Γιάννης και Νεφέλη Σμίχελη: "Η Μετάβαση είναι ένας αυτοπροσδιορισμός"

 

Ο Γιάννης και η Νεφέλη Σμίχελη  αποτυπώνουν τις σκέψεις τους και εκφράζουν τις ανησυχίες τους, με όχημα τον συμπυκνωμένο λόγο της ποίησης.  Με την ποίησή τους, τολμούν να αγγίξουν θέματα σκληρά και να αναζητήσουν την ατομική και συλλογική αλήθεια κρατώντας κριτική στάση απέναντι στην κοινωνία και ερευνώντας τις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στις ζωές των ανθρώπων.

Με αφορμή το βιβλίο τους «Μετάβαση», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Φίλντισι», στο οποίο συνυπάρχουν οι συλλογές ποιημάτων «Διαισθητικό» και «Συνομιλία με το Εμείς», τους φιλοξενούμε σήμερα στις Τέχνες για να τους γνωρίσουμε καλύτερα.

Ας δούμε τι έχουν να μας πουν....

 

Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Λίχνο

 

Πώς μπήκε στη ζωή σας η ποίηση; Τι ήταν εκείνο που σας ώθησε να πιάσετε στο χέρι μολύβι και χαρτί;

Ε.Π: Η ποίηση μπήκε αναπάντεχα ξαφνικά, δεν ήξερα ότι μπορούσα να το κάνω ή τουλάχιστον αυτό πίστευα. Το πρώτο μου ποίημα το έγραψα  στην ηλικία των 14. Ένας φίλος μου ζήτησε να του γράψω ένα ποίημα για να το δώσει στην κοπέλα με την οποία ήταν ερωτευμένος.

Ήμουν ένα παιδί που δεν μιλούσε πολύ, σιωπούσα  μα στο μυαλό μου υπήρχε πολύ φασαρία, μία φασαρία που έπρεπε να γίνει λέξεις . Όλα ξεκινούν  από ένα ράγισμα για μένα το γράψιμο ήταν και είναι επιτακτική ανάγκη.

Γ. Σμ.: Σ’ αντίθεση μ’ εκείνη εγώ δεν τολμούσα να φανταστώ πως είμαι ικανός να γράψω έστω ένα στίχο. Βούτηξα από νωρίς στις θεωρίες και τις αναλύσεις μα πάντα ένοιωθα ένα έλλειμμα μέσα μου, κι όταν έφτασα στο αδιέξοδο, γύρω στα τριάντα, τότε άρχισαν οι λέξεις να συντάσσονται σύμφωνα με την θλίψη, την απαισιοδοξία, την οργή, την απελπισία, τον έρωτα και την διαίσθηση. Οι στίχοι άρχισαν να πυροβολούν με ακρίβεια, απέκτησα ένα ζωοδότη οπλισμό. 

Ένας ποιητής, πρέπει να πασχίζει να δει τον κόσμο όπως είναι ή να τον αναπαριστά όπως τον πλάθει με το μυαλό του;

Ε.Π: Ναι διαβάζει ποίηση γιατί η ποίηση είναι ένας ολόκληρος κόσμος, γιατί έτσι μπαίνει στον κόσμο του ποιητή, διαβαίνει τις δαιδαλώδεις διαδρομές του, ακουμπάει στον ώμο του, βρίσκει κοινούς προορισμούς, πολλές φορές η ποίηση βοηθάει να αλλάξουν οι άνθρωποι ρότα. Ο ποιητής βλέπει τον κόσμο όπως εσύ και οι περισσότεροι άνθρωποι με τα καλά του και τα άσχημα και ίσως ο ποιητής λόγω της ευαισθησίας του να λαμβάνει  περισσότερα "σήματα" Τώρα το πως θα τον πλάσει και θα τον καταγράψει στο  χαρτί έχει να κάνει με τα προσωπικά του βιώματα και με το πως εκείνος θα ήθελε να είναι ο κόσμος, τουλάχιστον αυτό ισχύει για μένα. 

