Βιβλιοκριτική: "Η ξυπόλητη των Αθηνών" της Φιλομήλας Λαπατά | Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Ημ/νία έκδοσης: 25 Σεπ 2025

Θεματική Κατηγορία: Ιστορικό Μυθιστόρημα

Ηλικία: 18+

Σελίδες: 400

ISBN: 978-618-01-6157-1

Εκδόσεις: Ψυχογιός

Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Σε ποιο βαθμό ορίζει το χρήμα τον άνθρωπο; Αρκετά θα έλεγε κανείς, σχεδόν απόλυτα και επικίνδυνα. Πόσο μάλλον όταν ο άνθρωπος γεννιέται με αυτό, μεγαλώνει με αυτό κι εξαρτάται από αυτό. Όταν δεν κοπιάζει για την απόκτησή του, όταν άλλοι φροντίζουν για τη διατήρησή του, όταν η κληρονομιά του αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της συνέχειάς του, όταν το όνομά του συνδέεται με το δικό του, όταν συγκεκριμενοποιούνται οι σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους εξαιτίας του, όταν η λέξη αυτονόητο είναι συνώνυμο του πλούτου, όταν όλα εν τέλει περιστοιχίζονται γύρω από αυτό όσο ευχάριστα ή και δυσάρεστα συναισθήματα κι αν προκαλούν. Τι συμβαίνει όμως όταν το αυτονόητο παύει να είναι αυτονόητο, όταν το χρήμα εξαντληθεί, όταν η κακή διαχείριση του πλούτου οδηγήσει τον άνθρωπο στο έσχατο της αξιοπρέπειάς του σκαλοπάτι; Τι συμβαίνει όταν δεν υπάρχουν πια περιθώρια σωτηρίας, όταν ο θάνατος σταθεί ως η ιδανικότερη λύση για την εξασφάλισή της, όταν η οικονομική καταστροφή στιγματίσει το παρόν, το παρελθόν αλλά και το μέλλον του; Πολλά και καταστροφικά θα μπορούσαν να συμβούν, ίσως όμως και όχι. Ίσως η ανατροπή προκύψει την ύστατη στιγμή, τότε που κανένας δεν περιμένει τη δεύτερη ευκαιρία, για να αποδείξει τελικά πως η ζωή πάντα επιφυλάσσει εκπλήξεις κι ανατροπές, καθώς πάντα επιμένει να είναι απρόβλεπτη μα και μυστήρια.

Η συγγραφέας Φιλομήλα Λαπατά στο νέο της μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες από τις εκδόσεις «Ψυχογιός» αναπτύσσει μια παρόμοια ιστορία οικονομικής καταστροφής για να ενισχύσει κι η ίδια τη θεωρία αυτή, πως το απροσδόκητο της κάθαρσης μπορεί να κάνει το θαύμα του έστω και την τελευταία στιγμή, το φαινομενικά τελεσίδικο της ήττας μπορεί να εξελιχθεί σε δώρο ζωής, ενώ η δυστυχία και η απόγνωση μπορούν να ανοίξουν με θράσος τις πύλες της ευτυχίας, της εσωτερικής γαλήνης και της πληρότητας αποδιώχνοντας το σκοτάδι με το άπλετο φως της υπομονής και της ταπείνωσης. Το βιβλίο της φέρει τον τίτλο «Η ξυπόλητη των Αθηνών» και η ιστορία που αναπτύσσεται σε αυτό είναι αρκετά ενδιαφέρουσα από πολλές απόψεις.

