Βιβλιοκριτική: "Η σφαγή των αθώων" του Στέφανου Παπαδημητρίου

Ημ/νία έκδοσης: 6 Φεβ 2025
Θεματική Κατηγορία: Κοινωνικό
Ηλικία: 18+
Σελίδες: 160
ISBN: 978-618-01-6007-9
Εκδόσεις: Ψυχογιός

Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Πώς αντιλαμβάνεται κάποιος το έγκλημα σαν πέσει τυχαία στην αντίληψή του; Ποια η στάση του απέναντί του ως απλός θεατής, ως κριτής ή ως άμεσα εμπλεκόμενος; Πώς ακριβώς το ερμηνεύει όταν καλείται να αξιολογήσει τη σημαντικότητα και τη δυναμική του αντιμετωπίζοντάς το ως έργο τέχνης; Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα ακόμα προκύπτουν στο νέο βιβλίο του συγγραφέα Στέφανου Παπαδημητρίου με τίτλο «Η σφαγή των αθώων» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ψυχογιός».

Πρόκειται για ένα ολιγοσέλιδο μυθιστόρημα εκ πρώτης όψεως, αρκετά περιεκτικό στα νοήματά του ωστόσο, που θέτει εύστοχους προβληματισμούς στον αναγνώστη σχετικά με τα βαθύτερα αίτια που οδηγούν τους φαινομενικά διεστραμμένους θύτες σε παραβατικές και επιθετικές συμπεριφορές. Τίποτα δεν προκαλείται τυχαία, αφήνει να εννοηθεί ο συγγραφέας μέσα από την ιστορία που αφηγείται, και τίποτα δεν μπορεί να αναλυθεί μονόπλευρα και φυσικά επιφανειακά. Η τάση των περισσότερων, ακόμα και των πιο έμπειρων και των πιο εξοικειωμένων στο έγκλημα, να αποδίδουν στον θύτη αδιερεύνητα την ευθύνη για ό,τι κακό έχει προκύψει εκ πρώτης όψεως εξαιτίας του, αποτελεί μια τακτική που δεν βοηθά καθόλου την αποφυγή παρόμοιων εγκλημάτων στο μέλλον και φυσικά δε λύνει σε καμία περίπτωση το πρόβλημα των ανθρώπων εκείνων που αναγκάζονται να τραπούν σε θύτες, ενώ στην πραγματικότητα είναι οι ίδιοι τα θύματα πολλών άλλων κρυφών τις περισσότερες φορές εγκλημάτων, φρικιαστικών, εξευτελιστικών και απάνθρωπων.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ο συγγραφέας δανείζεται τον τίτλο του βιβλίου του από ένα δημοφιλές θέμα που ενέπνευσε και τις εικαστικές τέχνες, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Αναγέννησης, τότε δηλαδή που οι καλλιτέχνες έριχναν μια νέα διεισδυτική ματιά στην αρχαιότητα απεικονίζοντας με το δικό τους προσωπικό καλλιτεχνικό ύφος βιβλικές και μυθολογικές ιστορίες. Το θέμα αυτό δεν είναι άλλο από τη φρικτή απεικόνιση της βρεφοκτονίας που διέταξε ο βασιλιάς Ηρώδης της Ιουδαίας για να αποτρέψει την εκθρόνισή του από τον νέο προφητευμένο Βασιλιά των Εβραίων, τον Ιησού Χριστό. Η σφαγή των αθώων είναι μέρος της ιστορίας της Γέννησης και ένα γεγονός που όχι μόνο συγκλόνισε την ανθρωπότητα ως έγκλημα, αποτέλεσε παράλληλα και αφορμή έμπνευσης και δημιουργίας πολλών καλλιτεχνικών αριστουργημάτων της μετέπειτα εποχής μέχρι και σήμερα.