Γ.Σμ.: Θα συμπλήρωνα πως ο ποιητής σήμερα έχει μια διαφορετική αποστολή .Κουβαλάει όλη την ύπαρξη, δίχως την δύναμη της φιλοσοφίας του διαφωτισμού , μιας και η πεποίθηση της αέναης προόδου έχει αποδυναμωθεί πλήρως  και η απειλή της ανεπανόρθωτης βλάβης στο φυσικό περιβάλλον λόγω της ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης της φύσης είναι ορατή. Ταυτόχρονα η ανθρώπινη γνώση είναι κατακερματισμένη σε επιστημονικούς τομείς δίχως ένα καθολικό προσανατολισμό. Δυστυχώς η χρήση της καλπάζουσας  τεχνολογικής εξέλιξης εχει ως τώρα αρνητικές συνέπειες . Ο ποιητής μπορεί και  θέτει καθολικά ερωτήματα  τι είναι άνθρωπος, γιατί υπάρχει, ποια η συμβολή του στο συμπαντικό γίγνεσθαι .Η ποίηση του 21ου αιώνα ίσως θέσει τα θεμέλια του νέου πανανθρώπινου οράματος.

Από τι εμπνέεστε; Υπάρχουν λογοτέχνες που σημάδεψαν τη γραφή σας;

Ε.Π: Εμπνέομαι από οτιδήποτε τσιγκλήσει το μυαλό και την ψυχή. Βέβαια  οι πιο παραγωγικοί περίοδοι ήταν αυτοί που διάβαζα.  Το διάβασμα είναι αυτό που με βάζει στη διαδικασία να σκεφτώ και να πάρω το μολύβι, να γράψω. Δεν  ξέρω αν με σημάδεψε  κάποιος ποιητής  γιατί αυτό έχει να κάνει με μία συγκεκριμένη περίοδο της ζωής μου κάθε φορά ας πούμε με τα ποιήματα του Καβάφη, του Σεφέρη, του Καρούζου, της Γώγου. Μία εποχή είχα ταυτιστεί  με τον Όσκαρ Ουάιλντ  διαβάζοντας το Εκ βαθέων, ή την πτώση του Αλμπέρ Καμύ. Αυτό που μπορώ όμως να σου πω είναι ότι πάντα ανοίγω και ξαναδιαβάζω τα ποιήματα του Καρυωτάκη, είναι εκεί που ακουμπάει η ψυχή μου.

Γ. Σμ.: Η έμπνευση είναι η ίδια η ζωή. Όπως όταν συναντηθήκαμε στο ΛΕΞΗΜΑ και δημιουργήσαμε την Νεφέλη Σμίχελη, αναζητώντας πνοή, διέξοδο στον έρωτα, δίχως συμβάσεις, για να καταργηθούμε μέσα του ως άτομα, για να ανακαλύψουμε το θηλυκό και το αρσενικό πρώτα ο καθένας ξεχωριστά μέσα του ώστε να συνευρεθούν σε μια συνουσία καρποφόρα. Η Νεφέλη Σμίχελη δεν είναι δυο άτομα που ερωτοτροπούν, αλλά δυο γονείς-εραστές που ακυρώνονται μπρος στο πλάσμα που γέννησαν μαζί.  Με στόχο το βίωμα της ελευθερίας. Όταν γράφουμε μαζί δεν είμαστε τα εγώ μας αλλά η Νεφέλη Σμίχελη.  Γι' αυτό κι αν είναι θηλυκό το όνομα της παράλληλα εκείνη είναι και τα δυο φύλα.

Η γραφή αποτελεί για εσάς μια διέξοδο από τα προβλήματα της ζωής ή εξυπηρετεί κάποιο σκοπό διαφορετικό;

Ε.Π: Το γράψιμο είναι ανάγκη σε μία δεδομένη στιγμή να εκφράσεις τα συναισθήματά σου, είμαι από αυτούς που οι κεραίες τους  είναι ευαίσθητες. Ευτυχώς που έμαθα γραφή και ανάγνωση.

Γ. Σμ.: Αντί να ρίχνεις χύμα, διαολισμένος από τα στραβά και τα ανάποδα καλύτερα να γράφεις διαβολεμένα μπας και ανακαλύψεις τον θεό σου, αυτόν που είναι μέσα σου εννοώ, γιατί για τους άλλους εκεί έξω καλύτερα να ρωτήσετε τους πιστούς .  Ούτως ή άλλως σιχαίνομαι τα πιστοποιητικά φρονημάτων γενικά.

Θα μπορούσατε να μας πείτε λίγα λόγια, για τον τρόπο που αποτυπώνετε τις σκέψεις σας στο χαρτί; Είναι μια διαδικασία που συμβαίνει προγραμματισμένα και μεθοδικά ή αυθόρμητα;

Ε.Π: Είναι μία διαδικασία αυθόρμητη γράφω σε τετράδιο σε μικρά χαρτάκια στις λίστες από τα ψώνια ακόμα και σε χαρτοπετσέτες μετά τα συγκεντρώνω τα διαβάζω ξανά τα διορθώνω τα αφήνω για λίγο, σπάνια αργότερα διορθώνω ή αλλάζω κάτι  και όταν το κάνουν κάποιοι άλλοι με εκνευρίζει γιατί είναι οι σκέψεις μου, έχω ματώσει για αυτές δεν είναι εύκολο πάντα να τις αποτυπώνεις στο χαρτί χρειάζεται τόλμη και θάρρος αλλά από την άλλη  είναι αναγκαίο να γίνει η διόρθωση .