Η Κατίγκω Χρυσολωρά, μία από τις δύο κόρες του Εμμανουήλ Χρυσολωρά, σπουδαίου επιστήμονα και προσωπικού γιατρού του σουλτάνου από την Κωνσταντινούπολη, που εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα το έτος 1870, ερωτεύεται τον κόντε Φραγκίσκο Αλφιέρι, κόμη του Μονρεάλε της Σικελίας, όταν εκείνος επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1877, καλεσμένος καθώς ήταν στην πρωτεύουσα από τον ξάδερφό του ιταλό Πρόξενο. Ωραίος και φωτεινός ο κόντε Φραγκίσκος Αλφιέρι, από αριστοκρατική οικογένεια πλούσιων γαιοκτημόνων, εξαντλημένος όμως οικονομικά λόγω των λανθασμένων επενδύσεων των δικών του και της οικογένειάς του, της χαρτοπαιξίας, των παροδικών ερώτων και του λούσου, ένα βήμα πριν την ολική χρεοκοπία του, βλέπει στο πρόσωπο της Κατίγκως την ιδανική λύση για την απαλλαγή των οικονομικών του προβλημάτων. Ο γάμος του είναι μια πράξη οικονομικής συναλλαγής, συνοδεύεται με ένα απίστευτα γενναιόδωρο προικοσύμφωνο, γεγονός το οποίο δημιουργεί νέες προοπτικές οικονομικής κρεπάλης και νέα αβάσταχτα προβλήματα στον ίδιο και τη νέα του οικογένεια, αυτή που πλέον θα δημιουργήσει μαζί της. Τα οικονομικά του αδιέξοδά ωστόσο τον οδηγούν πολύ γρήγορα στην αυτοκτονία κι έτσι η Κατίγκω Χρυσολωρά Αλφιέρι καλείται να διαχειριστεί η ίδια το παρόν και το μέλλον της οικογένειάς της χωρίς παρόλ' αυτά να έχει την πρόθεση να απαρνηθεί τις συνήθειές της και τον ακριβό τρόπο ζωής τους ακόμα κι όταν αυτό επιβάλλεται.

Μετά από είκοσι χρόνια ζωής στην Ιταλία επιστρέφει στο αρχοντικό της στην Αθήνα με μόνη προίκα στα χέρια της το σπίτι αυτό που κατάφερε να γλιτώσει από την χρεωκοπία του συζύγου της, αλλά και τον τίτλο της κόμισσας της μεγαλύτερης κόρης της Λάουρα, τη μοναδική πολύτιμη κληρονομιά που βρήκε εκείνη από τον εκλιπόντα πατέρα της, κόμη Φραγκίσκο Αλφιέρι. Ο τίτλος αυτός, χρέος και κατάρα μαζί, σώζει την ύστατη στιγμή ολόκληρη την οικογένεια των Χρυσολωράδων, όχι όμως χωρίς το ανάλογο τίμημα. Η θυσία της κόμισσας Λάουρα Αλφιέρι είναι μεγάλη και αβάσταχτη. Ο πόνος της για τη ζωή που της ορίστηκε ερήμην της γίνεται κραυγή διαμαρτυρίας κι αγανάκτησης. Είναι η δική της μεγάλη επανάσταση που εκδηλώνεται με έναν αρκετά πρωτότυπο τρόπο, μα και άκρως επίπονο και οδυνηρό τόσο για την ίδια όσο και για την υπόλοιπη οικογένειά της. Η ξυπόλητη των Αθηνών γίνεται σύμβολο. Είναι το κορίτσι εκείνο που βρίσκει τον τρόπο να αντιδράσει στα θέλω των άλλων, ακόμα κι αν είναι αλυσοδεμένο με αβάσταχτους κανόνες και πρέπει. Κι ενώ όλα μοιάζουν να προδιαγράφουν μια θλιβερή εξέλιξη στην ιστορία αυτή, η ανατροπή έρχεται να χαράξει μια νέα πορεία ζωής επιστρέφοντας το χαμόγελο στα χείλη εκείνων που ξέχασαν με τα χρόνια να χαμογελούν. Κι η ανατροπή αυτή ακούει στο όνομα έρωτας, πόθος, αγάπη, αφοσίωση, επιμονή, υπομονή, καρτερία και μοίρασμα.

Η συγγραφέας μέσα από μια απλή ερωτική ιστορία περνά πολλά και σημαντικά μηνύματα στον αναγνώστη. Η μνήμη σπάνια ξεθωριάζει όταν επιμένει να ορίζει την καθημερινότητα των ανθρώπων, χωρίς να τους αφήνει περιθώρια ελευθερίας. Η παγωμένη ψυχή, η στοιχειωμένη από το μίσος και το πείσμα της άρνησης ζεσταίνεται με τον καιρό μόνο όταν πολιορκείται καθημερινά απ’ την αγάπη, την υπομονή, την ταπείνωση και την αφοσίωση. Η ψυχική λύτρωση μπορεί να επέλθει κι αυτή σταδιακά, αρκεί να πάψει η καρδιά να βασανίζεται απ’ τις παρατυπίες του χθες, αλλά κι όταν μάθει πια να κοιτάζει μπροστά με παράθυρο ανοιχτό στο σήμερα και το αύριο.

