Ο συγγραφέας και ιστορικός Μάριος Θρασυβούλου φιλοξενείται σήμερα στις Τέχνες, σε μία αρκετά ενδιαφέρουσα συζήτηση, η οποία εστιάζει όχι μόνο στην προσωπικότητα του ίδιου ως δημιουργού, αλλά και στο περιεχόμενο του νέου του πολιτικό-ιστορικού βιβλίου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Παπαζήση» και φέρει τον τίτλο «Μακάριος 1948-1959. Η πολιτική ηγεμονία και η εξέλιξη προς τον αυταρχισμό».
Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου
Κύριε Θρασυβούλου, οι ακαδημαϊκές σας σπουδές και το ενδιαφέρον σας γύρω από το κυπριακό ζήτημα και την ιδεολογία του εθνικισμού στην Κύπρο, στην ιστορία και την πολιτική της ελληνοκυπριακής Αριστεράς, στην πολιτική της ελληνικής Αριστεράς σε σχέση με το Κυπριακό και στο σταλινικό φαινόμενο επηρεάζουν έμμεσα ή άμεσα και τη δική σας στάση ζωής;
Την επηρεάζει πιο πολύ έμμεσα. Η ακαδημαϊκή μου εμπειρία, η ερευνητική μου ενασχόληση και οι γνώσεις που απέκτησα και αποκτώ συνεχώς ενισχύουν την κριτική μου ματιά για ό,τι συμβαίνει γύρω μου, ενώ μου δίνουν συγχρόνως και μια αυτονομία σκέψης. Πάνω σε αυτή τη βάση, ναι, όλα αυτά επηρεάζουν τη στάση ζωής μου.
Για ποιο λόγο αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή; Ποιο υπήρξε το βασικό ερέθισμα που καθόρισε τη συγγραφική σας πορεία;
Με τη συστηματική συγγραφή ασχολήθηκα μέσα από την ανάγκη μου να εκφραστώ πάνω στα ζητήματα της πολιτικής και της ιστορίας, όχι μόνο της Κύπρου αλλά και γενικότερα. Έγραφα πάντα, έτσι αργότερα ήταν για μένα εύκολο να εκφραστώ στους τομείς που επέλεξα. Δεν υπήρξε κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα που καθόρισε τη συγγραφική μου πορεία. Μάλλον υπήρξε μια συσσώρευση γνώσης, ιδεών, προβληματισμών και ερωτημάτων, η οποία συσσώρευση με «ανάγκασε» να γράψω πιο συστηματικά.
Έχετε επιχειρήσει ποτέ να προσαρμόσετε το ύφος της γραφής σας σε άλλες πιο ανάλαφρες δομές του λόγου, με σκοπό να παρουσιάσετε στο αναγνωστικό κοινό ένα βιβλίο ψυχαγωγίας και όχι ενημέρωσης και γνώσης;
Δεν το επιχείρησα και ούτε το σκέφτηκα, μέχρι στιγμής τουλάχιστον. Αυτό που έκανα με το τελευταίο μου βιβλίο «Μακάριος 1948-1959», το οποίο είναι πολιτικό-ιστορικό, είναι να αφήσω την πένα μου να κυλήσει πιο ελεύθερα, να εντάξω λογοτεχνικά στοιχεία στο κείμενο, χωρίς να ακολουθώ κατ’ ανάγκην τις συνήθεις νόρμες. Χρησιμοποίησα επίσης, μαζί με τον αόριστο, τον ιστορικό ενεστώτα, κάτι που μου άρεσε πάντα.
Η πολιτική ζωή ενός τόπου και η εξέλιξή της είναι ένας επαρκής τρόπος για να γνωρίσει ο αναγνώστης το ιστορικό του παρελθόν;
Τα βιβλία που περιγράφουν ή αναλύουν την πολιτική ζωή ενός τόπου και την εξέλιξή της είναι πολύ χρήσιμα στη γνώση του παρελθόντος. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. Ο κάθε αναγνώστης θα πρέπει να έχει κριτική ματιά, να μη δέχεται εύκολα ό,τι παρουσιάζεται στις σελίδες ενός βιβλίου και να θέτει τα δικά του ερωτήματα πάνω στο άλφα ή βήτα ζήτημα. Τότε μόνο θα είναι σε θέση να έχει μια καλή οπτική των πραγμάτων.
