Βιβλιοκριτική: "Ύπουλη νύχτα" του Αντώνη Ζαΐρη

Αντώνης Ζαΐρης
Ύπουλη νύχτα
Σελίδες: 72, Τιμή: 10 ευρώ
ISBN: 978-618-5769-59-8
Εκδόσεις Ενύπνιο

Άραγε ο θάνατος σηματοδοτεί το τέλος μιας ολοκληρωμένης υπαρξιακής διαδρομής ή απλά χαράζει το τέλος μιας αρχής που μόλις τώρα ορθώνει το ανάστημά της στον χρόνο;

«Φεύγεις μακριά

με τα φτερά των αγγέλων

και η μνήμη κοντή

δεν θυμάσαι τίποτα,

και η επιστροφή ανεκπλήρωτος πόθος» (Σελ.49)

Φιλοσοφώντας σε ώρες νεκρές, όταν το σκοτάδι καλύπτει την ασχήμια του υποτιθέμενου φωτός ή αλλιώς τη βρώμικη επικάλυψη μιας γυμνής συνθήκης που δυστύχησε εγκαταλελειμμένη και μόνη στον κόσμο της φθοράς και του ψέματος, κινδυνεύοντας να χαθεί φυλακισμένη ούσα στο σεντούκι της λήθης, μια ανάσα δύναμης προβάλει στο προσκήνιο προσδοκώντας επίμονα να ζήσει τη ζωή που της ανήκει άφοβα, αμέριμνα, ακίνδυνα, αληθινά. Τη νύχτα ντύνεται Θεός και απελευθερώνεται. Η σκέψη τότε ανοίγει τις πύλες της φαντασίας και ξεγυμνώνεται. Κι ας είναι απλά μια κίνηση δίχως προοπτική, κι ας είναι μονάχα ένα όνειρο το ταξίδι της στο άγνωστο. Δεν παύει να στέκει δώρο ανάγκης. Κι ως δώρο κρίνεται πολύτιμο και αναντικατάστατο.

«Ύπουλη νύχτα

μηρυκάζεις σκέψεις

μαγειρεύεις ιδέες

απελευθερώνεις τη φαντασία

σκοτώνεις την αλήθεια,

κι’ αυτό σε βολεύει.» (Σελ. 16)

Αυτή ακριβώς η ανάγκη απελευθέρωσης αποτυπώνεται περίτεχνα στη νέα ποιητική συλλογή του ποιητή Αντώνη Ζαΐρη με τίτλο «Ύπουλη νύχτα» που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2024 από τις εκδόσεις «ενύπνιο». Η συλλογή αυτή αφιερώνεται στους γονείς του ποιητή που, όπως εξομολογείται ο ίδιος στην αφιέρωσή του, έφυγαν νωρίς.

Τα ποιήματα της συλλογής χωρίζονται σε δύο κεφάλαια, το κεφάλαιο Α με τίτλο «Συμβαίνουν 44 φορές» και το κεφάλαιο Β με τίτλο «Στιγμές σε 11 εικόνες».

Στο πρώτο κεφάλαιο ο ποιητής φιλοξενεί 44 ολιγόστιχα ποιήματα, στα οποία κυριαρχούν η μνήμη, ο πόθος, η προσδοκία, ο πόνος, η μοναξιά, ο θάνατος και η νοσταλγία, κυρίως όταν πέφτει η νύχτα και απλώνει το πέπλο της απ’ άκρη σ’ άκρη για να ζωντανέψει και πάλι το ποθητό.