Γ.Σμ.: Ενώ αντίθετα εγώ γράφω και ξαναγράφω, διαβάζω και ξαναδιαβάζω, σβήνω, πετάω και τα ξαναγράφω. Συνδυάζοντας αυτούς τους δυο τρόπους γεννήθηκε η ποιήτρια Νεφέλη Σμίχελη.

Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να πείτε ως αναγνώστες στους συγκαιρινούς σας συγγραφείς ή κάτι που θα θέλατε να μοιραστείτε ως ποιητές με τους αναγνώστες σας;

Στους σύγχρονους συγγραφείς θέλουμε να πούμε να σταθούν με τόλμη και να βγουν μπροστά με την αλήθεια τους γιατί μόνο έτσι θα αφυπνίσουν τους λαούς.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε η ποιητική σας συλλογή με τίτλο «Μετάβαση» από τις εκδόσεις «Φίλντισι». Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτήν.

Η μετάβαση είναι ένας αυτοπροσδιορισμός, προσπαθούμε να βρούμε το κέντρο, είναι ένας εσωτερικός διάλογος, μία διαλεκτική με τον εαυτό  και μετά με το εμείς έτσι ώστε να φτάσουμε  στον προορισμό μας  Αγωνιούμε να υπάρξουμε μέσα στην κοινωνία αλλά και μέσα στον έρωτα για να λυτρωθούμε  από τον στείρο εγωισμό που το σύστημα μας  επέβαλλε.

Γιατί επιλέξατε να συμπορευτείτε στο βιβλίο σας αυτό;

Ε.Π: Βρεθήκαμε το 2007 στο λογοτεχνικό περιοδικό ΛΕΞΗΜΑ  όπου αναρτούσαμε εκεί κείμενα μας. Ο Γιάννης  χρωμάτιζε τα κείμενα μου με μαρκαδόρους εγώ έγραφα πάνω στα δικά του. Είχαμε μία ιδιαίτερη επικοινωνία ας πούμε δύο φλόγες συναντήθηκαν…

Γ. Σμ: Ναι είμαστε σαν δυο δίδυμες φλόγες, που άνδρας γυναίκα, αρσενικό θηλυκό, κύριος και κυρία, διαρκώς μεταμορφώνονται, μετακινούνται και ανασυντάσσονται στα πλαίσια μιας κρυφής αρμονίας.

Τι θεωρείτε ότι έχει να προσφέρει στον αναγνώστη η συλλογή σας; Περνάει κάποια μηνύματα που θα θέλατε οπωσδήποτε να λάβει; 

Ε.Π.: Η δημοκρατία απειλείται σήμερα, γιατί σε μια τόσο βαθιά κρίση ο πολίτης έχει απαξιωθεί. Ο έρωτας είναι μια απόπειρα αυτοπροσδιορισμού .

Γ.Σμ: Αυτή η συλλογή γράφτηκε υπό συνθήκες γενικευμένης κρίσης από το 2008 ως το 2011 και ουσιαστικά αναζητούμε διέξοδο από τα αδιέξοδα διαισθητικά και με κυρία πηγή ενέργειας ένα ερωτικό εμείς που συνθέτουν οι εραστές καταργώντας τα εγώ τους μέσα στον έρωτα.

Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο δημιουργό που πασχίζει να πραγματοποιήσει τα πρώτα του βήματα  στο χώρο της λογοτεχνίας;

Ε.Π. Να είναι αληθινός πρώτα με τον εαυτό του και με τους συνανθρώπους του, να λέει την αλήθεια του με θάρρος, να μη φοβάται να βγεις στους δρόμους με τον λαό και να αγωνίζεται διαρκώς .

Γ. Σμ.: Θα συμπλήρωνα να μην βιαστεί να δημοσιεύσει.

Ποιοι ήταν εκείνοι οι ποιητές που σας χάραξαν τον συγγραφικό δρόμο ; Θαυμάζετε κάποιον ιδιαίτερα;

Ε.Π.: Από πού να αρχίσω ο Καρυωτάκης Ο Σεφέρης ο Ελύτης ο Καρούζος Αλμπέρ Καμύ Oscar Wilde Αρθούρο Ρεμπώ Αναγνωστάκης Λειβαδίτης Βρεττάκος όλοι είναι ποιητές και λογοτέχνες που θαυμάζω και πάντα γυρίζω και τους ξαναδιαβάζω.