Η συγγραφέας εστιάζει και αλλού φυσικά, περιγράφοντας πιο δύσκολες καταστάσεις. Τα πάθη δύσκολα ξεπερνιούνται όταν δεν υπάρχει η επιθυμία της λύτρωσης, όταν το χρήμα εξακολουθεί να εξουσιάζει τη σκέψη και την πρόθεση, όταν η έπαρση, η υποτίμηση και ο εγωκεντρισμός δεν επιτρέπουν την ενσυναίσθηση, δεν αποζητούν την αφύπνιση, ούτε τον επαναπροσδιορισμό των αληθινών αξιών και προτεραιοτήτων της ζωής.

Η συγγραφέας υπερπροβάλει την αξία της οικογένειας για να τονίσει τη σημαντικότητά της. Είναι αυτή στην οποία καταφεύγει ο άνθρωπος όταν νιώθει διαλυμένος, μόνος και έρημος, κυριευμένος από τον φόβο της ολικής του παρακμής και ισοπέδωσης. Κι είναι αυτή που διαμορφώνει τους χαρακτήρες είτε ισχυρούς είτε αδύναμους προδιαγράφοντας μια ζωή συγκεκριμένη. Όλα αυτά βέβαια μέχρι ένα συγκεκριμένο σημείο, παρόλο που είναι διαφορετικό από περίπτωση σε περίπτωση και καμιά φορά από ανάγκη απροσπέλαστο.

Κι εφόσον μιλάμε για ιστορικό μυθιστόρημα δε θα μπορούσαν να λείπουν οι πολλές και σημαντικές ιστορικές τοποθετήσεις της συγγραφέα που εστιάζουν κυρίως στην περιγραφή της κοσμοπολίτικης Αθήνας της Μπελ Επόκ, αλλά και στην καθημερινότητα των ανθρώπων της, φτωχών και πλούσιων, εμπλουτισμένη με πολλά λαογραφικά στοιχεία, αντιλήψεις της εποχής και στερεότυπα. Η εγκυρότητά τους εξασφαλίζεται από την πλούσια βιβλιογραφία την οποία και συμβουλεύεται η συγγραφέας με μεγάλη προσοχή και την οποία φροντίζει στο τέλος του βιβλίου της να παραθέσει. Κι ενώ το βιβλίο αυτό δεν εξετάζει με λεπτομέρεια τα σημαντικά ιστορικά ζητήματα, δεν είναι αυτός ο σκοπός του εξάλλου, παρουσιάζει με σαφήνεια το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο η ιστορία του κινείται προκειμένου να υπάρχει απόλυτη ιστορική ακρίβεια και ουδεμία αλλοίωσή της εξαιτίας της μυθοπλασίας που πρωταγωνιστεί στο μεγαλύτερο τμήμα του βιβλίου.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι το νέο μυθιστόρημα της Φιλομήλα Λαπατά είναι αρκετά συναρπαστικό και καθηλωτικό. Η πρωτότυπη και έξυπνη πλοκή του, οι λεπτομερείς περιγραφές αντικειμένων, τοποθεσιών και κτιρίων, οι εξαιρετικά σκιαγραφημένοι χαρακτήρες της ιστορίας, το συνεχόμενο μυστήριο και οι απροσδόκητες ανατροπές του τέλους, οι καλογραμμένοι διάλογοι και ο έντονος ρυθμός της αφήγησης, η παραστατικότητα της γλώσσας και οι πλούσιες εικόνες που πολλές φορές προκαλεί η ζωντάνια της διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την αρχή μέχρι και το τέλος της αφήγησης. Αναμφισβήτητα είναι ένα βιβλίο που αξίζει οπωσδήποτε να διαβαστεί.

Περισσότερα για το βιβλίο εδώ