«Αθάνατη ψυχή

Μνήμη που γιγαντώνεσαι και θεριεύεις

ξέχασες το μερτικό στον πόνο!» (Σελ. 51)

Ωστόσο, το φως που σβήνει το σκοτάδι σαν πλησιάσει και πάλι η νέα μέρα αποβάλει την επιθυμία και φέρνει τον πόνο στο προσκήνιο. Το πραγματικό φως, όμως, αυτό που φωτίζει το σκοτάδι ακόμα κι αν δεν είναι αισθητό, μόνο λύτρωση προσφέρει στην ψυχή του ανθρώπου. Λύτρωση από τον πόνο, από την κατάντια, τη ζητιανιά και την εξαθλίωση. Η ζωή για τον ποιητή περιγράφεται ως μια άνοστη διαδρομή στον χρόνο, στην οποία η προσμονή στέκει ως το μοναδικό κίνητρο για να συνεχίσει κάποιος παρακάτω. Ίσως το αύριο, θαρρεί, είναι καλύτερο από το χθες και το σήμερα κι αυτό τρέπεται σε λόγο για επιβίωση και ελπίδα ευτυχίας.

«Ζωή δίχως υπότιτλους

είναι μισή ζωή

Τους θέλουμε όλους μαζί μας

Να ξαναγράψουμε ιστορία

Να κάνουμε το γεγονός Ιστορία!» (Σελ.23)

Φυσικά δε συμβαίνει πάντα αυτό. Ο άνθρωπος δεν είναι πάντα τόσο δυνατός. Πολλές φορές χάνει την ελπίδα του κι αποξενώνεται εγκλωβισμένος στις σκέψεις του. Το παράλογο παίρνει τη θέση του λογικού για να αντιμετωπιστεί έστω και επιφανειακά η ανούσια καθημερινή ρουτίνα του τίποτα.

Ζωή γεμάτη πόνο και δάκρυα η πορεία. Επιθυμητό το σημείο μηδέν, αυτό που γράφει τέλος στην παλιά ζωή της αποτυχίας και της μιζέριας και σηματοδοτεί την αφετηρία για μια νέα ζωή, πολλά υποσχόμενη, στην οποία τα πεσμένα φύλλα της θλίψης θα αντικατασταθούν με ανθισμένα τριαντάφυλλα χαράς και ευτυχίας. Η ψευδαίσθηση της αθανασίας για τη διαιώνιση της ελπίδας, αν και κρατάει λίγο μονάχα, δίνει τη δύναμη για να προσπαθεί κανείς να ζήσει καλύτερα. Ώσπου στο τέλος έρχεται ο θάνατος, μια νέα συνθήκη, ένα νέο κενό ύπαρξης που δεν αλλάζει. Μα πώς μπορεί να τον δει κανείς διαφορετικά; Ίσως τη νύχτα το καταφέρνει, όταν η σκέψη, ατίθαση όπως πάντα, ταξιδεύει στον χρόνο και ξυπνά τις μνήμες σποραδικά. Όταν ζωντανεύει τις εικόνες και μερώνει τον πόνο, αυτόν που αγριεύει και πάλι τη μέρα και γιγαντώνει τη μοναξιά, δημιουργώντας παραισθήσεις.

Υπέροχο το ποίημα της σελίδας 47 του βιβλίου, γεμάτο συναισθήματα και νοσταλγία, μα και απέραντη αγάπη.

«Άφησε τα κλειδιά στο τραπέζι

βγες από τον βυθό της σκέψης σου

κόψε εισιτήριο

και φύγε γρήγορα να προλάβεις

να μαζέψεις τ’ αστέρια

πριν πέσουν στη γη»

Στο δεύτερο κεφάλαιο της συλλογής, τα ποιήματα είναι λίγο μεγαλύτερα σε έκταση και παραπέμπουν σε στιγμές του παρελθόντος που έζησε ο ποιητής και που έμειναν ανεξίτηλα χαραγμένες στη μνήμη του για συγκεκριμένους λόγους, τους οποίους και αποκαλύπτει. Αρκετά από αυτά περιγράφουν γυναικείες φιγούρες, με ξεχωριστά ονόματα όπως η Άννα, η Σοφία, η άλλη Σοφία, η Μαρία και η Βιολέτα. Όμως δε λείπουν και τα ποιήματα που αποτυπώνουν τις τελευταίες οδυνηρές στιγμές του πατέρα και της μητέρας του, όπως κι εκείνο, το μαρτυρικά επαναλαμβανόμενο κι ανερμήνευτο όνειρό του, που επί δεκαετίες ζητά την εξήγησή του από τον ίδιο τον ποιητή.

