Κωστής Μπαλτάς: "Κάθε ποίημα είναι ένας μικρός διάλογος με το παρελθόν, με τον εαυτό μου και με τον κόσμο γύρω"

Σημερινός καλεσμένος των Τεχνών είναι ο πρωτοεμφανιζόμενος στον χώρο του βιβλίου συγγραφέας Κωστής Μπαλτάς. Υποστηρικτής και ένθερμος υπηρέτης της έμμετρης ποίησης κάνει το λογοτεχνικό του ντεμπούτο με την πρώτη του ποιητική συλλογή που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μετρονόμος» και φέρει τον τίτλο «Σκιά και σκόνη». Θα μας μιλήσει αναλυτικά γι' αυτήν στη συνέντευξη που ακολουθεί.

Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου

Κύριε Μπαλτά, είστε νέος στον χώρο του βιβλίου, παρότι δίνετε την εντύπωση ξεκάθαρα ότι οι συγγραφικές σας ανησυχίες σας απασχολούν ως δημιουργό εδώ και καιρό. Δώστε μας περισσότερες πληροφορίες για εσάς και το έργο σας. 

Γράφω από πολύ μικρή ηλικία. Θυμάμαι τετράδια γεμάτα στίχους  όπως νομίζω έχουν πολλοί άνθρωποι που νιώθουν την ανάγκη να εκφραστούν. Από τα εφηβικά μου χρόνια, το κίνητρό μου ήταν η μουσική. Έγραφα στίχους για τραγούδια, για τις πρώτες νεανικές μπάντες, για εκείνες τις μικρές πρώτες «επιχειρήσεις» δημιουργίας που όλοι δοκιμάζουμε σε μια ηλικία που ονειρεύεται.

Με τα χρόνια, η ανάγκη αυτή μεγάλωσε. Συνέχισα να γράφω, χωρίς όμως να δείχνω τα κείμενα σχεδόν σε κανέναν. Για μένα η γραφή ήταν μια προσωπική υπόθεση, ένας διάλογος με τον εαυτό μου. Ο λόγος που αποφάσισα τελικά να τα εκδώσω ήρθε έπειτα από την παρότρυνση ανθρώπων σημαντικών για μένα — ανθρώπων που πίστεψαν πως όσα έγραφα άξιζαν να βγουν προς τα έξω. Και για αυτό θα τους είμαι πάντα ευγνώμων. 

Είναι ξεκάθαρο το ενδιαφέρον που δείχνετε για την ποίηση. Συστήνεστε στο αναγνωστικό μέσω αυτής, και μάλιστα στο βιογραφικό σας σημείωμα τονίζετε ακόμα περισσότερο αυτό το ενδιαφέρον ώστε να γίνει άμεσα αντιληπτό από τους αναγνώστες σας. Γιατί όμως αυτή η ιδιαίτερη αγάπη για την ποίηση; Πώς προέκυψε και γιατί; 

Η αγάπη μου για την ποίηση ξεκίνησε από πολύ νεαρή ηλικία. Θυμάμαι πως πάντα με γοήτευαν οι στίχοι, οι στιχουργοί και οι ποιητές — τους έβλεπα σαν τους σοφούς της ανθρωπότητας, αυτούς που μετέφεραν με απλές λέξεις αποστάγματα ζωής και στάσης απέναντι στον κόσμο.

Ήταν η περίοδος που η παιδική πίστη στους υπερήρωες και στο μεταφυσικό άρχισε να δίνει τη θέση της στον ρεαλισμό. Τότε οι ποιητές μου φάνηκαν σαν τους αληθινούς “ήρωες” της πραγματικής ζωής. Εκείνοι που χωρίς υπερδυνάμεις, μόνο με μια πένα, μπορούσαν να σκεφτούν και να πουν τα πάντα. Και κάπως έτσι, η ποίηση έγινε για μένα ένας τρόπος να βλέπω τον κόσμο πιο καθαρά, αλλά και πιο ανθρώπινα.  

