Ο συγγραφέας Δημήτρης Φιλελές φιλοξενείται για δεύτερη φορά στις Τέχνες, καθώς το 2023 κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις «Πηγή» δυο νέα βιβλία στα οποία υπογράφει στο μεν πρώτο ως μεταγραφέας και σχολιαστής, στο δε δεύτερο ως ανθολόγος και ποιητής. Αναφερόμαστε στα βιβλία «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Χρήστος Μηλιόνης» και «Μνημοσύνη, Το δραματικό πέρασμα από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία», για τα οποία θα κάνει λόγο στη συνέντευξη που ακολουθεί.
Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου
Κύριε Φιλελέ, καλώς ήρθατε για ακόμα μια φορά στις Τέχνες. Και βέβαια, δεν είστε μόνος. Μαζί σας φέρνετε και τα δύο νέα σας βιβλία, που κυκλοφόρησαν λίγους μήνες πριν. Πώς νιώθετε γι’ αυτό;
Κάθε νέο βιβλίο μου που κυκλοφορεί μου δίνει την αίσθηση της ύπαρξης ενός νεογέννητου παιδιού, που περιμένω να κάνει τα πρώτου βήματα, να αναπτυχθεί, να ωριμάσει και να φτάσει στο δικό του ευ ζην.
Τελικά, η συγγραφή στη ζωή σας επιμένει να πρωταγωνιστεί. Σωστά;
Θα έλεγα ότι δεν πρόκειται για πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά για ανάγκη επιτακτική που προκύπτει και ζητά να ικανοποιηθεί. Άρα βρίσκεται μόνιμα στο προσκήνιο.
Αν σας ζητούσαν να χαρακτηρίσετε με τρεις λέξεις τον εαυτό σας, ποιες θα ήταν αυτές;
Υπομονετικός, παρατηρητικός, φιλ(αν)ήσυχος.
Κι αν σας ζητούσαν να χαρακτηρίσετε με τρεις λέξεις το έργο σας συνολικά, ποιες λέξεις θα χρησιμοποιούσατε;
Ευέλικτο, πολυεπίπεδο, έντιμο.
Μυθιστόρημα, νουβέλα, διήγημα, ποίηση, θεατρικό, δοκίμιο. Προς τα πού κλίνετε περισσότερο;
Όπου και αν με βγάζει κάθε φορά η συγγραφική διαδρομή, η ποίηση θα αποτελεί τη μεγάλη αγάπη και θα έχει προτεραιότητα. Είναι, νομίζω, ο τρόπος γραφής που με εκφράζει καλύτερα, αλλά αυτό είναι προτιμότερο να το κρίνουν οι αναγνώστες μου.
Έχετε ιδιαίτερη αδυναμία σε κάποιο βιβλίο σας και γιατί;
Έχω αδυναμία στο νέο βιβλίο που πρόκειται κάθε φορά να εκδοθεί. Τα προηγούμενα έχουν ήδη πάρει τον δρόμο τους, ενώ το νέο αποζητά την μέγιστη φροντίδα τόσο κατά τη διάρκεια της γραφής, της εκδοτικής προετοιμασίας του, αλλά και κατά την πρώτη επαφή του με τους αναγνώστες του.
Πριν αναφερθούμε συγκεκριμένα στα νέα σας βιβλία, στα οποία αυτή τη φορά υπογράφετε ως ανθολόγος, ποιητής, σχολιαστής και μεταγραφέας, θα ήθελα από τη μέχρι και σήμερα παρουσία σας στα γράμματα να μας παρουσιάσετε τις δικές σας εντυπώσεις για την απήχηση που έχει το έργο σας στο αναγνωστικό κοινό. Είστε ικανοποιημένος απ’ αυτήν ή προσδοκείτε το κάτι παραπάνω;
Αν ένας λογοτέχνης είναι απόλυτα ικανοποιημένος από την απήχηση του έργου του, τότε μάλλον έχει και την αίσθηση ότι δεν έχει κάτι περισσότερο να προσφέρει. Η τέχνη αφ’ εαυτής περιέχει το ανικανοποίητο και ανασαίνει με την προσδοκία του καλύτερου, αν μπορεί να το επιτύχει. Ωστόσο, θα ήμουν άδικος με το αναγνωστικό κοινό, αν ισχυριζόμουν ότι δεν είμαι ικανοποιημένος από τη μέχρι στιγμής απήχηση του έργου μου. Η ανταπόκριση των αναγνωστών μου έχει υπάρξει πολλές φορές συγκινητική.