Το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα στηρίζει τις επιστημονικές, ιστορικές και κάθε είδους μελέτες; Υπάρχει αυτό που ονομάζουμε ικανοποιητική «εμπορική κίνηση», ώστε να ενθαρρύνονται με τη σειρά τους και οι εκδοτικοί οίκοι για την έκδοση βιβλίων ανάλογου περιεχομένου;
Ζω στην Κύπρο, άρα δεν έχω πολύ ξεκάθαρη εικόνα γι’ αυτό που με ρωτάτε. Θα έλεγα πάντως ότι τα επιστημονικά βιβλία που έχουν κάτι νέο να δώσουν και ξεφεύγουν από τη ρουτινιάρικη και βαρετή έρευνα θα έχουν πάντα θέση στις προτιμήσεις των αναγνωστών. Οι εκδοτικοί οίκοι θα πρέπει να εμπιστευτούν συγγραφείς που μπορούν να διαφοροποιηθούν από τα τετριμμένα.
Υπάρχει κάποιο βιβλίο σας, το οποίο θα προτείνατε οπωσδήποτε να διαβάσουν οι αναγνώστες;
Έγραψα τρία βιβλία, όχι πολλά δηλαδή. Και τα τρία μου βιβλία έχουν να προσφέρουν. Θεωρώ όμως ότι το τελευταίο μου βιβλίο, αυτό που αφορά τον Μακάριο, είναι η καλύτερη μου δουλειά και θα το πρότεινα ανεπιφύλακτα στους αναγνώστες.
Θεωρείτε πως είναι χρέος του κάθε συγγραφέα να μοιράζεται το έργο του όταν το ολοκληρώσει; Εσείς στην προκειμένη περίπτωση, γιατί πήρατε την απόφαση να εκδώσετε το τελευταίο σας βιβλίο;
Από τη στιγμή που ο συγγραφέας νιώθει ικανοποιημένος με το έργο του, τότε θα πρέπει να το μοιράζεται. Δεν έχει νόημα να μπαίνουμε σε μια διαδικασία μερικών ή πολλών χρόνων έρευνας και συγγραφής αν είναι να μείνει αυτή η δουλειά στα συρτάρια. Έτσι και εγώ, έκρινα ότι έγραψα κάτι που αξίζει τον κόπο να το μοιραστώ με κάποιους πρόθυμους αναγνώστες.
Το βιβλίο παρουσιάζει αρχικά τα πρώτα βήματα του Μακαρίου και κάποια στοιχεία του χαρακτήρα του, ενώ στη συνέχεια ασχολείται με τη ραγδαία πολιτική του εξέλιξη, από το 1948 όταν εκλέχθηκε μητροπολίτης μέχρι το τέλος του 1959 όταν αναδείχθηκε σε πρώτο πρόεδρο του ανεξάρτητου κυπριακού κράτους, αλλά και με τους παράγοντες που συνέτειναν στην παντοκρατορία του. Τα ατομικά του χαρακτηριστικά, η κατάσταση της κοινωνίας, η θέση της Εκκλησίας στα πράγματα, η ελληνική πραγματικότητα, η στάση των πολιτικών δυνάμεων στην Κύπρο, όλα αυτά μπαίνουν κάτω από το μικροσκόπιο της συγκεκριμένης έρευνας. Τέθηκαν ερωτήματα που δεν ξανατέθηκαν, επιχειρήθηκε μια σύνθεση της δράσης, της νοοτροπίας, του τρόπου σκέψης του Μακαρίου. Βγήκαν, πιστεύω, νέα πράγματα στο φως, όπως οι αντιφάσεις, οι παλινωδίες, τα όρια της πολιτικής αντίληψής του.
Πόσος καιρός απαιτήθηκε και πόση μελέτη από μέρους σας για τη συγγραφή του βιβλίου σας αυτού, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα έργο με αρκετά ιστορικά και πολιτικά στοιχεία;
Για πολλά χρόνια γυρόφερνε στη σκέψη μου η συγγραφή ενός βιβλίου σχετικά με τον Μακάριο. Όταν πήρα την απόφαση να ασχοληθώ με τη συγκεκριμένη περίοδο δράσης του, άρχισα δουλειά. Έρευνα, διάβασμα, σημειώσεις, πολλή σκέψη και μετά γράψιμο. Η ερευνητική και συγγραφική διαδικασία κράτησε τέσσερα περίπου χρόνια.
