Βιβλιοκριτική: "Σκιά και σκόνη" του Κωστή Μπαλτά | Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Κωστής Μπαλτάς

Σκιά και σκόνη

ISBN: 9786185748913

Σελίδες: 44

Εκδόσεις: Μετρονόμος

Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Σ’ έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει, σκοτεινιάζει και μαραίνεται, μια σπίθα φωτός είναι αρκετή για να διαιωνιστεί η ελπίδα. Τίποτα δε χάθηκε ακόμα, φαίνεται να υποστηρίζει. Η σχεδόν επιβλητική αποξένωση του ανθρώπου δεν έφθειρε εντελώς τη φύση του, δεν την αγρίεψε. Ακόμα και πίσω από το παγωμένο κι αποκρουστικό προσωπείο που επέλεξε να τον χαρακτηρίζει, μια νότα ρομαντισμού γαργαλά ακόμα τις ευαίσθητες χορδές της ψυχής του υπενθυμίζοντάς του διαρκώς πως άλλος είναι ο σκοπός του στη γη, άλλη η διαδρομή που οφείλει να κάνει για το καλό του κι οπωσδήποτε άλλος ο προορισμός του.

Φύσει λοιπόν κοινωνικό ον, έχει ανάγκη την επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους, το μοίρασμα, τη συμπόρευση. Κι αν μερικές φορές αυτό παρακάμπτεται από μέρους του επιδεικτικά, το σκοτάδι που επιφέρει στη ζωή του ο κόντρα ρόλος του, η αποστασιοποίησή του από το φυσικό και το επόμενο, ο καταναγκαστικός εγκλεισμός στον εαυτό του και η καταστροφική μοναξιά που περικυκλώνει το είναι του είναι τρομακτικό. Κινδυνεύει, αισθάνεται, καθώς ωθείται στην τρέλα του μυαλού, στη δυστυχία του νου, στη συναισθηματική αστάθεια, στην αγριότητα, στην ψυχική οδύνη. Η εσωτερική επανάσταση είναι ο μόνος τρόπος για να διορθωθεί κάθε ίχνος του κακού που επέτρεψε, είτε με τη θέλησή του είτε όχι, να εισβάλει εντός του και να τον σακατέψει.

Μια τέτοια εσωτερική επανάσταση επιλέγει για τη σωτηρία του δικού του εαυτού ο πρωτοεμφανιζόμενος στα γράμματα Κωστής Μπαλτάς παρουσιάζοντάς μας την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Σκιά και Σκόνη», που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 2025 από τις εκδόσεις «Μετρονόμος». Παρότι νέος ηλικιακά, ο ποιητής επιμένει να ζει και να εκφράζεται λυρικά, να μοιράζεται τις ευαισθησίες του με έμμετρο τρόπο, με πιο παραδοσιακό δηλαδή και επομένως πιο ρυθμικό. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου το γεγονός ότι, παράλληλα με τις θεωρητικές του σπουδές και τη μετεκπαίδευσή του σε τομείς της κλασικής φιλολογίας και των παιδαγωγικών προσεγγίσεων της τέχνης, ο ίδιος ασχολείται επίσης και με την έρευνα και μελέτη των παραδοσιακών οργάνων και μουσικών φορμών, όπως διαβάζουμε και στο βιογραφικό του σημείωμα.

Ρομαντισμό αποπνέει ο λόγος του, το ίδιο και η ψυχή του. Η ευαισθησία του υπερνικά τα σκοτάδια της ύπαρξής του αποζητώντας δικαίωση. Υπάρχει ελπίδα, επιμένει. Αυτή είναι για εκείνον ο δρόμος της ανάσας, η θάλασσα που καλείται να διανύσει ολόκληρη για να απολαύσει το ταξίδι της ζωής, κόντρα στις βουλές του φόβου, της φθαρτότητας και των λαθών που αδέξια οδηγεί τα βήματά του η σύγχυση.

