Βιβλιοκριτική: "Στον Αστερισμό της Μαρίας" της Άννας Φιλιώτου | Γράφει η Εριέττη Μπορνάν

Συγγραφέας: Άννα Φιλιώτου
Επιμέλεια Κειμένων: Ευγενία Ασημακοπούλου
Εκδόσεις: Βεργίνα 

Έτος έκδοσης: 2023
Σελίδες:101

ISBN:978-960-651-066-3

Ποιητική βιογραφία της Μαρίας Κάλλας αφιερωμένη στα 100 χρόνια από τη γέννησή της.

Η Άννα Φιλιώτου είναι γιατρός και Καθηγήτρια Αιματολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εργάστηκε στη Β’ Παθολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών (Ιπποκράτειο Νοσοκομείο), όπου για πολλά χρόνια είχε την ευθύνη του Πανεπιστημιακού Αιματολογικού Εργαστηρίου και της Μονάδας AIDS.  Διαθέτει πλούσιο κοινωνικό έργο με συμμετοχή σε διεθνή Συνέδρια και διεθνείς ανθρωπιστικές αποστολές.

Ως μαθήτρια η  Άννα γοητεύτηκε από τη λογοτεχνία και άρχισε να δημιουργεί τα πρώτα λογοτεχνικά της έργα. Η κλασική μουσική υπήρξε επίσης προσφιλής της απασχόληση. Έμαθε πιάνο και υπήρξε θαυμάστρια γνωστών μουσικών και βιρτουόζων. Αργότερα, αν και απορροφημένη από τις πολύωρες και απαιτητικές ιατρικές της υποχρεώσεις, συνέχισε να γράφει και η πρώτη της εκδοτική απόπειρα πραγματοποιήθηκε το 2012 με την ποιητική συλλογή « Δια μέσου άνοιξης». Από το 2018 είναι τακτικό μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών. Πρόσφατα τιμήθηκε από την Εταιρία με το πρώτο βραβείο «Μάρκος Αυγέρης» για το μυθιστόρημά της « Το ξετύλιγμα της δαντέλας».

Ομολογώ πως όταν πήρα στα χέρια μου αυτό το βιβλίο και βυθίστηκα στη μαγεία του ποιητικού αφιερώματος, πρότεινα στην ποιήτρια να κάνω μία κριτική προσέγγιση του εν λόγω έργου της, συμμεριζόμενη τον ενθουσιασμό μου για ένα πρωτόφαντο ποιητικό εγχείρημα –και θα δικαιολογήσω στη συνέχεια τον χαρακτηρισμό–  κι εκείνη το δέχτηκε ασμένως. Κατά βάθος πίστευα πως δεν ήμουν και το πλέον κατάλληλο πρόσωπο γι’ αυτό. Και τούτο, γιατί, αν και είχα κατά καιρούς απολαυστικά οπερικά ακούσματα, δεν είχα εμβριθήσει στο είδος, δεν το είχα λατρέψει, παρότι με είχε θαμπώσει η ουράνια φωνή και η σκηνική λάμψη της Μαρίας, που για την Άννα ήταν λατρευτική μορφή από τα εφηβικά της χρόνια.

Ο τίτλος και μόνο της ποιητικής συλλογής στον οποίο η θεάνθρωπη Κάλλας αναφέρεται απλά ως Μαρία, δηλώνει, εκτός από την οικειότητα που δικαιολογεί η λατρεία της Ποιήτριας, και ότι θέλησε να απεκδύσει το είδωλό της από τις αγγελικές μολπές, τις συγκλονιστικές ερμηνείες, τις σκηνοθετικές φαντασμαγορίες, τη διεθνή αποθέωση και να φέρει στα καθ’ ημάς τον Άνθρωπο που, αν και γεννήθηκε με τη σφραγίδα του Θεού στο μέτωπο, είχε έναν εργώδη ανήφορο προς την τελειότητα με φορτίο στην πλάτη το σαθρό οικογενειακό πλαίσιο, τα συμπλέγματα, τις ανασφάλειες, την εκμετάλλευση, την ανάγκη να εμπνεύσει έρωτα και να ερωτευτεί και δαφνοστεφής να οδεύσει προς την προδοσία και την παραίτηση.

