Βιβλιοκριτική: "Κώστας Αξελός, η νοσταλγία του μέλλοντος" της Κατερίνας Δασκαλάκη | Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

Συγγραφέας: Κατερίνα Δασκαλάκη
ISBN13: 9789600519150
Εκδόσεις: ΕΣΤΙΑ
Χρονολογία Έκδοσης: Δεκέμβριος 2023
Σελίδες: 488

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

Το βιβλίο αυτό είναι μια απόπειρα παρουσίασης της ζωής και του έργου ενός από τους στοχαστές που σημάδεψαν τον 20^ο αιώνα, αναπτύσσοντας μια σκέψη ερωτηματική, μετα-φιλοσοφική και μετα-μαρξιστική, η οποία από πολύ νωρίς προσπάθησε να ανιχνεύσει το πρόβλημα της πλανητικής εποχής μας ,αυτής της «υπερ-νεωτερικής» ατομικής εποχής, όπως ο ίδιος την αποκάλεσε, στο πλαίσιο της οποίας ο άνθρωπος-το προνομιούχο ομιλούν απόσπασμα του Όλου-που ζει την περιπλάνησή του υπό την κυριαρχία της σύγχρονης τεχνικής, οφείλει με φιλικότητα να αποδεχθεί και να παίξει το παιχνίδι του κόσμου, παιχνίδι μέσα στο οποίο ο ίδιος είναι και παίκτης και παίγνιο. Η εξιστόρηση των γεγονότων του βίου συνδυάζεται εδώ με μια παράλληλη προσπάθεια/απόπειρα για μια, παρουσίαση των γραπτών, των ομιλιών και - κυρίως- των βιβλίων του, με τη χρονολογική σειρά που εμφανίστηκαν στο κοινό. Προκειμένου μάλιστα να καταστεί πιο άμεση η προσέγγιση του αναγνώστη με το έργο του στοχαστή, παρατίθενται και εκτενή αποσπάσματα από το έργο αυτό, με τρόπο τέτοιο ώστε να ξεχωρίζουν από το υπόλοιπο κείμενο.

Ο στοχαστής για τον οποίο γίνεται λόγος εδώ είναι ο Κώστας Αξελός.

Ο Κώστας Αξελός υπήρξε πολυσχιδής προσωπικότητα με πολυκύμαντο βίο. Γεννήθηκε στην Αθήνα σε ταραγμένους καιρούς -και πότε δεν είναι ταραγμένοι οι καιροί σε τούτον τον τόπο; αλλά έζησε κυρίως στη Γαλλία, στο Παρίσι, όπου βρέθηκε από τα είκοσι περίπου χρόνια του (ένας κι αυτός από τους επιβάτες του θρυλικού πλέον πλοίου Ματαρόα), κατευθείαν βγαίνοντας από τη φωτιά του πολέμου και της Αντίστασης στην Ελλάδα. Ήδη από την εφηβεία, τον καιρό των εγκυκλίων σπουδών, είχε φανερώσει την κλίση του προς την φιλοσοφία την οποία σπούδασε αργότερα στη Σορβόννη, στο κορυφαίο γαλλικό πανεπιστήμιο όπου και δίδαξε κατόπιν για σειρά ετών. Πολλοί και πολύ σημαντικοί φιλόσοφοι και διανοητές έχουν μιλήσει και γράψει για τον ίδιο και για το έργο του, που έχει μεταφραστεί σε δεκαέξι γλώσσες καθώς για τον Κώστα Αξελό σκέψη και ζωή έκαναν ένα: ζούσε όπως σκεφτόταν και σκεφτόταν τη ζωή του χωρίς συμβιβασμούς και χωρίς παρεκκλίσεις, πράγμα που συνιστά και μια πρωταρχική ,θεμελιακή εντιμότητα.

Μια ιδιαίτερη ποιητικότητα διατρέχει το έργο του από την αρχή ως το τέλος, ένα έργο άκρως ποιητικό κι ας μην ασχολήθηκε ο ίδιος σχεδόν ποτέ με αυτό που συνήθως ονομάζουμε ποίηση. Η γραφή του, όλο και πιο πυκνή, όλο και πιο λιτή ,όλο και πιο ποιητική ,γίνεται επίσης με την πάροδο του χρόνου όλο και πιο διαυγής συνάμα -για τον αποφασισμένο ,τον προσεκτικό αναγνώστη, τουλάχιστον. Κι αυτό σε ό,τι αφορά ακόμη και τις πιο βαθυστόχαστες, τις πιο κρυπτικές, αν μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει τούτο τον χαρακτηρισμό, έννοιες της σκέψης. Παντού, στις ομιλίες και στα γραπτά του, αλλά και στους διαλόγους της καθημερινότητας, διακρίνεται ο δύσκολος, ανηφορικός και ριψοκίνδυνος δρόμος ενός στοχαστή που αναγνώριζε στον εαυτό του μια κάποια «παρανομία» απέναντι στη μετα- νεωτερική μετριότητα, και που διείδε πολύ μακριά στο μέλλον-στο πλαίσιο της παγχρονικότητας πάντα-την μοίρα του κόσμου στις μεταμορφώσεις του αλλά και την μοίρα του υπό «ανάληψη» ανθρώπου μέσα στον κόσμο, όπως και την επιβολή της σύγχρονης τεχνικής-την οποία θεωρεί ως την τελευταία μεγάλη δύναμη της ιστορικότητας.

