Βιβλιοκριτική: "Χριστούγεννα, Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου" του Μανόλη Γερ. Βαρβούνη

Χριστούγεννα, Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου
Συγγραφέας: Μανόλης Βαρβούνης
Εικονογράφηση: Δέσποινα Καραπάνου
Ημερομηνία έκδοσης: Οκτώβριος 2025
ISBN: 978-618-5573-40-9
Σελίδες: 135
Εκδόσεις: Ακρίτας

Γράφει η Κατερίνα Σιδέρη

Αγαπητοί μου φίλοι, επέλεξα να σας παρουσιάσω ένα βιβλίο ξέχειλο υφές, χρώματα, αρώματα και έθιμα Χριστουγέννων. Ξεφυλλίζοντάς το, αντλούμε πολλές και πολύτιμες πληροφορίες για τον εορτασμό των γιορτών και όχι μόνο.

Τι είναι το Δωδεκαήμερο;

Πως γιορτάζονταν τα Χριστούγεννα παλαιότερα;

Ποια έθιμα άνθισαν για τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά αλλά και τα Θεοφάνια στις διάφορες ελληνικές περιοχές;

Ποια έχουν επικρατήσει μέχρι σήμερα και ποια ίσως νοσταλγούμε;

Αυτές είναι κάποιες ερωτήσεις που οι απαντήσεις τους υπάρχουν στο βιβλίο του συγγραφέα Μανόλη Βαρβούνη, ένα σύντομο βιογραφικό του οποίου θα βρείτε στο τέλος του άρθρου.

Θα μάθουμε τα κάλαντα που τραγουδιόνται σε κάθε τόπο αλλά και τα μορφολογικά τους στοιχεία.

Θα αντλήσουμε πληροφορίες για τους ‘Κουλουράδες’, για το ‘Χριστόξυλο’, για τα ‘Ρογκάτσια’, για τα ‘μπαμούγερα’ αλλά και τα καλικάντζουρα.

Θα έχουμε την ευκαιρία να μάθουμε ποια έθιμα έχουν διονυσιακό ή σατιρικό υπόβαθρο αλλά και σε ποιες περιοχές συναντάμε τις γιορτές μεταμφιέσεις.

Το δεύτερο μισό του βιβλίο, φιλοξενεί κείμενα για τα Χριστούγεννα, για τους καλικάντζαρους, για την εκτροφή του γουρουνιού κάθε οικογένειας, για το τελετουργικό του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού κάθε σπιτικού, αλλά και τους χορούς με τη συνοδεία τραγουδιών που στήνονταν στις πλατείες.

Συγκινήθηκα με πολλά κομμάτια του βιβλίου. Πόσο διαφορετικά βίωναν οι πρόγονοί μας τις γιορτές…

Με κατάνυξη, με ομορφιά, με αγάπη, με σεβασμό και περίσσεια προσμονή.

Η θεία λειτουργία, τα παιδικά κάλαντα, το τραπέζι της Πρωτοχρονιάς διαφοροποιημένο από εκείνο των Χριστουγέννων, ο μύθος σχετικά με τα ζώα που μιλούν τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς, το τελετουργικό των νοικοκυράδων με τα θυμιάματα, η βασιλόπιτα και η βασιλοκουλούρα αλλά και το έθιμο του στολίσματος των καραβιών αντί για εκείνου του δέντρου, πιστέψτε με, δεν αφήνουν κανέναν ασυγκίνητο.

Οδεύουμε προς το τέλος του βιβλίου και το τέλος των γιορτών. Τα Θεοφάνια κλείνουν τον γιορτινό κύκλο, με τα ξεροτήανα των Φώτων, τα φωτοκέρια αλλά και τον αγιασμό των υδάτων και των σπιτιών.

Κάποια έθιμα έχουν αντέξει στον χρόνο, κάποια έχουν χαθεί και κάποια έχουν αλλάξει. Ένα είναι σίγουρο. Οι γιορτές των Χριστουγέννων κρύβουν μέσα τους θησαυρούς, κρύβουν ανιδιοτελή προσφορά και αγάπη, κρύβουν ελπίδα και καλό θα είναι να κρύβουν σεβασμό στην παράδοση, κατάνυξη στο θρησκευτικό στοιχείο αλλά και υπηρέτηση στα έθιμα και τα ήθη για να μην χαθούν και περάσουν στη λήθη.

Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει βιογραφικός οδηγός για να ανακτήσετε αν το επιθυμείτε περισσότερες επιλογές πληροφοριών.

Το οπισθόφυλλο του βιβλίου αναφέρει:

Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Φώτα, τρεις μέρες που απαρτίζουν το Δωδεκαήμερο των χειμωνιάτικων γιορτών και στην παράδοσή μας χαρακτηρίζονται από τη διακοπή της εργασίας, την παραμονή στη θαλπωρή της οικογένειας και από πλήθος εθίμων και δοξασιών.

Σήμερα μπορεί στην θέση των πλουσίων δραστηριοτήτων της περιόδου να έχουν κυριαρχήσει οι έξοδοι και η νυχτερινή ζωή, αλλά κάτω από την επιφάνεια οι παραδόσεις μας διεκδικούν την προσοχή μας και οι άνθρωποι συνεχίζουν να αναζητούν τρόπους να αισθανθούν το «μαζί» της χαράς και του μοιράσματος.

Συχνά, το χριστιανικό πνεύμα των ημερών αναμιγνυόταν με πλήθος δεισιδαιμονιών και τελετουργιών που επιβιώνουν από τα ειδωλολατρικά προχριστιανικά χρόνια.

Στο βιβλίο αυτό οι εθνογραφικές καταγραφές πλαισιώνται από λογοτεχνικές αναπαραστάσεις και ζωντανεύουν τον τρόπο που γιόρτασε ο λαός μας κατά την διάρκεια αυτών των μεγάλων ημερών.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα του βιβλίου:

Καθηγητής Λαογραφίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Ο Εμμανουήλ Γερ. Βαρβούνης γεννήθηκε στη Σάμο το 1966. Σπούδασε στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1983-1988). Ειδικεύθηκε στη Λαογραφία και αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1991). Πραγματοποίησε επίσης μεταδιδακτορικές ερευνητικές σπουδές στο Universite Catholique της Louvain (Louvain-La-Neuve) του Βελγίου (1996-1997). Το 1992 εξελέγη λέκτωρ και το 1998 επίκουρος καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, όπου διδάσκει.

Έχει λάβει μέρος σε πολλά συνέδρια και έχει δημοσιεύσει μελέτες αυτοτελώς ή σε επιστημονικά περιοδικά, τιμητικούς τόμους και πρακτικά συνεδρίων. Είναι μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο, θα βρείτε εδώ.