Διατρέχοντας τη συλλογή με δίψα και δέος, βρέθηκα εμπρός σε ένα ποιητικό έργο μοναδικό σε σύλληψη, σχεδιασμό και έκφραση, καθώς, εγώ τουλάχιστον, με την πεπερασμένη ποιητική γνώση, δεν είχα έρθει ποτέ σε επαφή με μια ποιητική συλλογή εμπνευσμένη από ένα και μόνο πρόσωπο, συμπαντικού ειδικού βάρους βεβαίως, αλλά ένα!

Το όλο έργο, πλην της εμπεριστατωμένης εισαγωγικής βιογραφίας, δομείται σε έξι (6) ενότητες:

ΕΠΟΥΡΑΝΙΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ (Το θείο χρυσόβουλο στο μέτωπο)

ΝΙΑΤΑ ΣΕ ΣΦΑΓΗ (Η νεανική οικογενειακή κακοποίηση)

ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ (Η κατάκτηση της Αθανασίας)

ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΟΝΟΥΝ (Οι ανοιχτές πληγές της Ψυχής)

ΠΟΛΥ ΝΩΡΙΣ –ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ (Η παραίτηση, η αρχή του τέλους, ο Θάνατος)

Μεταξύ της 3^ης και της 4^ης ενότητας η Ποιήτρια παρεμβάλλει μια συναισθηματικά έντονα παλλόμενη επιστολή της ίδιας προς το ίνδαλμά της, στην οποία παρακολουθούμε βήμα βήμα τη μύησή της εξ απαλών ονύχων στην όπερα μέχρι το βωμό της Μαρίας.

Ποιητικό εύρημα θεώρησα το γεγονός ότι η συγγραφέας «ποιεί» άλλοτε απευθυνόμενη στο λατρευτικό της υποκείμενο και άλλοτε ως η ίδια η Μαρία καθιστώντας την έτσι, τολμώ να πω, εκτός από πρωθιέρεια της Τέχνης της και...ποιήτρια.

Οι τίτλοι υποβάλλουν, οι λέξεις είναι φορτισμένες, οι στίχοι σπαρταρούν από το άνωθεν κάλεσμα, στον αγώνα, στη σκληρότητα, στο αίσθημα μειονεξίας, στη νίκη, στην ενθρόνιση, στον έρωτα, στην προδοσία, στην παραίτηση, στην κοίμηση στ’ αφρονέρια του Αιγαίου, στην Αθανασία.

Η ακουστική μνήμη αφυπνίζεται: Casta Diva, Toska, La Traviata, Norma, La Boheme – Βάγκνερ, Ντονιτσέτι, Μπελίνι, Ροσίνι, Βέρντι, Πουτσίνι...

Γεύσεις ποιητικές της πολυσχιδούς και συγκρουσιακής προσωπικότητας της Divina παραθέτω προς επίρρωση των προαναφερθέντων σχετικά με τον ανήφορο από τη μιζέρια του Μανχάταν, όπου είδε το φως, στη θέωση που της επεφύλασσε το τάλαντο και ο θεός της τέχνης.

 

ΔΑΚΡΥΑ ΠΑΝΩ Σ’ΕΝΑ ΚΡΥΟ ΣΤΡΩΜΑ

Είμαι ένα άσχημο κορίτσι, μαμά.

Το κορμί μου μεγαλώνει άγαρμπα

......................................................

Η φωνή μου

σπαρταράει θαμμένη μέσα

στο τερατώδες σώμα μου...

 

Αγκάλιασέ με μαμά.

Γιατί τα χέρια σου ποτέ

Πάνω μου δεν τ’απλώνεις;

.........................................

 

 

Η ΘΕΑ ΤΗΣ ΟΠΕΡΑΣ

..............................

Αμέτρητοι οι συγκεντρωμένοι...

Αυτό δεν ήταν παράσταση.

Ήταν μυσταγωγία

με οπαδούς μυημένους

σε άγραφα τελετουργικά.

