Βιβλιοκριτική: "Οδυσσέας χωρίς Ιθάκη" της Γεωργίας Α. Ανδριώτου

Οδυσσέας χωρίς Ιθάκη

Συγγραφέας: Γεωργία Α. Ανδριώτου

isbn: 978-618-5869-12-0
Σελίδες: 88
Εκδόσεις: ReproGraphics

Γράφει η Ευστρατία Απ. Ράλλη

Η Γεωργία Ανδριώτου παρουσιάζει στο αναγνωστικό κοινό το δεύτερο πόνημά της με τίτλο «Οδυσσέας χωρίς Ιθάκη».

Ο αναγνώστης αυτού του βιβλίου σαν άλλος Οδυσσέας, θα καθίσει αναπαυτικά στην καρέκλα του εξωφύλλου του βιβλίου, το οποίο φιλοτέχνησε ο γιος της στιχουργού, ο Λάμπρος Τζιαμπάσης και αγναντεύοντας το πέλαγος θα ανακαλύψει μέσω της γραφής της Γεωργίας, τη δική του ζωή.

Η συλλογή της Γεωργίας Ανδριώτου «Οδυσσέας χωρίς Ιθάκη» αποτελεί ένα ταξίδι, που αρθρώνεται ανάμεσα σε τρεις κομβικούς άξονες: τη Ζωή, τον Έρωτα και την Προσφυγιά (η ζωή με τις δύο όψεις της).

Ο τίτλος λειτουργεί ως κλειδί ερμηνείας. Το ομότιτλο ποίημα «Οδυσσέας χωρίς Ιθάκη», εκφράζει την αναζήτηση της Ιθάκης, η οποία λειτουργεί ως σύμβολο των στόχων και των ονείρων που αναζητά ο άνθρωπος στη ζωή του, αλλά και της συνεχούς αλλαγής και αβεβαιότητας σ΄ αυτήν την αναζήτηση. Ο Οδυσσέας, που συνήθως συνδέεται με τον νόστο, εδώ εμφανίζεται να ψάχνει τον γυρισμό σε μια Ιθάκη, που ποτέ δε μένει σταθερή, που αλλάζει και δυσκολεύει την επιστροφή. Το ποίημα αναφέρεται στην περιπλοκή, τον πόθο και τις αντιφάσεις της ζωής, όπου ο ταξιδιώτης (ο Οδυσσέας) δεν έχει σταθερό προορισμό, αλλά παλεύει με τα πάθη, τους πειρασμούς και τις δυσκολίες που αναδύονται στο δρόμο του.

Η Ιθάκη, συνήθως σύμβολο του προορισμού και της ολοκλήρωσης (όπως στο ομώνυμο ποίημα του Καβάφη), εδώ εμφανίζεται ως ένας πιο δύσκολος και αβέβαιος στόχος. Ο Οδυσσέας ζει με πόνο, πάθος και αναζητά μια σταθερή βάση που δεν υπάρχει σταθερά, ενώ συναντά αντιφατικές σχέσεις και συναισθήματα. Συμβολικά οι λωτοί, οι αετοί, οι λαβύρινθοι και οι σειρήνες εκφράζουν τα εμπόδια, τους πειρασμούς αλλά και τις ελπίδες και τις δυναμικές που επηρεάζουν τη ζωή του.

Η ελευθερία, ο αγώνας για επιβίωση, η μοναξιά και η ανάγκη για επικοινωνία και αγάπη είναι τα βασικά κεντρικά θέματα που αναδεικνύει το ποίημα, μέσα από τις εικόνες και τα σύμβολα που χρησιμοποιεί.

Στα υπόλοιπα ποιήματα-τραγούδια της πρώτης ενότητας η ζωή παρουσιάζεται ως αρένα, μονοπάτι δύσβατο, χορός ζεΐμπέκικος. Στο ποίημα «Αγριανθός», το λουλούδι που ανθίζει στη μέση του χειμώνα μέσα στη φτώχεια και την ερημιά, λειτουργεί ως σύμβολο της αντοχής και της ζωτικότητας μέσα στις σκληρές συνθήκες της ζωής. Η Πούλια που δίνει ερωτικό φιλί είναι μια τρυφερή εικόνα, αντίθετη με τις σκληρές συνθήκες περιβάλλοντος, που φαίνεται να δίνει ελπίδα και ζεστασιά στον Αγριανθό.

Στο ποίημα «Μάνα, ανάσες ψάχνω» η συλλογική τραγωδία του δυστυχήματος των Τεμπών μετατρέπεται σε μοιρολόι. Η λέξη «Μάνα» ακούγεται ως κραυγή δικαιοσύνης, όχι μόνο ως προσωπικός πόνος. Εδώ η ποίηση αγγίζει τα όρια της διαμαρτυρίας, δείχνοντας πως το τραγούδι και ο στίχος μπορούν να λειτουργήσουν ως όπλο μνήμης και αντίστασης.