«Οι Ελληνοκύπριοι, αυταρχικά μαθημένοι και με άγνοια δημοκρατικών παραστάσεων, αποδέχονται την υποταγή στον εθνάρχη. Δεν το κάνουν κάτω από πίεση. Το κάνουν μέσα από την ανάγκη τους να εμπιστευτούν μια στιβαρή δύναμη, αφού δεν υπάρχει άλλη στιβαρή δύναμη να εμπιστευτούν». Ποιο είναι το πιο σημαντικό μήνυμα που θέλετε να περάσετε στον αναγνώστη μέσα από το βιβλίο σας;
Το απόσπασμα από το οπισθόφυλλο που επιλέξατε είναι δυνατό και πολύ χαρακτηριστικό. Δείχνει το επίπεδο της συντηρητικής ελληνοκυπριακής κοινωνίας και την αδυναμία των πολιτικών δυνάμεων του νησιού να προβληθούν ως εναλλακτικές επιλογές μπροστά της. Η ανάθεση του μέλλοντός της σ’ έναν «Μεσσία» ήταν αναπόφευκτο επακόλουθο. Προσπαθώ μέσα από την έρευνα, την ανάλυση και την ερμηνεία των γεγονότων να δώσω πολλά μηνύματα στον αναγνώστη. Ίσως το πιο σημαντικό μήνυμα είναι ότι κάποιες συγκυρίες και κάποιοι παράγοντες λειτούργησαν συνδυαστικά, ώστε να ανοίξουν τον δρόμο στον Μακάριο και να του επιτρέψουν να ηγεμονεύσει. Για μένα, ο Μακάριος είναι ένας υπερτιμημένος ηγέτης.
Ποιες είναι οι πηγές που σας ενθάρρυναν για τη συγγραφή του παρόντος έργου;
Υπάρχει μια τεράστια βιβλιογραφία που αναφέρεται στον Μακάριο, από σοβαρά και επιστημονικά βιβλία μέχρι βιβλία που τον «αγιογραφούν» ή τον «δαιμονοποιούν». Υπάρχει επίσης άφθονο υλικό στις εφημερίδες της εποχής. Αυτές όλες οι πηγές έδιναν μεν πολλές πληροφορίες, αλλά δεν απαντούσαν σε ερωτήματα που είχα ήδη θέσει στον εαυτό μου σχετικά με τον Μακάριο. Μπορεί να ακούγεται παράξενο, αλλά ενθαρρύνθηκα κυρίως από την αδυναμία των πηγών να δώσουν απαντήσεις σε κρίσιμα ζητήματα, όπως για παράδειγμα πώς και γιατί κατέστη ο Μακάριος παντοδύναμος και σχεδόν αδιαμφισβήτητος.
Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου σας ακολουθεί και μια αρκετά πλούσια βιβλιογραφία, την οποία σαφώς και συμβουλευτήκατε εκ των προτέρων για να συγγράψετε την δική σας πολιτικού περιεχομένου ιστορική μελέτη. Θεωρείτε και αυτό το κομμάτι της βιβλιογραφίας απαραίτητη αναφορά στο βιβλίο σας και γιατί;
Βεβαίως, για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι ως ερευνητής χρειάζεται να δείξεις από πού άντλησες στοιχεία για τη δουλειά σου, σε ποια βιβλιογραφία ανέτρεξες. Ο δεύτερος είναι ότι έτσι βοηθάς όχι μόνο τον αναγνώστη αλλά και τον μελλοντικό ερευνητή να αντλήσει και αυτός τα δικά του στοιχεία από τη βιβλιογραφία που παραθέτεις στο πίσω μέρος του βιβλίου σου.
Τι το περισσότερο θα αποκομίσει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο σας που δεν το έχει αποκομίσει ήδη από τα υπόλοιπα αναλόγου περιεχομένου βιβλία του εμπορίου;
Η προσπάθειά μου ήταν εξαρχής, όπως είπα, να μπω βαθιά στην ψυχοσύνθεση του Μακαρίου, να αναδείξω το προφίλ του ως ηγέτη, να αναλύσω και να ερμηνεύσω τους λόγους που συνέτειναν ώστε να γίνει η πιο προβεβλημένη μορφή των Ελληνοκυπρίων, να δώσω τη διάσταση της πολιτικής του δύναμης, να βγάλω προς τα έξω τη νοοτροπία του. Δεν ξέρω αν τα κατάφερα, το ελπίζω. Ο αναγνώστης θα κρίνει. Ακριβώς, ο αναγνώστης θα δει στο βιβλίο μου, είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί, αυτά τα νέα στοιχεία, που δεν ξανατέθηκαν με έναν συγκροτημένο τρόπο μέχρι τώρα.
Σε τι κοινό απευθύνεστε κυρίως;
Απευθύνομαι στον κάθε άνθρωπο που είναι πρόθυμος να διαβάσει κάτι διαφορετικό, να γνωρίσει μια άλλη προσέγγιση στην εξέταση της πολιτικής και της Ιστορίας, που είναι διατεθειμένος να βγει έξω, έστω για λίγο, από το πλαίσιο της γνώσης που έχει χαραγμένο μέσα του. Απευθύνομαι δηλαδή κυρίως σε άτομα με αυτόνομη σκέψη ή σε άτομα που έχουν τη διάθεση να αναπτύξουν μια αυτόνομη σκέψη.
Σχεδιάζετε κάποια παρουσίαση του βιβλίου σας στο αναγνωστικό κοινό;
Ήδη παρουσίασα το βιβλίο μου σε μια κάπως ανεπίσημη σύναξη φίλων στην Πάφο τον Ιούνιο και προγραμματίζω να κάνω οργανωμένες παρουσιάσεις μέσα στον Σεπτέμβριο σε Λευκωσία και Λεμεσό.