«…Κατευθύνομαι στο βάθος

Και ψάχνω απεγνωσμένα

Αλλά δίχως αποτέλεσμα

Και το ψάξιμο επαναλαμβάνεται

Κάθε φορά επίμονα

Στα επόμενα όνειρά μου.» (Σελ. 71)

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι ο ποιητής και σε αυτή τη συλλογή του που είναι δοσμένη σε ελεύθερο στίχο θίγει θέματα καθαρά υπαρξιακά, που ευαισθητοποιούν τον αναγνώστη και τον συμπαρασύρουν σε ταξίδια μνήμης νοσταλγικά. Η ποίησή του είναι λυρική, περιεκτική και αρκετές φορές συμβολική και αινιγματική. Ωστόσο, σε αρκετά σημεία είναι διάχυτη από ελπίδα και φως, απαραίτητα στοιχεία για τη συνέχιση της ζωής που δε σταματά ποτέ το ταξίδι της, ακόμα κι αν συναντήσει πολλές φορές μπροστά της τον θάνατο. Οι εικόνες που είναι διάχυτες στο σύνολο του έργου βοηθούν ώστε να κρατηθεί άσβεστο το φως της προσμονής για εκείνο το καλύτερο αύριο που υπόσχεται η ζωή να έρθει σύντομα.

Λίγα λόγια για τον ποιητή, Αντώνη Ζαΐρη:

Ο Αντώνης Ζαΐρης γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές (ΜΒΑ) στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Η διδακτορική του διατριβή ήταν σε θέματα Συμπεριφοράς Καταναλωτή. Έχει υπηρετήσει για 32 χρόνια ως Διευθυντικό Στέλεχος Πωλήσεων και Μάρκετινγκ και Γενικός Διευθυντής σε διάφορες πολυεθνικές και μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις, ενώ έχει υπηρετήσει και το Δημόσιο μάνατζμεντ μέσα από θέσεις ευθύνης. Από το 2005 έως τον Ιούνιο του 2012 διετέλεσε Γενικός Διευθυντής του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος. Από τον Ιούλιο του 2012 έως τον Νοέμβριο του 2013, υπηρέτησε ως Γενικός Διευθυντής του Τμήματος Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας στο Υπουργείο Εξωτερικών. Διετέλεσε επίσης Αναπληρωτής Εθνικός Εκπρόσωπος στη Διακυβερνητική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Σήμερα είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου, καθώς και Αναπληρωτής Αντιπρόεδρος του ΣΕΛΠE. Έχει επίσης διδάξει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης καθώς και στα Πανεπιστήμια Τιράνων και Πράγας. Συμμετείχε σε πολλά διεθνή συνέδρια και έχει αρκετές ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις με το σύστημα κριτών. Έχει δώσει συνεντεύξεις σε γνωστές ελληνικές και ξένες εφημερίδες και είναι συγγραφέας 18 βιβλίων εκ των οποίων τα 10 τα έχει συγγράψει με τον Γιώργο Σταμάτη. Μεταξύ αυτών τα βιβλία: «Ποια Ανάπτυξη;», «Total Business Success», «Ο ρόλος του ηγέτη στη σύγχρονη Επιχείρηση», «Το Παγωμένο μέλλον», «Ανακαλύπτοντας τον τροχό - Σε αναζήτηση μιας νέας πολιτικής» και «Για ένα νέο δημοκρατικό πρότυπο»», καθώς και τα λογοτεχνικά βιβλία «Ανήσυχη Περιπλάνηση», «Παγωμένος Χρόνος», «Όπου νάναι…», «Σκάλα μνήμης». Έχει βραβευθεί για το σύνολο του έργου του από την Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας, τη Διεθνή Ακαδημία Ηγεσίας, τη Διεθνή Ακαδημία Τεχνών και το Λογοτεχνικό περιοδικό Κέφαλος.