Βιβλιοκριτική: "Βία και Φόμο" της Ραφαέλας Χαμπίπη

ISBN: 9786185748739
Εκδόσεις: ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ
Χρονολογία Έκδοσης: Μάρτιος 2025
Σελίδες: 60

Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Μια νέα φωνή στον χώρο των γραμμάτων εκπροσωπεί η πολυταξιδεμένη Ραφαέλα Χαμπίπη. Το πρώτο της βιβλίο αποτελεί ποιητική συλλογή και φέρει τον χαρακτηριστικό τίτλο «Βία και Φόμο». Κυκλοφόρησε αρκετά πρόσφατα, μόλις τον Μάρτιο του 2025, από τις εκδόσεις «Μετρονόμος».

Ο τίτλος της συλλογής αυτής είναι αρκετά σκοτεινός. Δικαιολογημένα άλλωστε. Αρχικά παραπέμπει σε ένα φαινόμενο σκληρό και κακοποιητικό, ωστόσο υπαρκτό, διαχρονικό και επικίνδυνο, τη βία. Πράγματι, η βία συντρίβει τα πάντα γύρω της, ταλανίζει την κοινωνία κάθε εποχής ταράζοντας συχνά τις ισορροπίες της για να προκαλέσει στον άνθρωπο τον φόβο, τον τρόμο και την ανησυχία. Ακόμα και η ενοχλητική υποψία της εκδήλωσής της μέσα από το αγχωτικό συναίσθημα της αναμονής προκαλεί εσωτερική ταραχή και τρέμουλο στον άνθρωπο. Κι έτσι μιλάμε για φόμο. Η θέα μιας άναρχης κατάστασης στο προσκήνιο που επιβάλει την απότομη αλλαγή σε μια συνθήκη ρουτίνας, δεδομένη και ανέγγιχτη συνάμα, δεν είναι ούτε επιθυμητή ούτε και επιδιώκεται. Από την άλλη όμως, το αρρωστημένο συναίσθημα της σύγκρισης καταστάσεων ταράσει ακόμα περισσότερο τα νερά της καθημερινότητας, μιας και θέτει στο περιθώριο από ανάγκη τα δεδομένα της ζωής που πλέον χάνουν την αξία τους και χωλαίνουν. Τα πάντα τίθενται υπό αμφισβήτηση, δονούνται οι ισορροπίες της καθημερινότητας και η πλάνη έρχεται να αντικαταστήσει την ομαλότητα της τάξης και της ασφάλειας.

Η ποιήτρια εξομολογείται παρασυρμένη απ’ την ανάγκη της για εξωτερίκευση των όσων βασανίζουν το μέσα της και τη μαστιγώνουν. Η παρούσα ποιητική συλλογή της αποτελεί, όπως μαρτυρεί κι η ίδια, μια διαστρεβλωμένη εκδοχή μιας ιστορίας κοινότοπης και χιλιοειπωμένης. Επιδίωξή της είναι να εντοπίσει τι κρύβεται πίσω απ’ τον καθρέφτη μιας πραγματικότητας ψεύτικης και χαοτικής, ώστε να ανακαλύψει έπειτα την αλήθεια της, να την αντικρύσει κατάματα και κατ’ επέκταση τον πραγματικό της εαυτό. Πώς θα μπορούσε διαφορετικά να πραγματοποιηθεί ένα ταξίδι εσωτερικής αναζήτησης από μέρους της με προορισμό την αυτογνωσία, αν ο δρόμος του ταξιδιού της αυτού δεν ήταν καθαρός από παραπλανητικές ταμπέλες και ελεύθερος από εμπόδια κάθε λογής;

Αφήνεται στις σκέψεις της η ποιήτρια και εισχωρεί σ’ αυτές χωρίς συστολή. Ανατρέχει στο παρελθόν και θυμάται. Όχι επιλεκτικά όμως, όπως συμβαίνει συνήθως με τις αναδρομές στο παρελθόν. Ο σκοπός της είναι πολύ συγκεκριμένος. Να έρθει αντιμέτωπη με τα λάθη της επιθυμεί, με τη ζωή της ολόκληρη αν είναι δυνατόν, ακόμα κι αν αυτό της προκαλέσει πόνο και απέχθεια μαζί. Εσωτερικά τραύματα, απογοητεύσεις και τύψεις είναι το επακόλουθο της προσπάθειάς της, ενώ η κατάληξη αυτής ένας απέραντος θρήνος.