Ο Κώστας Αξελός παρακολουθούσε συστηματικά την (πολιτική, οικονομική και άλλη) επικαιρότητα, καθώς και τις όποιες εξελίξεις στη λογοτεχνία και στην τέχνη. Αγαπούσε τον κινηματογράφο και δεν περιφρονούσε την καθημερινότητα των ανθρώπων, από την οποία, άλλωστε, κανείς δεν ξεφεύγει, όπως και ο ίδιος έχει  στοχαστικά επισημάνει. Έδινε τεράστια σημασία σε σ΄ αυτό που αποκαλούσε «οντικό» και δεν το έβαζε στη ζυγαριά με το «οντολογικό». Περιφρονούσε, όμως, κάθε «φλύαρη ασημαντολογία», συχνά μάλιστα φανέρωνε την ανία του αυτή, όταν βρισκόταν αντιμέτωπος με παρόμοια φαινόμενα. Την εποχή του την κοίταξε στα μάτια, την μελέτησε, την ονόμασε, αντιμετώπισε τα προβλήματα που θέτει και προσδιόρισε τον χαρακτήρα της. Ήδη από τη δεκαετία του ΄50 συναντούμε στα γραπτά του αναφορές σε μια παγκόσμια λογιστική, σε μια οικουμενική συνδυαστική και στον υπολογισμό μέσω «ηλεκτρονικών εγκεφάλων» και «σκεπτόμενων μηχανών».

Τι δεν έκανε; Δεν υπέκυψε στη μετριότητα της εποχής, δεν την κολάκεψε ,δεν κατέφυγε σε βολικές δουλικότητες και δεν υποτάχθηκε σε καμιά «μόδα» προκειμένου να γίνει «της μόδας». Υπήρξε πλήρως αδιάφορος, εχθρικός μάλλον, προς κάθε ιδέα ιδιοποίησης και ιδιοκτησίας, μοναχικός κατά μία έννοια, αλλά διαρκώς περιτριγυρισμένος από πιστούς φίλους: το πλήθος που συγκεντρώθηκε στο νεκροταφείο του Μονπαρνάς την ημέρα της κηδείας του αψηφώντας τη χιονοθύελλα και το θερμόμετρο με δέκα βαθμούς υπό το μηδέν, έλεγε πάρα πολλά. Ήταν γεννημένος δάσκαλος, συναρπαστικός ομιλητής, προσεκτικός και καταδεκτικός συνομιλητής, κι ένα εξαιρετικά γοητευτικό άτομο που είχε επίγνωση της γοητείας του. Αγάπησε τις γυναίκες και αγαπήθηκε από πολλές γυναίκες. Ήξερε, όμως, πώς να γίνει ένας αφοσιωμένος και ανεκτίμητος σύντροφος ζωής, κι αυτό για πάρα πολλά χρόνια. Διατηρούσε ένα ζωηρό ενδιαφέρον για τους νέους, στους οποίους παραχωρούσε την άνεση να τον προσεγγίζουν και να συνομιλούν μαζί του σχεδόν επί ίσοις όροις, και η συμβουλή του ήταν πάντοτε να κρατήσουν, όσο γίνεται, «ένα παλμό και στην ώριμη ηλικία». Και παρέμεινε απίστευτα νεανικός μέχρι τον θάνατό του, τον οποίο αντιμετώπισε ενσυνείδητα, με γενναιότητα, με φιλικότητα και με γαλήνη.

Διαβάστε το.

Η Κατερίνα Δασκαλάκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1944. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και παρακολούθησε σεμινάρια δημοσιογραφίας στο Παρίσι. Εργάστηκε από πολύ νεαρή ηλικία στον περιοδικό Τύπο (Βιομηχανική Επιθεώρηση, Γυναίκα, Cosmopolitan, Ένα, κ.ά.), στη σύνταξη της εγκυκλοπαίδειας Δομή, και κατόπιν στον ημερήσιο Τύπο (Ελευθεροτυπία, Μεσημβρινή), όπου κατέλαβε επιτελικές θέσεις, και στο ραδιόφωνο (σχόλια, εκπομπές/συνεντεύξεις και καθημερινή ραδιο-εφημερίδα στον Ρ/Σ 9.84). Μεταξύ άλλων διετέλεσε διευθύντρια, αρθρογράφος και χρονογράφος της εφημερίδας Μεσημβρινή. Συνεργάστηκε επίσης για ένα διάστημα με την Καθημερινή. Για τη δημοσιογραφική της δράση έχει τιμηθεί με τη «Χρυσή Πέννα» του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, και με το Βραβείο του Ιδρύματος Μπότση. Έχει επίσης τιμηθεί και με το Βραβείο Διηγήματος της Ακαδημίας Αθηνών, Ίδρυμα Πέτρου Χάρη. Δίδαξε ως εξωτερική συνεργάτρια (ν. 407) στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (1992-1993), στο Τμήμα ΜΜΕ και Ενημέρωσης. Διετέλεσε ευρωβουλευτής, μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων και Άμυνας, της Επιτροπής Πολιτισμού και Εκπαίδευσης και της Επιτροπής για τα Δικαιώματα της Γυναίκας (1994-1999). Υπηρέτησε ως πρέσβης εκ προσωπικοτήτων, Μόνιμη Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην UNESCO (2013-2015). Είναι μέλος του Δ.Σ. του Λυκείου των Ελληνίδων και της Γενικής Συνέλευσης της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Έχει εκδώσει δύο μυθιστορήματα καθώς και διηγήματα, και έχει μεταφράσει λογοτεχνία, ιστορία και φιλοσοφία από τη γαλλική και την ιταλική γλώσσα, κατά κύριο λόγο μεγάλο μέρος των βιβλίων του Κώστα Αξελού.