Ποια είναι τα προτερήματα της ποίησης σε σχέση με τα υπόλοιπα είδη του λόγου και πώς αυτά λειτουργούν και επηρεάζουν γενικότερα τη δική σας ζωή;

Η ποίηση, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα είδη λόγου, έχει το προνόμιο της πυκνότητας μιας και μπορεί να χωρέσει σε λίγες λέξεις όσα δεν χωρούν σε ολόκληρα κεφάλαια. Είναι και αυτό που λέγαμε παραπάνω για το ¨απόσταγμα¨. Η ποίηση δε ζητά να την κατανοήσεις μόνο. Ζητά και να τη νιώσεις. Κι αυτό είναι και το μεγάλο της προτέρημα: ότι λειτουργεί ταυτόχρονα ως γλώσσα και ως συναίσθημα. 

Η ενασχόλησή σας επίσης με τη μουσική είναι ένας από τους βασικούς λόγους που αγαπάτε την ποίηση και δη την έμμετρη δεδομένου ότι οι δύο αυτές τέχνες πορεύονται πολλές φορές μαζί και αλληλοσυμπληρώνονται;        

Ακούω μουσική από πολύ μικρός — μάλλον είναι η μεγαλύτερή μου κλίση στη ζωή, χαχα. Για μένα ο στίχος και η μουσική είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Γι’ αυτό και γράφω έμμετρα. Δεν το θεωρώ καθόλου αναχρονιστικό, γιατί ο ρυθμός είναι μέσα στη φύση του ανθρώπου. Όπως και η ποίηση. Χρειάζεται να έχει ψυχή και  ρυθμό. Νομίζω πως δύσκολα θα μπορούσα να γράψω χωρίς η μουσική  να υπάρχει κάπου στο βάθος. 

Ποιος ο ρόλος της έμπνευσης στη ζωή σας και πόσο επηρεάζει ή όχι αυτό που επιθυμείτε να καταγράψετε στο χαρτί με έμμετρο και ομοιοκατάληκτο τρόπο; 

Συνήθως, όταν μιλάμε για έμπνευση, τη φανταζόμαστε σαν κάτι θεόσταλτο· εγώ δεν το πιστεύω αυτό. Για μένα, η έμπνευση έχει να κάνει κυρίως με την παρατήρηση — με το να είσαι ανοιχτός απέναντι στον κόσμο και στους ανθρώπους. Οι καταστάσεις γεννούν τον στίχο· μπορεί να γεννηθεί από ένα βλέμμα, από μια σιωπή, από μια συζήτηση με έναν φίλο, από ένα βιβλίο, ακόμη κι από έναν προβληματισμό που σε ακολουθεί σιωπηλά για καιρό. Κι όταν αυτή η στιγμή έρθει, απλώς γράφεις. Όχι για να δημιουργήσεις, αλλά για να μη χαθεί αυτό που ένιωσες. Με λίγα λόγια, είσαι συλλέκτης, απλώς κάθε φορά διαφοροποιείται ο τρόπος που αποδίδεις τα πράγματα. Κι αυτό, νομίζω, είναι το πιο όμορφο κομμάτι της διαδικασίας. 

Διακρίνετε κάποια σημαντική διαφορά ανάμεσα στη στιχουργική και την ποίηση; Θα σας ενδιέφερε να καταπιαστείτε με τη στιχουργική κάποια στιγμή ή είναι κάτι που το αποκλείετε από τις προσωπικές σας φιλοδοξίες; 

Η διαφορά ανάμεσα στη στιχουργική και την ποίηση είναι, για μένα, περισσότερο τεχνική παρά ουσιαστική. Η στιχουργική έχει έναν συγκεκριμένο ρυθμό, μια μουσική πρόθεση που την κατευθύνει· η ποίηση, αντίθετα, μπορεί να σταθεί μόνη της, χωρίς να χρειάζεται μελωδία. Παρ’ όλα αυτά, η γραμμή ανάμεσά τους είναι συχνά πολύ λεπτή.

Αν με ρωτάτε, εγώ μέσα μου νιώθω πως γράφω στίχους. Σε αρκετά ποιήματα της συλλογής φαίνεται καθαρά ποιες στροφές θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν ρεφρέν.

Ήδη υπάρχουν δώδεκα τραγούδια από τη Σκιά και Σκόνη που έχουν μελοποιηθεί από το συγκρότημα στο οποίο συμμετέχω, τους Ελεγεία, και βρισκόμαστε στο στάδιο της ηχογράφησης. Ελπίζω σύντομα να υπάρξει και το πρώτο δείγμα. Φυσικά, είμαι πάντα ανοιχτός σε όποιον θέλει να προσεγγίσει τα ποιήματα με τη δική του μουσική ματιά. Ο στίχος άλλωστε ζει και μέσα από τη διαφορετική ερμηνεία του κάθε δημιουργού. 