Ο ποιητής έχει επίγνωση της πραγματικότητας. Είναι εφήμερη η ανθρώπινη ύπαρξη, θα αποφανθεί. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου το γεγονός ότι στο πρώτο ποίημα της συλλογής του δανείζεται μία λατινική φράση «Pulvis et umbra sumus» (που σημαίνει ¨Είμαστε μόνο σκόνη και σκιά¨) από το έργο του Ρωμαίου λυρικού ποιητή Οράτιου «Ωδές». Αναπόφευκτα, συμμερίζεται και ο ίδιος την άποψή του. Και με αυτήν ακριβώς τη διαπίστωση εισάγει τον αναγνώστη του στον δικό του ποιητικό κόσμο, τον έμμετρο και ομοιοκατάληκτο, τον λυρικό και άκρως εξομολογητικό, τον ευαίσθητο και καθόλα ανθρώπινο, τον πλημμυρισμένο από εικόνες, μυρωδιές μα και μπόλικο πόνο. Μελαγχολία διακατέχει τον λόγο του, θλίψη και απόγνωση. Η αγωνία του είναι αγωνία του ανθρώπου που ακόμα και μέσα στο μαύρο που κυβερνά τον κόσμο γύρω του αποζητά την αγκαλιά, το φως που θα φωτίσει για λίγο τη σκοτεινιά της ψυχής του, βοηθώντας την να ανακάμψει. Το αναπόφευκτο του κύκλου που πραγματοποιεί η θνητή ζωή ώσπου να τη νικήσει ο θάνατος έχει πλέον καταγραφεί.

«στεγνώνει το σκοτάδι, θα βγει το πρώτο φως

η μέρα στο κατώφλι, ο ύπνος σας αχός

αστέριωτες οι μνήμες, οι απορίες ποιητής

ανοίγοντας την πόρτα στο πλήθος θα χαθείς» (Σελίδα 9)

Τα μυριάδες αναπάντητα ερωτηματικά που κατακλύζουν τη σκέψη του έχουν να κάνουν με αυτό ακριβώς. Γιατί να είναι όλα περαστικά; Γιατί να είναι εφήμερη η νεότητα; Γιατί το γήρας σακατεύει τη σκέψη και τη μνήμη; Γιατί τα όνειρα και οι παραισθήσεις να λειτουργούν σχεδόν θεραπευτικά, όταν η θλίψη δυναστεύει επικίνδυνα το σώμα και την ψυχή;

Ο ποιητής δεν παραλείπει να μιλήσει και για τον έρωτα. Άλλωστε, πώς θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητος από τη σκέψη του ο μεγάλος και ανίκητος φτερωτός άγγελος; Αυθορμητισμό προκαλεί η αλήθεια της καρδιάς του, όταν αφήνεται ελεύθερη. Το πινέλο της ζωγραφίζει με μαεστρία τον ομορφότερο πίνακά της.

«Μες στις λίμνες των ματιών σου

χάθηκα κι εγώ.

Να σου κλέψω το μαντήλι,

να εγκλωβιστείς εδώ;» (Σελίδα 11)

Τα ποιήματα της συλλογής αυτής θα μπορούσαν να αποτελέσουν στίχοι ερωτικών τραγουδιών. Γεμάτα εικόνες, έξυπνες μεταφορές, πλούσιες επιθυμίες, προσδοκίες και συναισθήματα, ταξιδεύουν την καρδιά στα μονοπάτια της αγάπης και του έρωτα.

«Μες στου ανέμου την πνοή,

μες στων μουσώνων τη δροσιά θα ταξιδεύω,

κάθε εποχή θα σε γυρεύω 

από βροχή η φωτιά θα γεννηθεί.» (Σελίδα 12)

Ο ποιητής όμως φαίνεται να φοβάται. Το γήρας είναι ο λόγος. Νιώθει την ανημποριά της θέλησης να επιδιώξει τις επιθυμίες της προτού την κατασπαράξει ο θάνατος. Η σκέψη και μόνο του θανάτου ξυπνά τον φόβο και τότε γίνεται ακόμα πιο έντονος, ακόμα πιο υπαρκτός. Ίδιος με τον θάνατο και ο πειρασμός της διεκδίκησης του έρωτα, της ηδονής, της αέναης φυγής. Μα όποιος απαρνηθεί την ηδονή και χαθεί στα δίχτυα της σιωπής, ναυαγεί ακόμα νωρίτερα, καθώς διεκδικεί για τον εαυτό του έναν θάνατο ακόμα πιο θλιβερό, ακόμα πιο σύντομο και εφιαλτικό απ’ τον συνηθισμένο, ακόμα πιο βάναυσο. Μα τι όμορφο που είναι στ’ αλήθεια όταν παρατείνεται ο θάνατος με στιγμές έρωτα, πάθους και αληθινού μοιράσματος; Τότε ακριβώς γεννιέται η πραγματική χαρά, επισημαίνει ο ποιητής.

«Του έρωτα σταλαγματιά ν’ απαλυνθούν οι πόνοι

μέσα στη στέρφα ζήση σου κάτι θα γεννηθεί.» (Σελίδα 15)

Η μελαγχολία διέπει το σύνολο της ποιητικής συλλογής, θα διαπιστώσει ο αναγνώστης. Μνήμες του παρελθόντος κατασπαράζονται από τον θάνατο, ενώ η νέα ζωή καλείται να αντικαταστήσει τη ζωή που έφυγε. Ο ποιητής στο σημείο αυτό επισημαίνει τη συντομία της ζωής, τον εγκλωβισμό της στα αμέτρητα πρέπει, που σαν καταπιεστικά φρένα εμποδίζουν την ορμή της να διανύσει ένα ταξίδι συναρπαστικό και ανέμελο, ούσα ελεύθερη, χαρούμενη, αληθινή, σπουδαία.

