Βιβλιοκριτική: "Χάρης και Χαβιέ" της Έλενας Αγγελοπούλου

Τίτλος: Χάρης και Χαβιέ

Συγγραφέας: Έλενα Αγγελοπούλου

Εικονογράφηση: Στέλλα Μάντακα

Κατηγορία: Παραμύθι

Πρώτη Έκδοση: Αθήνα, Ιούνιος 2025

Σελίδες: 20

ISBN: 978-618-5876-27-2

Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Μπορεί το βιβλίο να πρωταγωνιστήσει ως μέσο ψυχαγωγίας στις μέρες μας παρά την ολοένα και αυξανόμενη δημοφιλία της τεχνολογίας; Δύσκολο μεν, όχι όμως ακατόρθωτο. Αποκλειστικά επιλογή του ανθρώπου είναι η κατεύθυνση που θα ακολουθήσει για το καλό του και για το καλό της κοινωνίας γενικότερα, αφού ο ίδιος κινεί τα νήματα της ανθρωπότητας, ο ίδιος τα ορίζει διαμορφώνοντας ανάλογα το παρόν και το μέλλον του, έστω κι αν πολλές φορές εθελοτυφλεί μπρος το ωφέλιμο, αδιαφορώντας για τις συνέπειες που έχει συνήθως η στάση του αυτή όχι μόνο σ’ εκείνον αλλά και στους γύρω του.

Αποστασιοποίηση επιφέρει το αποτέλεσμα της αδράνειας, προσωπική ανασφάλεια, αδυναμία αντίδρασης και παραίτηση. Ο εθισμός στην αποκλειστική χρήση των τεχνολογικών μέσων που καλούνται να αντικαταστήσουν την προσπάθεια, τη δημιουργία και την έκφραση, θέτει στο περιθώριο τις όποιες χάρες και δεξιότητες της ανθρώπινης ύπαρξης για να επιφέρει στη θέση τους την αχρηστία του μυαλού, την ανικανότητά του, την ατολμία του, την επιστροφή του στα πιο άγρια και ζωώδη ένστικτά του. Ωστόσο, η άρνηση της αποδοχής, αυτής της αρρωστημένης κατάστασης που προκαλεί αν και λανθασμένα μια αίσθηση παντοδυναμίας στον άνθρωπο, οξύνει επικίνδυνα τον εγωκεντρισμό του, τη φιλοδοξία και την κερδοσκοπία του, ενώ παράλληλα κρίνεται υπαίτια για την ολοένα και αυξανόμενη αποξένωσή του απ’ τον συνάνθρωπο, για την αρρωστημένη καχυποψία του, για την αβάσταχτη μοναξιά του και εν τέλει για τη συναισθηματική και ψυχική του κατάρρευση.

Κι ενώ όλα φαινομενικά παρουσιάζονται να εξυπηρετούν δικές του ανάγκες και φιλοδοξίες, η εσφαλμένη και υπερβολική χρήση τους τον οδηγεί σταδιακά σε αντίθετα αποτελέσματα. Κι όσο η άρνηση κυριαρχεί στη σκέψη του και τον πλανεύει διαρκώς, εμποδίζοντάς τον να επαναστατήσει και να αποκαταστήσει τα λάθη του με εργαλεία που ακόμα διαθέτει εύκαιρα για τον σκοπό αυτό, οδηγείται ακόμα πιο γρήγορα στην καταστροφή του, στο απόλυτο τίποτα και το κενό.

Σ’ αυτήν ακριβώς την προβληματική κατάσταση της σύγχρονης κοινωνίας εστιάζει και η συγγραφέας Έλενα Αγγελοπούλου στο νέο της βιβλίο, το παραμύθι της με τίτλο «Χάρης και Χαβιέ», που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2025 από τις εκδόσεις «Ηλιαχτίδα». Αντιλαμβανόμενη και η ίδια την ανεξέλεγκτη προσκόλληση των ανθρώπων στην τεχνολογία, την απομάκρυνσή τους από τα ουσιώδη και την προτίμησή τους στα ανούσια και ανώφελα, αγανακτεί και αντιδρά. Η πένα της είναι το όπλο της αντίδρασής της, το οποίο και χρησιμοποιεί αρκετά εύστοχα για να καταδείξει το κακό, για να ταρακουνήσει τη σκέψη του αναγνώστη, να αφυπνίσει τη συνείδησή του κρούοντας, αν και διακριτικά, τον κώδωνα του κινδύνου. Σκοπός της είναι να τον θέσει προ των ευθυνών του, να του δείξει τον δρόμο της σωστής διαχείρισης της επιλογής, τον δρόμο του φωτός και της αληθινής ευτυχίας. Και πράγματι τα καταφέρνει καλά.