«Πενθώ εμάς

κι όσα δεν γίναμε

όσα δεν ζήσαμε κι όσα ζήσαμε

πενθώ την υπομονή μου που εξαντλήθηκε

και τη δική σου που δε χρειάστηκε.» (Σελίδα 13)

Τα πάντα δημιουργούν πληγές στην ψυχή της, που ακόμα κι αν επουλώνονται, τα σημάδια τους παραμένουν για πάντα εκεί, ανεξίτηλα, σταθερά, επιβλητικά ως απομεινάρια μιας ζωής ψεύτικης και πλάνας.

Παρατηρεί η ποιήτρια, αναλύει εις βάθος τα δεδομένα και προβληματίζεται. Με γλώσσα λιτή και κατανοητή, μα όχι ανέκφραστη και επιδερμική, απαλλαγμένη ωστόσο από περιττά και εντυπωσιακά στολίσματα, επικεντρώνεται στην ουσία των όσων περιγράφει και στην αλήθεια τους. Ρεαλιστική η γραφή της, ελεύθερη και καταγγελτική, ωμή και καυστική, στόχο έχει να καταδείξει την υποκρισία του σήμερα, που δεν είναι όμορφο αισθητικά, όπως προβάλλεται συνήθως στοχοποιημένα φορώντας τη μάσκα του ψεύδους και της υπερβολής, αλλά άσχημο, αποκρουστικό και συγκεχυμένο. Άλλωστε, όπως παραδέχεται και η ίδια, η ομορφιά του είναι μια αναγκαστική και αναπόφευκτη παραπλανητική συνθήκη, μια πραγματικότητα μάταιη και αρρωστημένα πολύπλοκη, που όμως προβάλλεται ως αναγκαία και ωφέλιμη. Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν ισχύει τελικά, μιας και μιλάμε επί της ουσίας για μια ανιαρή άτακτη πραγματικότητα και ταυτόχρονα τόσο σάπια, ανυπόφορη και απωθητική, καθόλου ελκυστική και καθόλου ανθρώπινη.

«Μια μεταειρωνική δυστοπία

ένας μπρουταλισμός

φοβισμένοι απ’ τον φόβο

-πρεζάκια του ρεαλισμού

πειστήκαμε πως δεν υπάρχει χάπι εντ,

μη χρειαστεί και το κυνηγήσουμε» (Σελίδα 18)

Η ποιήτρια αναπολεί το υγιές παρελθόν και το επιδιώκει. Ήταν πιο αληθινό, ισχυρίζεται, πιο οικείο.

«Τίποτα το αληθινό δεν υπάρχει εδώ

πρέπει να πληρώσεις το τίμημα

αν γευτείς τη γνώση» (Σελίδα 20)

