Γιώργος Γεωργακόπουλος: "Η συγγραφή για μένα δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά εργαλείο σκέψης"

Σήμερα στις Τέχνες φιλοξενείται ο συγγραφέας και αρθρογράφος  θεμάτων  δημόσιας διοίκησης, συστήματος υγείας, καθώς και ευρωπαϊκής πολιτικής υγείας Γιώργος Γεωργακόπουλος. Αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί αποτελεί το νέο του βιβλίο με  τίτλο «Ρίζες από στάχτη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αρμός». 

Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου

Κύριε Γεωργακόπουλε, πώς από στέλεχος του Υπουργείου Υγείας και με σπουδές στην Κοινωνιολογία και τη Δημόσια Διοίκηση στρέψατε το ενδιαφέρον σας στη συγγραφή; Τι είναι αυτό που σας συναρπάζει σ’ αυτήν και σας παρακινεί στον κόσμο της μυθοπλασίας;

Δεν στράφηκα στη συγγραφή με κάποια προδιαγεγραμμένη πορεία ή συγκεκριμένη πρόθεση. Η γραφή προέκυψε ως εσωτερική ανάγκη, ένας τρόπος να επεξεργαστώ εμπειρίες και σκέψεις που δύσκολα εκφράζονται αλλιώς.

Η μυθοπλασία, ωστόσο, δεν είναι το στοιχείο μου. Το Ρίζες από στάχτη δεν είναι μυθιστόρημα, είναι μια κατάθεση ψυχής που αντλεί κομμάτια από την πραγματικότητα, όχι όμως για να τα αφηγηθεί αυτούσια, αλλά για να τα φωτίσει από διαφορετικές γωνίες.

Είναι το μυθιστόρημα το λογοτεχνικό είδος που σας συναρπάζει περισσότερο ως δημιουργός; Γιατί;

Δεν θα έλεγα ότι το μυθιστόρημα με συναρπάζει καθαυτό. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι η διερεύνηση της εμπειρίας και της σκέψης, ανεξαρτήτως λογοτεχνικής φόρμας.

Το βιβλίο είναι  μια προσπάθεια να αποτυπωθούν και να αναλυθούν κρίσιμες εμπειρίες χωρίς να χαθούν στη χρονολογική αφήγηση ή να υποταχθούν στη μυθοπλαστική επεξεργασία. Με ενδιαφέρει περισσότερο η ουσία των γεγονότων - το πώς επηρεάζουν τον εσωτερικό μας κόσμο και τη σκέψη μας, αλλά και το πώς αυτή με την σειρά της επιδρά πάνω τους - παρά η δημιουργία μιας φανταστικής ιστορίας.

Ποια κινητήρια δύναμη σας ωθεί κάθε φορά στη δημιουργία; Τι σας εμπνέει με δυο λόγια; Μπορείτε να προσδιορίσετε;

Η ανάγκη να κατανοήσω. Δεν γράφω αν δεν έχω κάτι που να με απασχολεί βαθιά. Η συγγραφή για μένα δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά εργαλείο σκέψης. Με εμπνέει η ίδια η ζωή - οι εμπειρίες που γεννούν ερωτήματα, χωρίς εύκολες απαντήσεις. Το γράψιμο είναι ένας τρόπος να τις προσεγγίσω, να τις ξαναδώ από απόσταση, να τις νοηματοδοτήσω.

Είναι η φαντασία καθοριστικός παράγων για έναν δημιουργό; Ποια η γνώμη σας;

Η φαντασία είναι σημαντική, αλλά όχι απαραίτητα με την έννοια της επινόησης. Δεν αφορά μόνο το να δημιουργήσεις κάτι από το μηδέν, αλλά και το να δεις κάτι γνώριμο με νέα ματιά, να βρεις συνδέσεις εκεί που δεν φαίνονται, να φωτίσεις μια εμπειρία από διαφορετική γωνία. Για μένα, η φαντασία στη συγγραφή δεν είναι τόσο η απόδραση από την πραγματικότητα, όσο η ικανότητα να τη διερευνήσεις σε μεγαλύτερο βάθος.