Έχετε λάβει κριτικές για το έργο σας; Τις λαμβάνετε υπόψη;
Ευτυχώς έχω την χαρά να έχω κριθεί, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν αξιόλογοι άνθρωποι της τέχνης που ασχολούνται με τα έργα μου. Έχω γίνει αποδέκτης πολλών θετικών κριτικών, αλλά και παρατηρήσεων και υποδείξεων που λαμβάνω σοβαρά υπόψη, εφόσον είναι καλοπροαίρετες και με βοηθούν στην αυτοβελτίωσή μου.
Το πρώτο βιβλίο για το οποίο θέλω να μου μιλήσετε κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2023 από τις εκδόσεις «Πηγή» και φέρει τον τίτλο «Χρήστος Μηλιόνης». Πρόκειται για την μεταγραφή στην κοινή νεοελληνική γλώσσα του ομώνυμου ιστορικού μυθιστορήματος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Μιλήστε μας γι’ αυτό.
Ο «Χρήστος Μιλιώνης» είναι το πρώτο δημοσιευμένο ιστορικό μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του αγίου των γραμμάτων μας, του παρία της κοινωνίας, ο οποίος μας κληροδότησε ένα ποικιλόμορφο, μεγάλο σε μέγεθος και τεράστιο σε αξία πνευματικό έργο. Είναι ο ελάχιστος οφειλόμενος φόρος τιμής σε έναν από τους κορυφαίους της λογοτεχνίας μας, που πιστεύω ότι αξίζει να διαβαστεί από το ευρύ και νεότερο σε ηλικία αναγνωστικό κοινό, ώστε να έρθει σε επαφή με τις πρώτες ρίζες της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Γι’ αυτόν τον λόγο έχει μεταγραφή στη γλώσσα που μιλάμε σήμερα με απόλυτο σεβασμό στο ύφος του συγγραφέα.
Γιατί θεωρείτε σημαντική και επιτακτική ανάγκη τη μεταγραφή παλαιότερων αφηγημάτων στη ζωντανή, κοινή νεοελληνική γλώσσα και τη διασπορά τους στο ευρύ αναγνωστικό κοινό χωρίς ηλικιακούς περιορισμούς;
Πολλά έργα σημαντικών Ελλήνων συγγραφέων παραμένουν σήμερα στα ράφια των βιβλιοθηκών, επειδή η γλώσσα που γράφτηκαν δεν είναι οικεία στον σύγχρονο αναγνώστη. Είναι μια γλώσσα την οποία δεν έχει διδαχτεί ποτέ και δεν έχει, αν θέλετε, λόγο να έρθει σε επαφή μαζί της. Ακόμη και οι συνομήλικοί μου, που έχουμε διδαχτεί και την αρχαία ελληνική και την καθαρεύουσα, δεν έχουμε επαφή με αυτές τις μορφές της γλώσσας μας, αφού ποτέ δεν υπήρξαν μέρος της καθημερινότητάς μας. Όμως τα αφηγήματα της γενιάς του 1880, που έβαλε τα θεμέλια της νεοελληνικής λογοτεχνίας, δεν σταματούν στη γλωσσική μορφή. Είναι τα νοήματα και τα μηνύματα που εκπέμπουν που χρειάζεται να γίνουν γνωστά στο ευρύ κοινό. Πέρα απ’ αυτό, αποτελούν το ριζικό σύστημα από το οποίο προκύπτει η τρέχουσα λογοτεχνική μας πραγματικότητα. Αν δεν γνωρίζουμε και αν δεν φροντίζουμε τις ρίζες μας, πώς περιμένουμε να βλαστήσει, να ανθίσει και να δώσει εύγευστους καρπούς το δέντρο της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας;
Όπως διαβάζουμε στο σημείωμα του εκδότη, το βιβλίο αυτό ανοίγει την εκδοτική σειρά project Ψυχάρης. Τι θα αφορά αυτή η σειρά;
Η σειρά αφορά τη μεταγραφή στη νεοελληνική γλώσσα διηγημάτων και μυθιστορημάτων των κορυφαίων Ελλήνων συγγραφέων (Βικέλας, Βιζυηνός, Ροΐδης, Μητσάκης, Παπαδιαμάντης κ.ά.) που έβαλαν τα θεμέλια της νεοελληνικής λογοτεχνίας μέσα από την ηθογραφία και μεταμόρφωσαν το λογοτεχνικό τοπίο σε καθαρά ελληνικό, στο οποίο μέχρι τότε κυριαρχούσε ο ευρωπαϊκός ρομαντισμός. Η μεταγραφή αυτή όμως δεν γίνεται για λόγους ιστορικούς, αλλά για την επαφή με μια πραγματικότητα που έχει ροή και εξέλιξη μέσα στον χρόνο.
