Βιβλιοκριτική για το μυθιστόρημα "Σε πρώτο πρόσωπο" του Ρίτσαρντ Φλάναγκαν

Συγγραφέας: Ρίτσαρντ Φλάναγκαν
Έτος έκδοσης: 2020
Σελ.: 464

Εκδόσεις: Ψυχογιός

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

Ο Κιφ Κέλμαν, ένας νεαρός, άνεργος συγγραφέας, δέχεται να γράψει με αμοιβή, μία αποκαλυπτική αυτοβιογραφία του απατεώνα Ζίγκφριντ Χάιντλ, κοινώς «Τζίγκι», ξέροντας πως έπρεπε να καλύψει μόνο τη λογική ενός βιβλίου, όχι την τρέλα του υποτιθέμενου δημιουργού της.

Ο Τασμανός Κιφ Κέλμαν, ο νεαρός συγγραφέας με φανερή προοπτική, θα έγραφε για λογαριασμό άλλου και με αμοιβή δέκα χιλιάδες δολάρια. Τους συγγραφείς που γράφουν για λογαριασμό άλλων στη Γαλλία τους λένε Νέγρους και Σκλάβους. Ο Κιφ Κέλμαν θα ήταν ένας συγγραφέας-φάντασμα. Η οικονομική ανάγκη τον έκανε να δεχτεί.

Και έτσι ο Κιφ Κέλμαν άρχισε να γράφει την αληθινή ιστορία του Ζίγκφριντ Χάιντλ, του πιο διαβόητου απατεώνα της Αυστραλίας.

Η δουλειά δείχνει εύκολη, αλλά ο Τζίγκι αποδεικνύεται πολύ δύσκολος στη συνεργασία. Ο Ζίγκφριντ Χάιντλ υπεκφεύγει διαρκώς πέφτει σε αντιφάσεις, μιλά με αοριστίες και ασυνάρτητα φιλοσοφικά τσιτάτα, ενώ ο χρόνος περνά και η καταληκτική προθεσμία, των πεντέμισι εβδομάδων, πλησιάζει.

Η αλήθεια για τον Τζίγκι, που σε λίγες εβδομάδες επρόκειτο να δικαστεί για τραπεζικές απάτες 700 εκατομμυρίων δολαρίων, ήταν κάτι άγνωστο. Νομίζεις πως τον ξέρεις κι έπειτα ανακαλύπτεις πως δεν ξέρεις τίποτα. Νομίζεις πως λέει την αλήθεια και αποδεικνύεται πως είναι όλα ψέματα. Νομίζεις πως λέει τις πιο εξωφρενικές μπούρδες και αποδεικνύεται πως είναι όλα αλήθεια.

Έπρεπε να επαληθεύσει ο Κιφ Κέλμαν, τις ανοησίες του Τζίγκι, τις παράλογες και εξωφρενικές ιστορίες του, επιδιώκοντας να συμβιβάσει κάπως τα καινούργια του ψέματα με τα παλιά δικά του. Οι ιστορίες του, όπως ο ίδιος επέλεγε να τις λέει, να τις επανερμηνεύει και να τις επαναφευρίσκει, βδομάδα με τη βδομάδα και μήνα με τον μήνα. Κάθε ιστορία που έλεγε ο Τζίγκι, εν μέρει απέρριπτε και εν μέρει συμπλήρωνε την τελευταία, μόνο για να παραλειφθεί από μιαν άλλη ιστορία. Το μόνο που παρέμενε ήταν ο χορός της αφήγησης. Η ιστορία του δεν ήταν ποτέ η ιστορία του, αλλά μανίες που σε καλούσε να μοιραστείς -ο ASO (μια φιλανθρωπική Οργάνωση), ο φόνος, ο κατάσκοπος, η CIA, ο δολοφόνος, οι μυστικές επιχειρήσεις, ο τρομοκράτης Κάρλος, το Λάος, το Διαστημικό Κέντρο, η Νugan Hand. Ο μέγας δημιουργός ιστοριών ήταν πανταχού παρών στα δημιουργήματά του, αλλά παντού αόρατος. Την επιθυμία για πίστη είχε καλλιεργήσει τόσο επιμελώς στους άλλους. Αυτό τον οδήγησε στην κλοπή των 700 εκατομμυρίων δολαρίων από τις τράπεζες.

Μπορούσε ο Τζίγκι να σε ξαφνιάζει. Για πολλά έδειχνε ανίδεος, αλλά περιστασιακά θα έδινε παράξενα αποδεικτικά στοιχεία που δεν ήταν. Ο Τζίγκι είχε πολλές μάσκες,ήταν πολλές persona.

Ο Κιφ Κέλμαν αρχίζει να νιώθει μια παράξενη, υπνωτιστική έλξη για τον κόσμο του Τζίγκι. Ο Τζίγκι εισχωρούσε μέσα στον Κιφ κι ο Κιφ δεν μπορούσε να κάνει τίποτα γι΄αυτό. Ο Τζίγκι τον είχε του χεριού του από την αρχή της γνωριμίας τους. Σύντομα δεν ξέρει πια, αν εκείνος ο Κιφ γράφει την αυτοβιογραφία του Τζίγκι ή ο Τζίγκι ξαναγράφει τη ζωή του από την αρχή – το ποιος είναι, το μέλλον του, την ίδια την πραγματικότητα. Εκείνο τo θαυμαστό δημιούργημα που υπήρξε ταυτόχρονα αυτός ο Τζίγκι και η επινόηση του εαυτού του και τώρα ήταν η επινόηση του Κιφ Κέλμαν και η επινόηση του εαυτού, του Κέλμαν. Τελικά το βιβλίο που έγραψε ο Κέλμαν ήταν η δική του ιστορία και-χωρίς να είναι ο ίδιος -ήταν τελικά αυτός...

Ο Κιφ Κέλμαν ανακαλύπτει πως, για να βρει την αλήθεια, δεν πρέπει να κολλάς τόσο πολύ στα γεγονότα. Στο κάτω κάτω η μυθοπλασία δεν είναι ψέμα, αλλά αλήθεια, που τη χρειαζόμαστε. Χωρίς τη μυθοπλασία δηλητηριαζόμαστε με τα ψέματα σε πρώτο πρόσωπο και ίσως αυτό να είχε φοβηθεί ο Κιφ Κέλμαν, μήπως γίνει το πρώτο πρόσωπο, παγιδευμένο στα ψέματα του Τζίγκι…

Άλλοτε ειρωνικό, άλλοτε ανατριχιαστικό, το μυθιστόρημα «ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ» αποτελεί μια σπουδή στις συνθήκες απώλειας της ηθικής και μια διεισδυτική ματιά σε μια εποχή όπου το γεγονός δεν ξεχωρίζει από την επινόηση, και η αλήθεια, όπως άλλωστε και η μνήμη, δεν είναι παρά μια έννοια σχετική.

Ο ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΦΛΑΝΑΓΚΑΝ γεννήθηκε το 1961. Έχει γράψει έξι μυθιστορήματα, τα οποία έχουν βραβευτεί και έχουν εκδοθεί σε 26 χώρες. Ζει στη γενέτειρά του, την Τασμανία. Το μυθιστόρημά του «ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΓΙΑ ΤΑ ΒΑΘΗ ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ» τιμήθηκε το 2014 με το βραβείο Man Booker.