Πώς θα σχολιάζατε το γεγονός ότι στη χώρα μας η εκδοτική παραγωγή είναι δυσανάλογη των αναγνωστών της; Πού οφείλεται αυτό και ποιος ευθύνεται για την έλλειψη ενδιαφέροντος στην ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων;

Είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα εκδίδονται περισσότερα βιβλία από όσα αναλογούν στον αριθμό των συστηματικών αναγνωστών, κάτι που δημιουργεί προβλήματα βιωσιμότητας στον χώρο του βιβλίου. Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει ένας "ένοχος" για την έλλειψη ενδιαφέροντος. Είναι μια συνθήκη που προκύπτει από τον τρόπο λειτουργίας των θεσμών στην χώρα μας. Για παράδειγμα το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν καλλιεργεί την αγάπη για το βιβλίο, τα ΜΜΕ προωθούν συστηματικά το ευτελές, ενώ ο ψηφιακός κόσμος έχει αποσπάσει μεγάλο μέρος της προσοχής μας. Αν κάτι μπορεί να αλλάξει την κατάσταση, είναι η καλλιέργεια της ανάγνωσης από μικρή ηλικία και η ενίσχυση πρωτοβουλιών που φέρνουν το βιβλίο πιο κοντά στην καθημερινότητάς μας.

Τι παίζει σημαντικότερο ρόλο στην εμπορικότητα ενός βιβλίου, η θεματολογία του, το είδος του ή το όνομα του συγγραφέα που το συνοδεύει; Ποια η γνώμη σας στο θέμα αυτό;

Όλα τα στοιχεία που αναφέρατε παίζουν ρόλο. Το όνομα του συγγραφέα παίζει καθοριστικό ρόλο, ιδιαίτερα αν είναι ήδη γνωστός και έχει ένα σταθερό αναγνωστικό κοινό. Η θεματολογία είναι επίσης σημαντική, καθώς ορισμένα θέματα προσελκύουν μεγαλύτερη μερίδα του κοινού. Το είδος του βιβλίου επηρεάζει και αυτό την εμπορικότητα, καθώς κάποια είδη έχουν ευρύτερη απήχηση (π.χ. αστυνομικά, ρομαντικά, αυτοβελτίωσης) σε σχέση με πιο απαιτητικές μορφές λογοτεχνίας.

Πέρα από αυτά, η προώθηση είναι ένας κρίσιμος παράγοντας. Ένα δυνατό marketing, οι κριτικές αλλά και οι προτάσεις από βιβλιοπώλες ή influencers μπορούν να καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την εμπορική πορεία ενός βιβλίου. Αν πρέπει να ξεχωρίσω τον σημαντικότερο παράγοντα, θα έλεγα ότι η αναγνωρισιμότητα του συγγραφέα δίνει την αρχική ώθηση, αλλά σε βάθος χρόνου η θεματολογία και η ποιότητα του βιβλίου είναι αυτές που κρατούν το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού.

Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ένας καλός συγγραφέας, κατά τη γνώμη σας, ώστε να αποκτήσει αναγνωσιμότητα και δημοφιλία στο αναγνωστικό κοινό;

Η αναγνωσιμότητα και η δημοφιλία δεν είναι πάντοτε αποτέλεσμα των ίδιων παραγόντων. Υπάρχουν συγγραφείς που είναι εξαιρετικά δημοφιλείς χωρίς να θεωρούνται "μεγάλοι" λογοτέχνες, και άλλοι που είναι κορυφαίοι δημιουργοί αλλά διαβάζονται από ένα πιο εξειδικευμένο κοινό.

Ωστόσο, αν μιλάμε για έναν καλό συγγραφέα που θέλει να αποκτήσει ευρεία αναγνωσιμότητα, θα έλεγα ότι τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά είναι η αυθεντικότητα, η ειλικρίνεια και η ικανότητα να διεισδύει σε βάθος στα θέματα που πραγματεύεται. Τα βιβλία που αφήνουν κάτι στον αναγνώστη - μια σκέψη, ένα συναίσθημα, έναν προβληματισμό - είναι αυτά που αντέχουν στον χρόνο.

Εσείς έχετε πρότυπα ως συγγραφέας; Στα γραπτά σας θα διαπιστώσει ο αναγνώστης επιρροές από άλλους αγαπημένους σας συγγραφείς;

Δεν θα έλεγα ότι έχω πρότυπα με τη στενή έννοια του όρου, αλλά σίγουρα υπάρχουν συγγραφείς που εκτιμώ βαθιά και των οποίων η σκέψη ή η γραφή με έχουν επηρεάσει.

Ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει επιρροές, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ευδιάκριτες ή συγκεκριμένες. Κάποιες φορές, η επιρροή ενός συγγραφέα δεν αφορά τη γραφή καθαυτή, αλλά τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τη λογοτεχνία και το τι σημαίνει να αφηγείσαι μια ιστορία.

Είναι χρέος του κάθε δημιουργού να μοιράζεται το έργο του όταν το ολοκληρώσει; Εσείς, στην προκειμένη περίπτωση, γιατί πήρατε την απόφαση να εκδώσετε το νέο σας βιβλίο;

Δεν θεωρώ ότι είναι χρέος ενός δημιουργού να μοιράζεται το έργο του. Υπάρχουν άνθρωποι που γράφουν μόνο για τον εαυτό τους, άλλοι που νιώθουν την ανάγκη να μοιραστούν τη σκέψη τους με ένα κοινό, κι άλλοι που διστάζουν να εκθέσουν όσα έχουν δημιουργήσει. Όλες αυτές οι στάσεις είναι θεμιτές.

Στη δική μου περίπτωση, η απόφαση να εκδώσω το Ρίζες από στάχτη ήρθε φυσικά. Η δημοσίευση, δεν ήταν απλώς μια επιθυμία να μοιραστώ κάτι προσωπικό, αλλά μια ανάγκη να συνομιλήσω, έστω και έμμεσα, με άλλους ανθρώπους που έχουν βιώσει παρόμοιες καταστάσεις και να τους προσφέρω ίσως μια διαφορετική ματιά πάνω στα δικά τους βιώματα. Οι εμπειρίες που αφηγούμαι είναι προφανώς μοναδικές - όπως κάθε ανθρώπου - όμως τα ερωτήματα που θέτει το βιβλίο αφορούν όλους μας.

Ας μιλήσουμε γι’ αυτό. Κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2025 από τις εκδόσεις «Αρμός» και φέρει τον τίτλο «Ρίζες απόστάχτη». Το βιβλίο αυτό, όπως γράφετε στο οπισθόφυλλό του, ξεδιπλώνει στιγμές από την ιστορία ενός ανθρώπου που βίωσε μια σκληρή παιδική και εφηβική ηλικία. Μιλήστε μας περισσότερο γι’ αυτό.

Το Ρίζες από στάχτη είναι ένα βιβλίο που επιχειρεί να διερευνήσει πώς οι εμπειρίες μας  διαμορφώνουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο. Δεν είναι απλώς μια αφήγηση δύσκολων στιγμών, αλλά μια προσπάθεια να κατανοηθεί η βαθύτερη επίδραση που έχουν στη σκέψη και στη μετέπειτα πορεία ενός ανθρώπου.

Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που δεν του προσφέρει την ασφάλεια και τη φροντίδα που θα περίμενε κανείς για ένα παιδί. Η σκληρότητα αυτών των πρώτων χρόνων δεν παρουσιάζεται ως ένα απλό γεγονός.  Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης παρακολουθεί τη σταδιακή διεργασία της μνήμης και της κατανόησης, τη μάχη με τον εαυτό, την ανάγκη συμφιλίωσης με το παρελθόν και τελικά το πώς μπορεί κανείς να σταθεί μέσα στην άβυσσο χωρίς να τον καταπιεί.

Ενώ δεν πρόκειται για αυτοβιογραφία, όπως ισχυρίζεστε, η διαφορά του με αυτήν είναι ότι η ιστορία του βιβλίου σας επικεντρώνεται μόνο στις εμπειρίες που ήταν κρίσιμες για την ενηλικίωση του ήρωά σας. Ως πρωταγωνιστής της ζωής του, βλέπουμε να επιχειρεί να δει πώς ακριβώς λειτούργησαν αυτές οι εμπειρίες και πώς τον καθόρισαν. Επιχειρεί με δυο λόγια να κατανοήσει την ύπαρξή του. Όμως με ποιον τρόπο το επιτυγχάνει αυτό και γιατί είναι τόσο σημαντική η ανάλυση του παρελθόντος και των όσων συνέβαλαν στην οικοδόμησή του;

Ο ήρωας του Ρίζες από στάχτη δεν προσπαθεί να θυμηθεί ή να καταγράψει τις εμπειρίες του. Η μνήμη από μόνη της δεν είναι αρκετή - αυτό που έχει σημασία είναι το πώς μπορεί να ερμηνευθεί και να ενσωματωθεί στο παρόν με έναν τρόπο όμως που να παράγει κάτι θετικό. Αυτό είναι το ζητούμενο.