Ποια είναι η προσδοκία σας ως υπηρέτης της ποίησης, ενός λογοτεχνικού είδους αρκετά παραγκωνισμένου στις μέρες μας; 

Αν έπρεπε να διαλέξω έναν τίτλο, θα έλεγα πως είμαι στιχουργός. Η λέξη «ποιητής» ταιριάζει σε ελάχιστους ανθρώπους. Για μένα η ουσία είναι  η πρόθεση.

Η προσδοκία μου είναι απλή. Να συγκινήσω χωρίς να διδάξω. Ζούμε σε μια εποχή που διψά για αλήθεια, όχι για μεγάλες δηλώσεις. Θα ήθελα η ποίηση να παραμείνει τόπος καταφυγής, μια μικρή πατρίδα για όσους εξακολουθούν να πιστεύουν στο φως. 

Τον Ιούλιο του 2025 κυκλοφόρησε η πρώτη σας ποιητική συλλογή από τις εκδόσεις «Μετρονόμος», με τίτλο «Σκιά και σκόνη». Μιλήστε μας για το περιεχόμενό της. Τι θα διαβάσει ο αναγνώστης πιάνοντας το βιβλίο αυτό στα χέρια του; 

Η Σκιά και Σκόνη είναι μια συλλογή ποιημάτων που γεννήθηκε από πράγματα και σκέψεις που με απασχολούν χρόνια. Είναι γεμάτη μνήμες που ήθελα να μείνουν ζωντανές και στιγμές που ένιωσα την ανάγκη να διασώσω μέσα από τον λόγο. Κάθε ποίημα είναι ένας μικρός διάλογος με το παρελθόν, με τον εαυτό μου και με τον κόσμο γύρω.

Ήθελα πρώτα απ’ όλα να γράψω για μένα, να καταγράψω όσα δεν ήθελα να ξεχάσω. Και μετά, να τα μοιραστώ με όποιον μπορεί να βρει κάτι δικό του μέσα σε αυτά. Κάθε ποίημα είναι ένας μικρός διάλογος με το παρελθόν, με τον εαυτό μου και με τον κόσμο γύρω.

Σε κάθε ποίημα καταπιάνομαι με ένα διαφορετικό θέμα που έχω ήδη καταγράψει μέσα μου, προσπαθώντας να δώσω σημάδια και λέξεις σαν νήμα για να κατανοηθεί τι θέλω να πω. Τα ονόματα, τα τοπωνύμια και συχνά ο ίδιος ο τίτλος λειτουργούν καθοριστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι μικρά κλειδιά που, αν τα προσέξει κανείς, μπορούν να αποκαλύψουν τη διαδρομή πίσω από τον στίχο. 

Γιατί δόθηκε αυτός ο τίτλος στο βιβλίο σας; Τι μήνυμα περνάει και πώς αυτό προσδιορίζεται από το συγκεκριμένη εικόνα που κοσμεί το εξώφυλλό του; 

Σκιά και Σκόνη είναι μια υπενθύμιση της ανθρώπινης φύσης — φθαρτής αλλά και φωτεινής.

Δανείστηκα τη φράση Pulvis et umbra sumus από τον Οράτιο, γιατί περιέχει όλη την αλήθεια της ύπαρξης: είμαστε περαστικοί, κι όμως μοναδικοί. Το εξώφυλλο, με την αντιπαράθεση φωτός και σκοταδιού, λειτουργεί σαν καθρέφτης: ό,τι φαίνεται να σβήνει, στην πραγματικότητα λάμπει. 