Γ.Σμ.: Σε κάθε περίοδο διαβάζω και διαφορετικούς συγγραφείς. Δεν ακολουθώ κάποιον ως πρότυπο. Ανάλογα το περιεχόμενο της σκέψης μου προσπαθώ να βρω και τα κατάλληλα εκφραστικά μέσα. Άλλωστε νομίζω πως πια το περιεχόμενο πρωτεύει έναντι της φόρμας και πως η στρατευμένη τέχνη είναι απολύτως επίκαιρη. Το μεταμοντέρνο έχει τελειώσει, ο εφιάλτης της μοντερνικότητας λόγω τεχνητής νοημοσύνης είναι παρών και αναζητείται το περιεχόμενο του ανθρώπου ως  φυσικό και ιστορικό–κοινωνικό ον σε συνθήκες οπισθοδρομικού καπιταλισμού.

Τέχνη πάνω απ΄ όλα σημαίνει συγκίνηση, έλεγε ο Μπερξόν. Τι σας συγκινεί ως αναγνώστες και τι είδους συγκινήσεις προσπαθείτε να μεταδώσετε ως ποιητές;

Ε.Π.: Διαβάζω διάφορα είδη.  Η ενασχόληση μου με το θέατρο   μου έδωσε την ευκαιρία να διαβάσω και πολλά θεατρικά έργα ελλήνων και ξένων.  Ως ποιήτρια αυτό που θέλω να μεταδώσω είναι συγκίνηση και παράλληλα να αλλάζω  και να ανακαλύπτω  πτυχές του εαυτού μου που ίσως και συ ίδιος να μην ξέρεις ότι υπάρχουν και όλα αυτα μέσω  του έρωτα μέσα από τα μάτια δυο ανθρώπων που τους αποκαλύπτεται ένας υπέροχος και άγνωστος μέχρι τότε κόσμος.

Γ. Σμ.: Ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις ενασχολήσεις μου. Διαβάζω άναρχα και συχνά άσχετα μεταξύ τους βιβλία. Όπως τώρα που διαβάζω νοσηλευτική για ηλικιωμένους, Μπαγκαβαγκιτα , Η τέχνης της Αγάπης του Έριχ Φρομ, τα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου και Νίτσε.

Η πλούσια ποιητική παραγωγή των ημερών μας και ο κοινωνικός αναβρασμός που εκδηλώνεται στην Ελληνική Πολιτεία, λόγω των οξυμένων οικονομικών προβλημάτων, υπάρχει περίπτωση να θέσει της προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας «Ποίησης της Κρίσης», που θα ασχοληθεί με τα φλέγοντα ζητήματα της εποχής;

Γ.Σμ.: Νομίζω πως τα θεμέλια της ποίησης της κρίσης στην Ελλάδα τα έβαλε το συγκρότημα Ωχρά Σπειροχαίτη που πριν την έκρηξη της κρίσης ήδη ο στίχος του ήταν πολύ σαφής και ξεκάθαρος. Στις μέρες μας μου έχει κάνει πολύ μεγάλη εντύπωση η ωμότητα των στίχων του Βδελύγματος ο οποίος πέθανε από ναρκωτικά.  Αλλά πιστεύω πως δεν αρκεί πια η καταγγελία και η καταδίκη της γενικευμένης παρακμής. Το όραμα δεν υπάρχει, ο μετανθρωπισμός καλπάζει με τις γελοίες ψευδαισθήσεις του και οι λαοί υποβιβάζονται σε πολτοποιημένα πλήθη σε μαζική σύγχυση. Αναζητείται μια νέα πνευματική σύνθεση. Νομίζω πως η ριζοσπαστική οικολογία, ο κομμουνισμός, η πνευματική σοφία του διαλογισμού και η έννοια της φροντίδας μπορεί να αποτελέσουν βασικά συστατικά για μια κοσμική θεωρία που θα εμπνεύσει για νέα κοινωνικά κινήματα που θα αφορούν την σωτηρία του φυσικού περιβάλλοντος και του ανθρώπινου είδους.