Αυτό που θα διαπιστώσει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο του Στέφανου Παπαδημητρίου είναι πως ο τρόπος που αποτύπωσαν στον καμβά τους οι καλλιτέχνες τη σφαγή των Αθώων δεν ήταν ποτέ ίδιος ούτε παρομοιότυπος. Άλλωστε, ο συγγραφέας έχοντας αποσπάσει το μάστερ του στην ιστορία της Τέχνης περιγράφει με θεαματική ευκρίνεια και λεπτομέρεια τα διακριτά σημεία διαφοράς, τα οποία στην ουσία σφραγίζουν και το προσωπικό ύφος του κάθε καλλιτέχνη. Γιατί όμως εμμένει σε αυτό;

Ο συγγραφέας εξηγεί πως ανέκαθεν φρικιαστικές στιγμές, πράξεις και γεγονότα της ανθρωπότητας αποτελούσαν δημοφιλής πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες. Η ομορφιά, σημειώνει, δεν προκαλούσε ποτέ συνειδητή αφορμή για δημιουργία ούτε και διέγειρε το ενδιαφέρον του αποδέκτη ενός έργου τέχνης να εστιάσει τη ματιά του σε αυτό. Κάτι ανάλογο συμβαίνει στην πραγματική ζωή και με τις θλιβερές ειδήσεις. Ένας ανεξήγητος εθισμός διακατέχει τους ανθρώπους, ώστε απασχολούν διαρκώς τη σκέψη τους με αρνητικές ειδήσεις. Η ομορφιά του κόσμου αφήνεται σε δεύτερη μοίρα κι έτσι πάντα προβάλλεται από παντού η θλιβερή εικόνα της ανθρωπότητας που όσο πάει και χειροτερεύει.

Οι άνθρωποι απομονώνονται και γίνονται αγρίμια. Αυτό περιγράφει ο συγγραφέας στη δική του ιστορία, η οποία, παρότι προϊόν μυθοπλασίας, στην ουσία αποτελεί μια σύγχρονη εκδοχή της σφαγής των Αθώων. Μόνο που ο θύτης στην ιστορία αυτή δεν κινείται από δόλο και παραλογισμό. Δεν είναι ούτε παρανοϊκός, όπως κατηγορείται από τους γύρω του, ούτε και διεστραμμένος. Ένας μικρός έφηβος είναι, που είχε την ατυχία να μεγαλώνει σε μία κοινωνία απάνθρωπη, εκφυλισμένη και εχθρική, σε μία οικογένεια απούσα και αδιάφορη, σε μία σχολική κοινότητα κακοποιητική, ανυπόφορη και αποστασιοποιημένη. Μήπως τελικά ο θύτης ήταν όλα εκείνα τα θύματα που έπαψαν πια να βασανίζουν το σώμα και το μυαλό του έφηβου Ερμή που πάλευε με νύχια και με δόντια να επιβιώσει ανάμεσά τους;

Η ιστορία του βιβλίου περιγράφει με απόλυτη ευκρίνεια και λεπτομέρεια την ψυχολογία του κεντρικού ήρωά του Ερμή, ενός μαθητή Γυμνασίου με κρυφό πάθος για τη ζωγραφική που δέχεται κακοποιητική συμπεριφορά από γονείς, συμμαθητές, καθηγητές και κοινωνικό περίγυρο. Η αντίδρασή του είναι καθοριστική και η πράξη του μη αναστρέψιμη. Δολοφονεί τους θύτες του, εκτός από τον μοναδικό του φίλο, τον οποίο και αποφασίζει να προστατέψει. Ποιος όμως θα δικαιολογήσει την πράξη του; Ποιος θα εμβαθύνει στα αίτια που οδήγησαν τον Ερμή στη μαζική δολοφονία και έπειτα στην αυτοκτονία του; Ποια είναι η στάση του μοναδικού ανθρώπου που επέζησε από το έγκλημα και θέλησε να ανακαλέσει στη μνήμη του τα γεγονότα της ντροπής και του απόλυτου εξευτελισμού; Είναι ποτέ έτοιμη η κοινωνία μας να κάνει την αυτοκριτική της για ό,τι κακό προκαλεί είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα στους συναισθηματικά αδύναμους ανθρώπους ή μήπως αποτελεί εύκολη λύση η απόδοση ευθυνών στα θύματα του απάνθρωπου συστήματός της;

Μία συγκλονιστική ιστορία κοινωνικού προβληματισμού, αρκετά σκληρή και καθηλωτική συνάμα, που εμβαθύνει στην ιστορία της τέχνης με σκοπό να εξηγήσει την κατάντια της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας.

Το βιβλίο απευθύνεται στο ενήλικο κοινό λόγω της θεματικής του και οπωσδήποτε αξίζει να διαβαστεί.