«Δεν είναι το καράβι / είναι η θάλασσα» γράφετε αντί προλόγου. Και συνεχίζετε, «Η επιφάνεια που διαθλά τα σκοτάδια μας / το κύμα που αναπόφευκτα θα μας καταποντίσει / ο βυθός που το ξοδεμένο είναι μας θενά δεχτεί». Εξηγείστε μας αυτό που γράφετε με ποιητικό τρόπο πάντα και αρκετά συμβολικό. Γιατί θεωρήσατε απαραίτητο να προετοιμάσετε με αυτή τη διατύπωση τον αναγνώστη σας προκειμένου έπειτα εισχωρήσει στα μονοπάτια της έμμετρης ποίησής σας; 

Το καράβι είναι το μέσο, η θάλασσα είναι ο κόσμος. Ήθελα ο αναγνώστης να καταλάβει από την αρχή πως το ταξίδι δεν είναι εξωτερικό — είναι εσωτερικό. Η “θάλασσα” είναι  οι φόβοι, οι επιθυμίες, τα κύματα που μας διαλύουν και μας φτιάχνουν ξανά. Δεν υπάρχει ασφαλές λιμάνι. Υπάρχει μόνο η κίνηση. 

Πώς νιώσατε πιάνοντας για πρώτη φορά το βιβλίο σας στα χέρια σας ως νέος συγγραφέας και δη ποιητής; Ποια συναισθήματα σας κατέκλυσαν; 

Δεν έχω ακόμα συνειδητοποιήσει πλήρως το τι έχει συμβεί. Νιώθω σαν να έβγαλα κάτι βαθιά προσωπικό προς τα έξω, και αν το πολυσκεφτώ, αυτό με κάνει να αισθάνομαι μια αμηχανία. Είναι περίεργο το συναίσθημα να βλέπεις κάτι τόσο δικό σου να παίρνει τη δική του πορεία.

Νιώθω απολύτως τρωτός, σαν να έχω εκτεθεί περισσότερο απ’ όσο υπολόγιζα. Ίσως γι’ αυτό και πολλές φορές νιώθω πως το βιβλίο δεν μου ανήκει πια. 

Υπάρχουν μηνύματα που θέλετε να περάσετε μέσα από τα ποιήματά σας στον αναγνώστη;

Αν υπάρχει κάποιο μήνυμα στα ποιήματά μου, είναι να μη φοβόμαστε τη φθορά. Ο άνθρωπος μεγαλώνει όταν μπορεί να κοιτάξει το σκοτάδι του χωρίς να το εξιδανικεύει. Η ελπίδα για μένα είναι επιμονή, η ικανότητα να συνεχίζεις ακόμη κι όταν όλα γύρω μοιάζουν να καταρρέουν.

Μέσα στα ποιήματα υπάρχει επίσης η πίστη πως όλα αλλάζουν. Ότι υπάρχει πάντα ελπίδα για μια καλύτερη ζωή και πως ο άνθρωπος, αν το θελήσει, μπορεί να ζει αλλιώς. 

Το βιβλίο σας απευθύνεται αποκλειστικά σε ενήλικες ή θεωρείτε ότι μπορούν να διαβαστούν κι από τους έφηβους; 

Η ποίηση δεν έχει ηλικία, όπως δεν έχει και όρια στο ποιον μπορεί να αγγίξει. Ίσως κάποια ποιήματα να είναι πιο κατανοητά από ανθρώπους με περισσότερες εμπειρίες, όμως το συναίσθημα και η εικόνα είναι πράγματα που μπορεί να νιώσει ο καθένας. 

Είστε ευχαριστημένος από τη μέχρι τώρα συνεργασία σας με το πρώτο σας εκδοτικό σπίτι, τις εκδόσεις «Μετρονόμος»; 

Είμαι πολύ ευχαριστημένος από τη συνεργασία μου με τις εκδόσεις Μετρονόμος. Από την πρώτη στιγμή υπήρξε σεβασμός, διάθεση για ουσιαστική επικοινωνία και μια πραγματική αγάπη για το βιβλίο και τον λόγο. Αυτό είναι κάτι που δεν το συναντάς εύκολα.

Νιώθω πως η συλλογή βρήκε το κατάλληλο σπίτι, έναν εκδοτικό που σέβεται τη δημιουργία και τους ανθρώπους πίσω από αυτήν. Και χωρίς να θέλω να γίνω υπερβολικός, είμαι χρόνια μεγάλος φαν του Μετρονόμου. Το πιο πολυδιαβασμένο βιβλίο που υπάρχει στη βιβλιοθήκη μου είναι το «Πατησίων και Παραμυθιού γωνία» για τον Άλκη Αλκαίο. 