Έχετε κάποια αξίωση από τους ομότεχνούς σας, για τον ρόλο που θα έπρεπε να διαδραματίσουν σήμερα; Ποια είναι, πιστεύετε, η μεγαλύτερη πλάνη που θα πρέπει να αποφύγει ένας ποιητής;

Ε.Π.:Θ απαντήσω με ένα στίχο της Κατερίνας Γώγου:

Εκείνο που φοβάμαι πιο πολύ

είναι να μη γίνω ποιητής

μην κλειστώ σε ένα δωμάτιο και αγναντεύω τη θάλασσα

και  απολησμονηθώ.

Από αυτά που γνωρίζετε με βεβαιότητα για τον εαυτό σας, πείτε μου ένα χαρακτηριστικό που θα θέλατε να διατηρήσετε οπωσδήποτε κι ένα που θα θέλατε να αλλάξετε πάση θυσία.

Ε.Π.: Θέλω να διατηρήσω την ευαισθησία και την ενσυναίσθησή μου ενώ σίγουρα θα ήθελα να βελτιώσω το εκπαιδευτικό μου επίπεδο και να σπουδάσω.

Γ.Σμ: Να κρατήσω την διαίσθηση μου και να μεταμορφώσω  το εσωτερικό μου ηφαίστειο σε αρμονική έκφραση.

Ο Γκαίτε έλεγε: «Το ταλέντο τρέφεται στη μόνωση, μα ο χαρακτήρας στις τρικυμίες της ζωής». Ένας ποιητής πρέπει να είναι, κατά την γνώμη σας, μοναχικός άνθρωπος ή άτομο κοινωνικό που βυθίζεται στην τύρβη της ζωής;

Ε.Π.:Ο ποιητής έχει χρέος να είναι παρών στους κοινωνικούς αγώνες  αλλά υπάρχουν στιγμές που αποζητά την απομόνωση, τη μοναχικότητα και αυτό γίνεται για να βάλει τις σκέψεις του σε τάξη .

Γ. Σμ. : Ο ποιητής είναι ένας καθημερινός άνθρωπος που φλερτάρει με την τρέλα , την ενόραση και την απελπισία. Βιώνει διαρκώς την αντίθεση επιθυμίας  συλλογικής συμμετοχής με την βαθιά μοναξιά της εσωτερικής φωνής του.

Τι να περιμένουμε από εσάς στο εγγύς μέλλον;

Η πορεία της πραγματικότητας θα μας δείξει.

Από που μπορεί κάποιος να προμηθευτεί τα βιβλία σας;

Από τα βιβλιοπωλεία, από το διαδίκτυο και από τις εκδόσεις Φίλντισι.

Βιογραφικά:

Γιάννης Σμίχελης: Γεννήθηκα στην Αθήνα και μέχρι το 12ο έτος μου έζησα στον Κορυδαλλό. Τα εφηβικά μου χρόνια τα πέρασα στον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης όπου η οικογένεια μου λειτουργούσε το εστιατόριο ‘Ίτανος’ στον κέντρο της πόλης. Την περίοδο 1989 - 1995 σπούδασα κοινωνιολογία στο Πάντειο πανεπιστήμιο, ενώ από το 1996 έως το 2000 συμμετείχα στο μετα-πτυχιακό πρόγραμμα νεότερης και σύγχρονης ιστορίας του πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο.

Από το 2000 έως το 2012 εργάστηκα και αργότερα διεύθυνα το οικογενειακό εστιατόριο στον Άγιο Νικόλαο.

Το 2012 λόγω κρίσης μεταναστεύω στην Γερμανία όπου για τα επόμενα 3 χρόνια εργάζομαι σε διαφορετικά ελληνικά εστιατόρια. Από το 2016 εργάζομαι στον τομέα φροντίδας ηλικιωμένων των κοινωνικών υπηρεσιών του Δήμου Κολωνίας

Ποιήματα μου έχω αναρτήσει στο διαδίκτυο στις λογοτεχνικές σελίδες: ρεφενέ της Ελένης Μπάλλιου, Λέξημα, στίχοι, η λέσχη του βιβλίου.

Νεφέλη Σμίχελη: Γεννήθηκα μέσα σε τριγμούς, νηστεύοντας τον λόγο.

Η ανάσα μου η παιδική έκανε βόλτες με ματωμένα γόνατα.

Με συναντούσα κάτω από τη βυσσινιά, εκεί στα βαθιά νερά των παιδικών μου χρόνων.

Έπαιζα στρατιωτάκια ‘ακούνητα αμίλητα’, γελούσα με το ομοίωμα της σκιάς μου.

Με αντάμωνα στο ποτάμι για μακροβούτια.

Μου κρατούσα το χέρι κάτω από τη μουριά.

Ξαφνικά, έγινα λέξεις.