Η ιστορία του βιβλίου της απευθύνεται σε μικρά παιδιά. Ωστόσο το μήνυμά που περνά μέσα από το περιεχόμενό της η συγγραφέας σε γενικότερο πλαίσιο αφορά και μικρούς αλλά και μεγάλους. Ο λόγος είναι προφανής. Οι μεγάλοι είναι υπεύθυνοι για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών, για τη διαμόρφωση της υγιούς ή της αρρωστημένης προσωπικότητάς τους, της δυναμικής ή της αδύναμης παρουσίας τους στον κόσμο, της ισχυρής ή της εξαρτημένης τους στάσης απέναντί του. Κι αφού μια εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις, μια απλή αποτύπωση της στιγμής στην αρχή της αφήγησης στέκεται αρκετή από μέρους της για να περιγράψει εν συντομία όλη τη χαοτική κατάσταση που πλήττει τη σύγχρονη κοινωνία οδηγώντας το βήμα της στην απόλυτη παρακμή. Παιδιά προσκολλημένα στα tablet, εξαρτημένα από το διαδίκτυο και τους κινδύνους του, άβουλα όντα, αμαθή, ανέκφραστα, εγκαταλελειμμένα σε μια μοίρα που άλλοι επέλεξαν για λογαριασμό τους. Παιδιά που έχουν μάθει να σιωπούν από συνήθεια, που εθίζονται στην απραγία, γιατί κάποιοι φρόντισαν ήδη γι’ αυτό.

Η ιστορία του παραμυθιού φυσικά δεν εστιάζει μόνο στο συγκεκριμένο υπαρκτό πρόβλημα. Εμπεριέχει μια ισχυρή δόση ελπίδας, όση χρειάζεται για να επαναφέρει το χαμόγελο του αναγνώστη στα χείλη και την αισιοδοξία του ότι όλα στο παρόν και στο μέλλον του μπορούν να αλλάξουν, αν και εφόσον το θελήσει πραγματικά. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Ο μικρός ήρωας Χάρης και η μητέρα του βρίσκονται σε διακοπές στην Πορτογαλία. Την τελευταία μέρα των διακοπών τους η μητέρα επιφυλάσσει μια ευχάριστη έκπληξη στον Χάρη, την επίσκεψή τους στην ιστορική βιβλιοθήκη Joanina, μιας και στον εσωτερικό της χώρο συμβαίνει καθημερινά κάτι μοναδικό, κάτι μυστηριώδες και ταυτόχρονα αξιοθαύμαστο, το οποίο και πρέπει να δουν οπωσδήποτε από κοντά για να καταλάβουν τη σημαντικότητά του. Η φύση συνυπάρχει αρμονικά με τον άνθρωπο και όλα λειτουργούν για το κοινό τους καλό. Αυτό συμβαίνει στην πραγματικότητα, θα διαπιστώσει ο αναγνώστης διαβάζοντας το παραμύθι αυτό, καθώς φύλακες άγγελοι των βιβλίων, πιστοί στρατιώτες και φροντιστές της γνώσης, κάποια μικρά και μυστήρια πλάσματα της γης μένουν ξάγρυπνα τις νύχτες με μοναδικό σκοπό και ρόλο ζωής τη φροντίδα και τη διατήρηση των βιβλίων της βιβλιοθήκης σε άψογη κατάσταση και φυσικά την αφθαρσία τους στον χρόνο. Είναι τα ιδιαίτερα και πολλές φορές παρεξηγημένα πλάσματα που αποδεικνύονται στο τέλος υπάρξεις άκρως πολύτιμες, επομένως και άξιες προστασίας από τους υπεύθυνους της βιβλιοθήκης, ικανές να αναλάβουν χρέη νυχτοφύλακα και πολεμιστή του κακού.

Η αρχική αρνητικότητα του Χάρη να αφήσει από τα χέρια του το tablet του για να ακολουθήσει το υπόλοιπο πρόγραμμα των διακοπών του αποτελεί μια συνήθη εικόνα όλων των εθισμένων στα τεχνολογικά μέσα και το διαδίκτυο. Η ώθηση της μητέρας του παιδιού στο διαφορετικό, στο περισσότερο ενδιαφέρον και ωφέλιμο για τον ίδιο είναι η λύση που προτείνει η συγγραφέας στον αναγνώστη αυτού του βιβλίου για την επικράτηση της ισορροπίας στα πράγματα. Γιατί ναι μεν η τεχνολογία αποτελεί μέρος της καθημερινότητας όλων μας, παραδέχεται, αρκετά αναγκαία και καθοριστική, η ανεξέλεγκτη χρήση της ωστόσο διευκρινίζει ότι επιφυλάσσει μεγάλους κινδύνους, που πολλές φορές δεν είναι άμεσα ορατοί και προβλέψιμοι.