Επόμενα συγγραφικά σχέδια κάνετε; Γράφετε κάτι αυτόν τον καιρό; 

Γράφω όπως πάντα. Δεν μπορώ να το σταματήσω, είναι κάτι που βγαίνει φυσικά. Αυτή την περίοδο ασχολούμαι περισσότερο με τη μουσική πλευρά των πραγμάτων, με τη μελοποίηση ποιημάτων της συλλογής Σκιά και Σκόνη, όπως είπαμε και πριν.

Παράλληλα δουλεύω και νέα ποιήματα, χωρίς να βιάζομαι να τα συγκεντρώσω σε επόμενη συλλογή. Θέλω να αφήσω τον χρόνο να δείξει πότε θα είναι έτοιμα. Υπάρχει επίσης στα σκαριά ένα εφηβικό διήγημα με μουσικό περιεχόμενο, αλλά δεν θα ήθελα να δώσω περισσότερες λεπτομέρειες ακόμη. 

Πείτε μας μια ευχή σας για το μέλλον που θα θέλατε να πραγματοποιηθεί; 

Μία ευχή μόνο δύσκολα χωρά. Θα έλεγα πολλές. Να μη χάσουμε τη διάθεση να συγκινούμαστε και να μένουμε ανθρώπινοι. Να μη μας απορροφούν οι ρυθμοί της ζωής σε σημείο που να ξεχνάμε τι σημαίνει ευαισθησία. Να μη συνηθίσουμε στην ασχήμια και στη βία γύρω μας.

Να θυμόμαστε να ερωτευόμαστε πρόσωπα, καταστάσεις και στιγμές. Να μη σταματάμε να ονειρευόμαστε ταξίδια, πραγματικά ή εσωτερικά, γιατί χωρίς αυτά η ζωή μικραίνει επικίνδυνα. Και το πιο σημαντικό από όλα, να πιστεύουμε πως ο κόσμος μπορεί και πρόκειται να αλλάξει. Να παραμένουμε αισιόδοξοι μέσα σε αυτή την πίστη, γιατί μόνο έτσι η ελπίδα γίνεται πράξη. 

Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα ποίημα από το βιβλίο σας.  

Βεβαίως. Το συζητήσαμε κάπως και νωρίτερα. Είναι ο δικός μου πρόλογος. Το μοναδικό ποίημα της συλλογής που δεν είναι έμμετρο. 

Αντί προλόγου

Δεν είναι το καράβι
είναι η θάλασσα

η επιφάνεια που διαθλά τα σκοτάδια μας,
το κύμα που αναπόφευκτα θα μας καταποντίσει,
ο βυθός που το ξοδεμένο είναι μας θενά δεχτεί.

 

Αυτός είναι ο δικός μου πρόλογος. Όσο υπάρχει θάλασσα, θα υπάρχουμε κι εμείς. Πεισματάρηδες, ευάλωτοι, φωτεινοί.

Κύριε Μπαλτά, σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συζήτηση που κάναμε και σας εύχομαι καλή και όμορφη δημιουργική συνέχεια! Καλοτάξιδο το πρώτο σας βιβλίο και καλοδιάβαστο! 

Η χαρά και η τιμή είναι δική μου. Σας ευχαριστώ πολύ για τη συζήτηση και για το βήμα που μου δώσατε να μοιραστώ σκέψεις και συναισθήματα.

Βιογραφικό:

Ο Κωστής Μπαλτάς γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Άγιο Στέφανο Αττικής. Τα λογοτεχνικά του ενδιαφέροντα, καθώς και το συγγραφικό του έργο, αφορoύν κυρίως την έμμετρη ποίηση. Έχει μετεκπαιδευτεί σε τομείς της κλασικής φιλολογίας, των παιδαγωγικών προσεγγίσεων της τέχνης, ενώ ασχολείται με την έρευνα και τη μελέτη των παραδοσιακών οργάνων και μουσικών φορμών. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται επαγγελματικά με την οργάνωση και υλοποίηση παιδαγωγικών προγραμμάτων με κεντρικούς άξονες τη δημιουργική γραφή και τη λογοτεχνία. Το Σκιά και Σκόνη είναι η πρώτη του ποιητική συλλογή.

Διαβάστε τη βιβλιοκριτική μας για το βιβλίο του εδώ