Το βιβλίο δείχνει την πορεία και την διαδικασία με την οποία επιχειρεί να αναλύσει το παρελθόν του: μέσα από τον αναστοχασμό, τη σύγκριση, τη συνειδητοποίηση των συνδέσεων ανάμεσα σε όσα έζησε και στις επιλογές που έκανε. Δεν προσπαθεί να βρει απλές εξηγήσεις ή να αποδώσει ευθύνες σε αυτό που ονομάζουμε σύστημα, στην οικογένειά του, στην κοινωνία. Η ανάλυση του παρελθόντος είναι σημαντική όχι για να καθηλωθεί κανείς σε αυτό, αλλά για να μπορέσει να το επεξεργαστεί, να καταλάβει τις βαθύτερες επιδράσεις του και - ίσως - να βρει έναν τρόπο να προχωρήσει πιο συνειδητά, μετατρέποντας το βίωμα σε γνώση.

Ο τίτλος του βιβλίου σας θα μπορούσε να είναι «Η σιωπή», ίσως όμως και «Η ανημποριά». Τελικά, για ποιο λόγο επιλέξατε το «Ρίζες από στάχτη»; Γιατί υπερνίκησε τους άλλους δύο;

Ο τίτλος Ρίζες από στάχτη αποτυπώνει την ουσία του βιβλίου: τη συνύπαρξη της απώλειας και της συνέχειας, της καταστροφής και της αναγέννησης. Η στάχτη συμβολίζει ό,τι χάθηκε, ό,τι κατέρρευσε ή πληγώθηκε, ενώ οι ρίζες αντιπροσωπεύουν αυτό που παραμένει ζωντανό, που αντέχει και μπορεί να δώσει ξανά ζωή.

Η σιωπή και η ανημποριά είναι έννοιες που διαπερνούν την ιστορία, όμως είναι στιγμές ή καταστάσεις που βιώνει ο ήρωας ή ο κοινωνικός περίγυρος. Το βιβλίο δεν μένει μόνο στην αδυναμία ή στην απουσία φωνής, αλλά στο πώς κάποιος μπορεί να ξαναβρεί τον εαυτό του μέσα από όσα έζησε. Το Ρίζες από στάχτη είναι ένας τίτλος που περικλείει τόσο τον πόνο όσο και την προοπτική, και γι’ αυτό επικράτησε.

Τι σας ενέπνευσε για τη συγγραφή της ιστορίας αυτής;

Με ενέπνευσε η ίδια η διαδικασία της αναμέτρησης με το παρελθόν. Η ανάγκη να κατανοήσω πώς οι εμπειρίες - ιδιαίτερα οι δύσκολες και οδυνηρές - μπορούν να παράξουν κάτι θετικό.

Ήθελα να εξερευνήσω πώς η μνήμη λειτουργεί όχι ως απλή καταγραφή, αλλά ως ένας ζωντανός μηχανισμός που μεταβάλλει και αναδιαμορφώνει την αντίληψή μας για τον εαυτό μας. Αυτό που με ενδιέφερε περισσότερο δεν ήταν να διηγηθώ μια ιστορία γεμάτη γεγονότα, αλλά να αποτυπώσω τη διαδικασία του αναστοχασμού, της κατανόησης και - ίσως - της συμφιλίωσης με μια πραγματικότητα που είναι αυτή που είναι.

Υπάρχουν μηνύματα που επιχειρείτε να περάσετε έμμεσα ή άμεσα στον αναγνώστη του βιβλίου σας μέσα από την ιστορία που αφηγείστε;

Δεν γράφω με σκοπό να περάσω συγκεκριμένα μηνύματα ή να διδάξω κάτι. Περισσότερο με ενδιαφέρει να θέσω ερωτήματα και να προσκαλέσω τον αναγνώστη σε μια διαδικασία σκέψης και αναστοχασμού.

Αν υπάρχει κάτι που αναδύεται μέσα από το βιβλίο, είναι η ιδέα ότι οι εμπειρίες μας –όσο δύσκολες κι αν είναι - δεν αποτελούν ένα τετελεσμένο παρελθόν, αλλά κάτι που μπορούμε να ξαναδούμε, να κατανοήσουμε διαφορετικά και, ίσως, να μεταμορφώσουμε. Δεν είμαστε απλώς το αποτέλεσμα όσων μας συνέβησαν, είμαστε και ο τρόπος που επιλέγουμε να τα ερμηνεύσουμε.