Αυτό που εξέλαβα καθώς μελετούσα αυτή την ενότητα είναι ότι στη ζωή υπάρχει η αίσθηση του αγώνα, της αντίστασης αλλά και της ματαίωσης. Η στιχουργός καλεί σε αντοχή «να την παλεύεις τη ζωή» και απορρίπτει αναζήτηση εύκολων λύσεων ή «δεκανικιών», επιμένοντας στην εσωτερική πίστη, στην αξιοπρέπεια και στην προσωπική πάλη.

Στην ενότητα του Έρωτα η στιχουργός κινείται στο πάθος και στην προδοσία, στη λύτρωση και στην πληγή. Οι στίχοι μοιάζουν να εναλλάσσουν τη γλυκύτητα με την πικρία, όπως στο ποίημα «Στην τσέπη μου μονάχα τ΄όνομά σου», όπου η μνήμη του άλλου γίνεται καθημερινό φυλαχτό, αλλά και βάρος που εμποδίζει τη λήθη.

Το ποίημα «Τη μοναξιά αγάπησα» αποτυπώνει μια συνειδητοποιημένη αποδοχή της μοναξιάς, αλλά ταυτόχρονα και την αντοχή που αυτή προσφέρει, την περηφάνεια και τη δύναμη της ψυχής να σταθεί ανθεκτική ακόμα και μέσα στον πόνο και την απογοήτευση.

Στα ποιήματα του Έρωτα υπάρχει χρήση ζωντανών εικόνων και συμβόλων που εκφράζουν ουσιαστικές ανθρώπινες εμπειρίες, όπως η πάλη, η αγάπη, η μοναξιά, η ελπίδα και η αξιοπρέπεια.

Γενικά η ποίηση της Γεωργίας αγγίζει την ψυχή με ειλικρίνεια, μεταφέροντας τον αναγνώστη μέσα σε έναν κόσμο, όπου η αγάπη είναι φωτεινή αλλά και πολύπλοκη, γεμάτη από πάθη, φόβους, ελπίδες και αναζητήσεις.

Η Τρίτη ενότητα, η ενότητα της Προσφυγιάς, είναι ίσως η πιο φορτισμένη συναισθηματικά. Το ποίημα «Η μοδιστρούλα» περιγράφει τη ζωή μιας γυναίκας που βρίσκεται χωρισμένη από τον αγαπημένο της λόγω του πολέμου, εκφράζοντας τον πόνο, την αγάπη και τα όνειρα που δεν έγιναν πραγματικότητα.

Στα ποιήματα «Κλαπάδος, η πατρίδα μου» και «Της Προσφυγιάς» αναδεικνύονται με περιγραφές τοπίου και ιστορίας, ο πόνος του ξεριζωμού, η ταυτότητα, οι αναμνήσεις που αντέχουν παρά τις δυσκολίες και η ελπίδα για ανάσταση και συνέχιση της ζωής μέσα από τη μνήμη και την πίστη.

Θεωρώ πως η στιχουργός δε μιλά μόνο για την ιστορική προσφυγιά, την ματωμένη ζωή, τη διχοτομημένη ζωή αλλά και για την υπαρξιακή προσφυγιά, την αίσθηση ότι κανείς δεν ανήκει ολοκληρωτικά πουθενά.

Στο βιβλίο αυτό συνυπάρχουν δύο δημιουργοί, η στιχουργός Γεωργία Ανδριώτου και ο μουσικός, συνθέτης και ερμηνευτής Μάνος Σιμιτσής, που απ΄ό,τι μου ανέφερε η Γεωργία η σχέση της με τον Μάνο ήταν καταλυτική και αμφίδρομη. Έδωσε και πήρε, όπως και ο Μάνος, ο οποίος άκουγε τις αφηγηματικές ιστορίες των ποιημάτων, ένιωθε τις ιστορίες και δημιουργούσε, έγραφε τη μουσική, η οποία, αν και δεν είμαι το κατάλληλο πρόσωπο να πω περισσότερα, όμως θα πω πως αυτό που ένιωσα εγώ καθώς άκουγα κάποια τραγούδια. Έκλεινα τα μάτια μου ασυναίσθητα και ταξίδευα μέσα στην ηρεμία της καθαρής και παραπονιάρικης φωνής του καλλιτέχνη, του Μάνου, αλλά και των άλλων ερμηνευτών των τραγουδιών. Το μυαλό μου ταξίδευε με τις ιστορίες και ο ήχος της μουσικής διαπερνούσε ευεργετικά την ψυχή μου.

Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση του βιβλίου θέλω να τονίσω ότι η ποίηση της Γεωργίας Ανδριώτου δεν είναι λόγια, κλειστή, ακαδημαΐκή. Είναι μια ποιητική της καθημερινότητας, ριζωμένη στο βίωμα και τη μνήμη με έντονη συναισθηματική δύναμη και μουσικότητα. Η συλλογή λειτουργεί ταυτόχρονα ως εξομολόγηση, θρήνος και τραγούδι και ίσως εδώ βρίσκεται η αξία της : στο ότι δεν προσφέρει απαντήσεις, αλλά συνοδεύει τον αναγνώστη στο ταξίδι του με ρυθμό και φωνή.

*Η Ευστρατία Απ. Ράλλη είναι φιλόλογος και εκπαιδευτικός.