Είστε ευχαριστημένος από τη συνεργασία σας με τις εκδόσεις «Παπαζήση»;
Οι εκδόσεις Παπαζήση ήταν φυσικά γνωστές σε μένα από προηγουμένως, παρακολουθούσα και εκτιμούσα τη δουλειά τους. Έτσι ήμουν σίγουρος ότι το βιβλίο μου όχι απλά θα κυκλοφορούσε από έναν πολύ καλό εκδοτικό οίκο, αλλά θα τύγχανε και της ανάλογης προβολής. Δεν διαψεύστηκα. Η συνεργασία μου με τους ανθρώπους του εκδοτικού, αυτούς τους λίγους μήνες, είναι εξαιρετική, ενώ το βιβλίο γίνεται γνωστό, πέρα από το κυπριακό, και στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό.
Επόμενα συγγραφικά βήματα κάνετε ή είναι πολύ νωρίς ακόμα;
Είναι πολύ νωρίς ακόμα, δεν έχω σκεφτεί τίποτε. Δεν «πιέζομαι» να γράφω βιβλία, θα γράψω αν και όταν νιώσω την ανάγκη να το κάνω. Προς το παρόν θα ξεκουραστώ, θα κάνω διακοπές και θα διαβάσω μυθιστορήματα.
Μια ευχή σας για το μέλλον;
Ο κόσμος να διαβάζει, να αποθηκεύει γνώση, να μην εφησυχάζει ποτέ, να αμφισβητεί. Ιδιαίτερα στο πεδίο της πολιτικής και της Ιστορίας, να μελετά πλήθος βιβλίων διαφορετικών εκδοχών, να διασταυρώνει τις πηγές και να προσπαθεί με έναν διαλεκτικό τρόπο να βγάζει τα δικά του συμπεράσματα.
Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο σας.
Επιλέγω ένα μικρό απόσπασμα που λίγο πολύ απεικονίζει τη σχέση του Μακαρίου με τους Έλληνες πρωθυπουργούς της εποχής αλλά και τη στάση της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στην προοπτική επίλυσης του κυπριακού ζητήματος:
«Ο Μακάριος όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει προβλήματα για την άτεγκτη στάση του στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού και για την έλλειψη διάθεσης για συντονισμό με τον εκάστοτε Έλληνα πρωθυπουργό, αλλά, αντίθετα, κερδίζει την εκτίμηση της ελληνικής κοινωνίας. Στην αντίπερα όχθη, ο εκάστοτε Έλληνας πρωθυπουργός είναι σε μόνιμη βάση στην μπούκα του κανονιού της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας, αναγκασμένος διαρκώς να αποδεικνύει ότι παραμένει πιστός στα “εθνικά δίκαια”. Είναι δηλαδή ο Καραμανλής αυτός που πρέπει να εκλογικεύσει τη στάση του και όχι ο Μακάριος». (απόσπασμα από το κεφ. Μια παράξενη εποχή, σελ. 162-163)
Κύριε Θρασυβούλου, σας ευχαριστώ πολύ για την άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση και σας εύχομαι καλή συνέχεια στο σπουδαίο έργο σας.
Βιογραφικό:
Ο Μάριος Θρασυβούλου γεννήθηκε στη Λευκωσία. Είναι ιστορικός, με τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα να επικεντρώνονται στο κυπριακό ζήτημα και την ιδεολογία του εθνικισμού στην Κύπρο, στην ιστορία και την πολιτική της ελληνοκυπριακής Αριστεράς, στην πολιτική της ελληνικής Αριστεράς σε σχέση με το Κυπριακό, στο σταλινικό φαινόμενο. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων «Ο εθνικισμός των Ελληνοκυπρίων-Από την αποικιοκρατία στην ανεξαρτησία. Όψεις, τάσεις και ο ρόλος της Αριστεράς» (εκδόσεις Επίκεντρο, 2016) και «Για την υπεράσπιση της πατρίδας-ΑΚΕΛ και κυπριακό ζήτημα 1960-1964» (εκδόσεις Κύτταρο, 2019). Έχει επίσης δημοσιεύσει τις μελέτες «Μακάριος-Γρίβας: οι αντίθετοι δρόμοι και η υποβόσκουσα σύγκρουση» (2018), «Το ΑΚΕΛ και η υποταγή του στον Μακάριο» (2018), «Η ελληνική Αριστερά απέναντι στα γεγονότα του 1963-1964 στην Κύπρο» (2019), «Το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974: ο ελληνικός στρατός, η χούντα και η Κύπρος» (2019).
0 Σχόλια