Διακριτικά η συγγραφέας δείχνει μέσα από την ιστορία του Χάρη και του νέου φίλου του Χαβιέ τον τρόπο της σωστής διαχείρισης της τεχνολογίας, προβάλλοντας τη δική της εναλλακτική λύση στο υπάρχον πρόβλημα της κοινωνίας. Η συζήτηση, η επιμονή στο εναλλακτικό, η ουσιαστική παρακίνηση και η ενθάρρυνση των μεγάλων σε άλλες περισσότερο ωφέλιμες και δημιουργικές απασχολήσεις των παιδιών συμβάλλουν σημαντικά στην ενεργοποίηση του ενδιαφέροντός τους, αλλά και της πρόθεσής τους να έρθουν σε επαφή με πράγματα διαφορετικά, περισσότερο ποιοτικά, πιο ευεργετικά, αλλά και πιο ξεχωριστά. Πράγματα που συμβάλλουν στην αύξηση της φιλαναγνωσίας στον κόσμο, επομένως στο άνοιγμα των πνευματικών οριζόντων του ανθρώπου, στη διεύρυνση της φαντασίας και του νοητικού του επιπέδου, στην απεξάρτησή του από τα ανούσια και τα επιβλαβή, στην ενδυνάμωσή του, στην ελευθερία της βούλησής του και εν τέλει στην ευτυχία του. Η συμμετοχή των μεγάλων στην προσπάθεια αυτή κρίνεται σχεδόν επιτακτική και απαραίτητη. Η επιλογή του βιβλίου, άμεσα εξαρτημένη από την ποιότητα του περιεχόμενου και τα μηνύματα που περνά είτε έμμεσα είτε άμεσα στον αναγνώστη του, αφήνεται στη δική τους ευχέρεια, καθώς η ανάλυση και ο περαιτέρω σχολιασμός του, η ερμηνεία του και η αξιοποίηση των όσων εμπεριέχονται σ' αυτό είναι αποκλειστικά δική τους ευθύνη και υποχρέωση.

Η συγγραφέας τολμά. Δίνει την ευκαιρία στον μικρό αναγνώστη να γνωρίσει έναν κόσμο αρκετά διαφορετικό. Συγκεκριμένα, του συστήνει μια βιβλιοθήκη ξεχωριστή και σπάνια, που ωστόσο υπάρχει στην πραγματικότητα και ελκύει το ενδιαφέρον αρκετών επισκεπτών από όλο τον κόσμο. Μυθοπλασία και πραγματικότητα λοιπόν, γνώση και φαντασία δένουν αρμονικά στο βιβλίο αυτό, προκαλώντας δέος και θαυμασμό σ' εκείνον που το διαβάζει. Το αποτέλεσμα προκύπτει από μόνο του. Σχεδόν αυθόρμητα θα γεννηθεί εντός του η επιθυμία να εξερευνήσει περισσότερο τη βιβλιοθήκη αυτή που μόλις γνώρισε, ίσως και να θελήσει να την επισκεφτεί.

Το βιβλίο μέσα από την ιστορία του συγκεκριμένου παραμυθιού αγαπιέται πολύ και όχι άδικα. Ελκύει το ενδιαφέρον του μικρού αναγνώστη, τον θαυμασμό και την προσοχή του και αυτό είναι το ζητούμενο. Η κατανόηση της σπουδαιότητάς του μέσω των παραμυθένιων ιστοριών, όπως είναι η ιστορία του Χάρη και του Χαβιέ, είναι μια ιδανική κατάληξη της προσδοκίας, που οπωσδήποτε συμβάλει στην ανάπτυξη της πνευματικότητας στον κόσμο και στην πρόοδό του.

Η εξαιρετική εικονογράφηση της Στέλλας Μάντακα δε θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη. Η ποικιλία των εικόνων δένει απόλυτα με το περιεχόμενο της ιστορίας του βιβλίου και συμβάλλει σημαντικά στην καλύτερη, γρηγορότερη και ευκολότερη κατανόηση και ερμηνεία της, αφού προτρέπει τον μικρό αναγνώστη στην περαιτέρω ανάλυσή της, μεταφέροντας το πνεύμα και τη φαντασία του ουσιαστικά εκεί όπου οι λέξεις αδυνατούν να ταξιδέψουν, ίσως επιτηδευμένα πολλές φορές, ίσως όμως και όχι.

Εν κατακλείδι, το ηθικό δίδαγμα του βιβλίου είναι απόλυτα ξεκάθαρο. Το βιβλίο δεν αποτελεί μια ξεπερασμένη και ανούσια απασχόληση του ανθρώπου. Οφείλει να έχει ενεργή θέση στη ζωή του, γιατί μόνο αυτό είναι σε θέση να ταξιδεύει την ψυχή του στο φως, προσφέροντάς του παράλληλα γνώση και ψυχαγωγία μαζί.

Γραφή απλή και κατανοητή, ευκολοδιάβαστη, περιεκτική και αρκετά παραστατική, ανταποκρίνεται πλήρως στις απαιτήσεις του κοινού στο οποίο και απευθύνεται. Πολλά συγχαρητήρια στην έμπειρη συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας Έλενα Αγγελοπούλου γι' αυτό το νέο της πνευματικό εγχείρημα που οπωσδήποτε έχει πολλά να δώσει και να διδάξει σε όλους μας. Η πρωτότυπη ιστορία της, η άκρως ενδιαφέρουσα και ωφέλιμη, που συνδυάζει έξυπνα πλοκή, μυστήριο, γνώση και μαγεία μαζί, αξίζει να διαβαστεί, γι' αυτό και συστήνεται ανεπιφύλακτα.

Περισσότερα για το βιβλίο: εδώ