Σε ποιες ηλικίες απευθύνεστε κυρίως, αποκλειστικά σε ενήλικες ή και σε έφηβους ακόμα;

Το βιβλίο απευθύνεται κυρίως σε ενήλικες, καθώς πραγματεύεται θέματα που σχετίζονται με τον αναστοχασμό, την κατανόηση των εμπειριών και τη διαχείριση του παρελθόντος. Ωστόσο, νομίζω ότι και ένας έφηβος που αναζητά απαντήσεις ή που τον απασχολούν ζητήματα ενηλικίωσης και ταυτότητας, θα μπορούσε να βρει ενδιαφέρον σε αυτό. Δεν υπάρχουν αυστηρά όρια στην ανάγνωση· κάθε βιβλίο βρίσκει τον αναγνώστη του τη στιγμή που εκείνος είναι έτοιμος να το συναντήσει.

Μιλήστε μας για το εκδοτικό σας σπίτι. Είστε ευχαριστημένος από τη μέχρι τώρα συνεργασία σας με τις εκδόσεις «Αρμός»;

Ναι, είμαι απόλυτα ευχαριστημένος από τη συνεργασία μου με τις εκδόσεις Αρμός. Από την πρώτη στιγμή αντιμετώπισαν το βιβλίο μου με φροντίδα, σοβαρότητα και σεβασμό. Ο εκδότης, Γιώργος Χατζηιακώβου, και η ομάδα του δεν βλέπουν τα βιβλία απλώς ως προϊόντα, αλλά ως έργα που αξίζουν προσοχή και υποστήριξη.

Επόμενα συγγραφικά βήματα κάνετε ή είναι πολύ νωρίς ακόμα, δεδομένου ότι το βιβλίο σας «Ρίζες από στάχτη» είναι αρκετά πρόσφατο ακόμα;

Είναι ακόμα νωρίς για να μιλήσω συγκεκριμένα, αλλά σίγουρα η συγγραφή δεν σταματάει με την έκδοση ενός βιβλίου. Οι ιδέες συνεχίζουν να δουλεύουν μέσα μου, κάποιες ήδη διαμορφώνονται, άλλες βρίσκονται ακόμα στο στάδιο της σκέψης. Προς το παρόν, θέλω να αφιερωθώ στο Ρίζες από στάχτη, να το δω να βρίσκει τον δρόμο του προς τους αναγνώστες. Μετά, ποιος ξέρει; Η ανάγκη για γράψιμο πάντα επιστρέφει.

Μια ευχή σας για το μέλλον που θα θέλατε να πραγματοποιηθεί ποια θα μπορούσε να είναι αυτή;

Να συνεχίσουμε να αναζητούμε την κατανόηση - για τον εαυτό μας, για τους άλλους, για τον κόσμο γύρω μας. Και αν αυτό περνάει μέσα από τις ιστορίες, τη γραφή, ή την ανταλλαγή σκέψεων, τόσο το καλύτερο.

Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο σας.

Κύριε Γεωργακόπουλε, καλοτάξιδο το βιβλίο σας και καλοδιάβαστο! Σας ευχαριστώ πολύ για τη συζήτησή μας και σας εύχομαι καλή, δημιουργική και συναρπαστική συνέχεια στο πολύ αξιόλογο έργο σας.

Εγώ σας ευχαριστώ. Ήταν μεγάλη μου χαρά να συζητήσουμε για το βιβλίο και τις σκέψεις γύρω από την συγγραφή του.

Βιογραφικό:

Ο Γιώργος Γεωργακόπουλος σπούδασε Κοινωνιολογία στη Γαλλία και είναι απόφοιτος της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. Είναι στέλεχος του Υπουργείου Υγείας. Εργάστηκε για πολλά χρόνια στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες, εκπροσωπώντας την Ελλάδα στην Ε.Ε. στoν τομέα της υγείας. Το 2016 εξέδωσε το βιβλίο Γιατί έτσι μας αρέσει: κράτος και διακυβέρνηση, η εμπειρία ενός δημοσίου υπαλλήλου. Αρθρογραφεί σε θέματα που αφορούν στη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και του συστήματος υγείας, καθώς και σε ζητήματα ευρωπαϊκής πολιτικής υγείας.