφόρησε το παιδικό βιβλίο «Τη νύχτα που ξυπνούσε η Αγνωστούπολη» και το 2012 την ποιητική συλλογή «Η Ωραία Κοιμωμένη/δύο μονόλογοι σε ένα όνειρο». Το 2015 το δοκίμιο «Γιώργος Μαρκόπουλος, ο σκοτεινός Αλφειός της ελληνικής ποίησης», το 2017 το βιβλίο «Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε/ποιητική αντιστοίχιση των Χαιρετισμών στη νεοελληνική γλώσσα», το 2018 την ποιητική συλλογή «Επαγγελματικός Προσανατολισμός» και το 2020 την ποιητική συλλογή «Οικογενειακά ή πολυπρισματικός κόσμος».
Στίχους του έχουν μελοποιήσει και ερμηνεύσει η Φωτεινή Βελεσιώτου, ο Τάσος Γκρους, ο Γιώργος Καζαντζής, ο Νότης Μαυρουδής, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Ορφέας Περίδης κ.ά.
Από το 1996 διατηρεί επί της οδού Ιπποκράτους το παλαιοβιβλιοπωλείο Ίστωρ και παιδιόθεν την έγνοια και το πάθος για όσα αναιρεί ο χρόνος και όσα ανασταίνει η αγάπη μας.
0 Σχόλια