Ο γλωσσολόγος Γιάννης Ψυχάρης είναι ο πρωτοπόρος δάσκαλος που πρωτοστάτησε για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας ως επίσημης διατύπωσης προφορικού και γραπτού λόγου στο ελληνικό κράτος. Αυτός ήταν και ο λόγος που ώθησε τον εκδοτικό σας οίκο να ονομάσει τη συγκεκριμένη σειρά project Ψυχάρης;
Οφείλουμε να τιμάμε τους πρωτοπόρους σε κάθε τομέα. Ασφαλώς δεν είναι μόνο ο Γιάννης Ψυχάρης που έδωσε τη, σκληρή ομολογουμένως, μάχη της καθιέρωσης της δημοτικής γλώσσας. Είναι όμως εκείνος που, παρά τις όποιες γλωσσικές του ακρότητες, οργάνωσε το σχέδιο δράσης –ας μου επιτραπεί η έκφραση– και μετέτρεψε την επιθυμία σε επιτυχία ενός τόσο σημαντικού στόχου. Είναι εκείνος που διέσωσε και εγκαθίδρυσε ως επίσημη τη γλώσσα των λαϊκών στρωμάτων, τη γλώσσα που αποτελεί φυσιολογική εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής.
Ποια άλλα βιβλία θα πλαισιώσουν τη σειρά; Ετοιμάζετε ήδη τη μεταγραφή του επόμενου βιβλίου ή είναι νωρίς ακόμα;
Οι μεταγραφές και οι εκδόσεις τους συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό. Ήδη κυκλοφορούν ο «Λουκής Λάρας» του Δημητρίου Βικέλα και «Η Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Είναι υπό έκδοση τρία «αμαρτωλά» διηγήματα του Γεώργιου Βιζυηνού και μια σειρά «υπερφυσικών» διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Και έπεται συνέχεια.
Το δεύτερο βιβλίο που φέρνετε μαζί σας είναι το συλλογικό έργο με τίτλο «Μνημοσύνη, Το δραματικό πέρασμα από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία» που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2023, επίσης από τις εκδόσεις «Πηγή». Σ’ αυτό το βιβλίο συμμετέχετε ως ανθολόγος, αλλά και ως ποιητής. Πείτε μας δυο λόγια για το περιεχόμενό του.
Είναι ένα βιβλίο αφιερωμένο στα 50 χρόνια από την εξέγερση των φοιτητών του Πολυτεχνείου αλλά και ολόκληρου του ελληνικού λαού κατά της χούντας των συνταγματαρχών. Αποτελείται από δώδεκα δικά μου ποιήματα, που είχα την ευτυχία να μελοποιηθούν από την Άννα Καρλαύτη, για τα οποία γράφτηκαν δώδεκα εφαπτόμενα νοηματικά διηγήματα από αντίστοιχους φίλους συγγραφείς. Το βιβλίο ξεκινά από την 21η Απριλίου 1967, κάνει τη διαδρομή του εφτάχρονου πέπλου του φόβου. κορυφώνεται με την εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβρη του ’73 και ολοκληρώνεται με την αίσθηση της δημοκρατίας που έχουμε σήμερα. Είναι αυτό που οφείλουμε να κάνουμε, για να διατηρήσουμε ζωντανή τη μνήμη των αγώνων μιας γενιάς για ελευθερία και δημοκρατία και να διδαχτούμε μέσα από την επίπονη –και κάποτε αιματηρή– διαδρομή.
Ποια υπήρξε η αφορμή για τη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου;
Προσωπικές μνήμες και η αίσθηση του χρέους είναι τα δύο σημαντικά στοιχεία που με οδήγησαν σ’ αυτή την επιλογή.
Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται το βιβλίο αυτό; Μπορεί να αποτελέσει ανάγνωσμα και για το εφηβικό κοινό;
Το βιβλίο απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες ανεξαιρέτως, σε κάθε ηλικιακή ομάδα για εντελώς διαφορετικούς λόγους. Οι μεγαλύτεροι από εμάς έχουμε μνήμες, που καλό είναι να τις «σκαλίζουμε» για να θυμόμαστε από πού ξεκινήσουμε και μέχρι πού φτάσαμε, κάνοντας ο καθένας την αυτοκριτική του – έχει κι αυτή την αξία της. Οι νεαρότεροι σε ηλικία καλό είναι να μαθαίνουν ότι η δημοκρατία δεν είναι πάντα δεδομένη, ότι απαιτεί τη συμμετοχή όλων μας και ότι ο εφησυχασμός μπορεί να αποδειχθεί μοιραίος. Οι έφηβοι, μέσα από τη σχετική μυθοπλασία, μπορούν να ξεκινήσουν να μελετούν και να γνωρίζουν την Ιστορία μας χωρίς τη διδακτική υποχρεωτικότητα, να μάθουν τα γεγονότα που σημάδεψαν ανεξίτηλα τον τόπο μας, να γνωρίσουν τα ολισθήματα του παρελθόντος, ώστε να είμαστε βέβαιοι για την αποφυγή τους στο μέλλον.