«Θα μας δοθεί απλόχερα μια νύχτα η ευτυχία

σε μας που μοιάζουμε παντοτινά νεκροί» (Σελίδα 19)

Πλημμυρισμένος από όλες αυτές τις σκέψεις, ο ποιητής δίνει σαφείς οδηγίες στον αναγνώστη του. Μόνο ο τολμών ζει. Ακόμα κι αν ναυαγήσει στα πάθη του, ακόμα κι αν κάνει λάθη, θα έχει απολαύσει σπουδαίες στιγμές ευτυχίας, σε αντίθεση με εκείνον που ο φόβος του στερεί κάθε χαρά και ρίσκο ζωής. Μα πώς μπορεί να ζήσει κανείς χωρίς την απόλαυση, όταν αφήνει τον χρόνο να περνάει από μπροστά του ανέπαφος, όταν η υποκρισία του εμποδίζει την εκδήλωση του πόθου; Η μνήμη στο τέλος ξυπνά τις αισθήσεις σ’ εκείνους που τόλμησαν. Κι έτσι η μοναξιά τους νικιέται. Αυτό υποστηρίζει ο ποιητής μέσα από τα ποιήματά του, τα περιεκτικά σε νοήματα και ξεκάθαρα μηνύματα, τα σχεδόν έτοιμα προς μελοποίηση τραγούδια του. Είναι βέβαιο πως κάποια μελωδία γαργαλούσε τη σκέψη του κατά τη διάρκεια της δημιουργίας τους. Όπως και να ’χει, τα ποιήματά του μαρτυρούν τις δικές του ξεχωριστές αλήθειες, τις δικές του σιωπηλές επιθυμίες, την όρεξή του για ζωή και για έρωτα, την προτίμησή του στο ρίσκο και στην τόλμη της αλήθειας, την μάχη του απέναντι στον φόβο της ήττας, την αποστροφή του στο ψέμα και την υποκρισία που περικυκλώνει το σήμερα σκοτεινιάζοντάς το και καθιστώντας το απαθές, αδρανές και αποξενωμένο από τον ίδιο τον πόθο.

«Αν έχω χάσει τη ζωή μέσα στον χρόνο

κι έτσι ανήμπορος βαδίζω στο κενό,

πώς γίνεται μέσ’ απ’ τα τραύματα να υπάρχω;» (Σελίδα 34)

Δράση είναι η λύση που προτείνει για τη διεκδίκηση της χαράς και της απόλαυσης. Ο έρωτας είναι το μέσο, η παρόρμηση, το ρίσκο, η αγκαλιά, το μοίρασμα.

«σ’ αυτήν την ξέφρενη, μα ατροφική, εποχή μας

ζούνε μονάχα όσοι αρπάζουνε φωτιές.» (Σελίδα 38)

Ο λόγος του ποιητή είναι περιεκτικός, σκηνογραφικός, αφηγηματικός και στοχευμένος. Χρησιμοποιώντας μια γλώσσα απλή, ευκίνητη και εύπλαστη, απαλλαγμένη από ακρότητες και επιτηδευμένους εντυπωσιασμούς, εναρμονίζεται απόλυτα με τον τίτλο της συλλογής του, στον οποίο και καθρεφτίζει όσα η σκέψη του τολμά να αποκαλύψει με λέξεις. Σκιά και σκόνη προκαλεί η μελαγχολία του φοβισμένου ανθρώπου, η νοσταλγία του χθες, ο φόβος του αύριο, ο έρωτας που εξελίσσεται σε μαρασμό. Συμπαγή τα νοήματα που απορρέουν από αυτήν, πλημμυρισμένα με εικόνες, που άλλοτε δημιουργούν πληγές και τραύματα ψυχής και άλλοτε ερεθίσματα ελπίδας που αντιμάχονται στον φόβο και την τραγικότητα της σύγχρονης πραγματικότητας.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η πρώτη ποιητική συλλογή του Κωστή Μπαλτά εκπροσωπεί μια βαθιά εξομολογητική ποίηση, υπαρξιακού περιεχομένου και στοχασμού, που προκαλεί ευαισθησία, μα και αφορμή για περαιτέρω εστίαση και ανάλυση. Αξίζει οπωσδήποτε να διαβαστεί.