Τους ένιωθα

Να κρατάνε τις ανάσες τους

Και καμιά φορά τα δάκρυά τους...

«Πόσο ωραία είσαι» μου ψιθύριζαν.

 

Κι αναρωτιόμουν.

Πώς εγώ,

Η άσκημη και χοντρή πριμαντόνα

Με τα απαίσια γυαλιά

Είχα καταφέρει να υπερνικήσω

Τις ιδιοτροπίες της φύσης;

Είχα υποτάξει το σώμα μου.

Είχα επιβληθεί στις ανθρώπινες αδυναμίες μου.

Είχα ελέγξει κάθε σημείο των φωνητικών μου χορδών.

Είχα δαμάσει το βλέμμα μου.

Είχα γίνει –επιτέλους–  η Μαρία!

Μια Ελληνίδα θεά!

Η θεά της Όπερας!

 

Θα κλείσω με μία συγκλονιστική έξωθεν μαρτυρία, που σε ανύποπτο χρόνο διάβασα σε εφημερίδα και ένιωσα πως αυτή η φωνή, εκτός από καθηλωτική είναι και θαυματουργή:

Ο δημοσιογράφος κ. Σταύρος Θεοδωράκης, σε μία de profundis συνομιλία  με τον – κυριολεκτικά – νεκραναστημένο διπλωμάτη κ. Γρηγόρη Παπαδόπουλο που ταξίδευε με το μοιραίο Falkon, το οποίο πέφτοντας στις 14 Σεπτεμβρίου 1999 στέρησε τη ζωή από τον τότε Αναπληρωτή Υπουργό Εξωτερικών Γιάννο Κρανιδιώτη και από άλλους συνεπιβάτες, σημειώνει τον παρακάτω διάλογο:

– Κύριε Παπαδόπουλε, από την ημέρα που βγήκατε από το κώμα, που επανήλθατε, τι θυμάστε;

– Επειδή μου αρέσει πολύ η Όπερα και τρελαίνομαι για τη Μαρία Κάλλας, μου έβαλαν ένα CD και με ρώτησαν: «Ποια είναι αυτή;» Αναγνώρισα αμέσως τη φωνή της και αντέδρασα: «Η Κάλλας!» είπα.

–  «Ξύπνησε!» είπαν όλοι μαζί οι γιατροί. Είναι αυτό που λέω, ότι η φωνή της Κάλλας ζωντανεύει και πεθαμένους!

Βιογραφικό Εριέττης Μπορνάν

Γεννήθηκα στις 7 Φεβρουαρίου 1957 στην Αθήνα και μεγάλωσα σε μια πατησιώτικη γειτονιά, όπου ζω μέχρι σήμερα. Τον Δεκέμβριο του 1980 αποφοίτησα από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1987 και για 11 χρόνια είχα την τύχη, την τιμή και τη χαρά να συνεργαστώ με την Ελένη Ι. Κακριδή για την έκδοση, Η Διδασκαλία των Ομηρικών Επών (βιβλίο του καθηγητή, ΟΕΔΒ), για δημοσιεύσεις στα φιλολογικά περιοδικά Φιλόλογος, Διάλογος, Θαλλώ κ.ά. σχετικές με τα ομηρικά έπη, για διαλέξεις στο Πνευματικό Κέντρο της Ελευσίνας και για εισηγήσεις στα συνέδρια του Κέντρου Οδυσσειακών Σπουδών στην Ιθάκη. Από το 1998 εργάζομαι στην ιδιωτική εκπαίδευση.

Τα ποιήματά μου είναι κυρίως βιωματικά και καρπός μιας ατέρμονης ενδοσκόπησης και παρατήρησης του έξω κόσμου, οδυνηρών πολλές φορές, που ακουμπούν για ξαλάφρωμα στο χρυσό δεκανίκι της Ανάλυσης.

Κυκλοφορούν οι ποιητικές μου συλλογές Ποιήματα στην Αρένα, Πλεύση Σωτηρίας και Αυτοπροσωπογραφία και τρεις από τις εκδόσεις Βεργίνα.