Εκδόσεις «Πηγή» και τα δύο σας έργα. Να φανταστώ ότι είστε αρκετά ικανοποιημένος από τη μέχρι τώρα συνεργασία σας;
Εκδόσεις «Πηγή» όχι μόνο τα προαναφερθέντα, αλλά και αρκετά ακόμη έργα μου. Μια συνεργασία που χτίζεται καθημερινά με αμοιβαία εμπιστοσύνη και προβλέπεται να έχει βάθος χρόνου.
Μια ευχή σας για το μέλλον που θα θέλατε να πραγματοποιηθεί;
Εύχομαι ως κοινωνία να μην παραμένουμε στις ευχές, αλλά να αποφασίσουμε να είμαστε ενεργοί πολίτες, να παίρνουμε θέση απέναντι στα ζητήματα, να έχουμε γνώμη και να διεκδικούμε ένα καλύτερο αύριο για μας και για τη νέα γενιά.
Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα μικρό απόσπασμα από κάθε βιβλίο σας.
Με ιδιαίτερη χαρά, μιας και αναφερθήκαμε στον «Χρήστο Μηλιώνη» και στη «Μνημοσύνη», σας προσφέρω δύο ηχητικά αποσπάσματα, ένα από κάθε έργο.
Από τον «Χρήστο Μηλιώνη» το 2ο κεφάλαιο. Από τη «Μνημοσύνη» το ποίημά μου «Νύχτα του Απρίλη 1967».
Κύριε Φιλελέ, σας ευχαριστώ και πάλι για την κουβέντα μας και σας εύχομαι καλή και δημιουργική συνέχεια σε ό,τι κι αν κάνετε.
Κι εγώ σας ευχαριστώ θερμά για την ευγενική φιλοξενία και την εκτενή αναφορά σας στο έργο μου.
Βιογραφικό:
Ο Δηµήτρης Φιλελές γεννήθηκε στην Αθήνα το 1961. Σπούδασε Κοινωνικές Επιστήµες και Παιδαγωγικά. Εργάστηκε ως δάσκαλος επί 35 χρόνια στη δηµόσια πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Ασχολείται µε την ποίηση, την πεζογραφία, την αρθρογραφία και τη φωτογραφία. Είναι µέλος της Π.Ε.Λ. και του PEN Greece.
Από τις Πρότυπες Εκδόσεις Πηγή κυκλοφορούν: Η παράξενη ιστορία µιας βαλίτσας (νουβέλα, 2023), Από τη Γη της Μικρασίας στα µονοπάτια της προσφυγιάς (συλλογικό έργο, 2022), τα Διηγήµατα του Δωδεκαηµέρου (2021), τα Ιστορικά Αφηγήµατα του 1821 (2021) και η Ανθολογία Πασχαλινού Διηγήµατος (2021).
Από τις εκδόσεις Αττικός κυκλοφορεί η ποιητική του συλλογή Οµηρία-1922 µ.Χ. (2022). Από τις εκδόσεις Απόπειρα κυκλοφορούν οι ποιητικές του συλλογές: Αντι…σώµατα (2020), Θρ…ίαµβοι και απώλειες (2018) και Μυθ…ιστόρηµα (2017).
Στο διαδίκτυο κυκλοφορούν ελεύθερα τα βιβλία του Παιδική Θεατρική Σκηνή (2013), Ο Καραγκιόζης δήµαρχος (2013), Της γλώσσας τα καµώµατα (2013).
Έχει πολλές συµµετοχές µε ποιητικές και πεζογραφικές του δηµιουργίες σε έντυπα συλλογικά έργα και µε δηµοσιεύσεις σε διαδικτυακούς λογοτεχνικούς τόπους.
Μελοποιηµένοι κύκλοι ποιηµάτων του: Του Κωνσταντή, Θρύλοι της Άλωσης της Πόλης, Όταν το ’21 αφηγείται, Οµηρία-1922 µ.Χ. και Μνηµοσύνη.
Φωτογραφικά λευκώµατα: 60 Μορφές στο φως (Real Press 2009) και Ancient Greece : Sculptural Masterpieces (Apple Store 2012).
Βιβλιοκριτικές του δηµοσιεύονται στον λογοτεχνικό διαδικτυακό τόπο fractal. Προσωπικό ιστολόγιο: dimitrisfileles.blogspot.com.
0 Σχόλια