Ανήμπορος στέκει ο άνθρωπος που δεν αντιδρά από φόβο, που εγκλωβίζεται στο σκοτάδι του και απλά υπομένει την κατάντια του και απογοητεύεται. Μονοτονία διέπει τα πάντα γύρω του, αν επιτρέψει την επιβολή της απραξίας. Όλα στο ίδιο μοτίβο της φθοράς και της υποκρισίας κινούνται και τον συντρίβουν ενδόμυχα. Η αλλαγή, βέβαια, προστάζει επανάσταση, ακόμα κι αν η προσπάθεια οδηγήσει στην αποτυχία. Η τόλμη απαλλαγμένη από την υποψία της ήττας είναι σημαντική σ’ αυτή την περίπτωση για τη διεκδίκηση του ονείρου και της ελπίδας στον κόσμο. Δεν έχει θέση στη ζωή ο εφησυχασμός και η δειλία, όταν οι φωνές της συνείδησης ουρλιάζουν και προτρέπουν στην αντίδραση. Αξιοπρέπεια διεκδικεί το αποτέλεσμα της τόλμης για να μην επιτραπεί ποτέ στο αύριο η στασιμότητα και η δυστυχία. Άλλωστε, η ιστορία γράφεται μόνο με πράξεις ριψοκίνδυνες και η ζωή χωρίς ιστορία δεν είναι ζωή.

Η ποιήτρια δίνει έμφαση στις αναδρομές του παρελθόντος, καθώς είναι αυτές που γλυκαίνουν την ψυχή του ανθρώπου και τη συντροφεύουν στα μαρτυρικά του σκοτάδια. Είναι σαν τις παλιές φωτογραφίες, θα πει, που διατηρούν αναλλοίωτη τη χαρά της στιγμής και τη διαιωνίζουν για να μη χαθεί ποτέ η ομορφιά της μέσα στη λήθη.

«Μα τι γρατζουνιά, μου είπαν αργότερα

κοιτάζω την πλάτη μου στον καθρέφτη

τραχύς γκρεμός, τραχιές τύψεις

ένοχο χαμόγελο» (Σελίδα 39)

Μικρές πρόζες ζωής αποτελούν τα ποιήματα της Ραφαέλλας Χαμπίπη, γραμμένα όλα σε ελεύθερο στίχο ή και πεζό. Διακρίνονται από βαθιά μελαγχολία, από μια τάση φυγής από έναν κόσμο που έχασε πια την ταυτότητά του, που παρασύρθηκε στην ευκολία του ψέματος και πλέον υποφέρει απ’ αυτό. Θρηνεί τη χαμένη ζωή η ποιήτρια, αυτή που εύκολα εγκαταλείφθηκε για το άδοξο τίποτα μιας αυταπάτης και τώρα υπομένει τη νέα συνθήκη αδιαμαρτύρητα νιώθοντας πλέον νεκρή. Μοναξιά και αποξένωση η κατάληξή της. Βασανιστήριο.

«Στον δισταγμό της θέλησης

εκεί θα βρεις τη θνητότητα

στον φόβο παρά την απόφαση

στη λαγνεία της ασφάλειας

εκεί γεννιούνται επαναστάσεις» (Σελίδα 46)

Η ποιήτρια προτρέπει τον αναγνώστη στην αλλαγή. Μόνο με τόλμη εξασφαλίζεται το μέλλον, θα πει, μόνο με θάρρος τίθεται στο περιθώριο η στασιμότητα, μόνο με θράσος απεγκλωβίζεται ο άνθρωπος από τη φυλακή της μονοτονίας του. Μόνο έτσι, συμπεραίνει στο τέλος, ξαναγεννιέται το όνειρο κι η ελπίδα μιας καλύτερης ζωής εντός του. Μόνο έτσι αποκτά νόημα η ύπαρξή του.

«Πώς να γκρεμιστείς αν ποτέ δεν πετάξεις, μικρή μου» (Σελίδα 53)

Πολλά συγχαρητήρια στην ποιήτρια Ραφαέλλα Χαμπίπη που εξασφάλισε με τη δυνατή πένα της, τη γνήσια και ειλικρινή γραφή της, τη χορταστική σε εικόνες, περιεχόμενο και νοήματα προσωπική της, αυθεντική και ανεπιτήδευτη κατάθεση ψυχής, μια ξεχωριστή παρουσία στα γράμματα ήδη από την πρωτόλεια ποιητική της συλλογή και σφράγισε μέσω αυτής το προσωπικό της ύφος για να το καταστήσει με επιτυχία ιδιαίτερο και μοναδικό.