Συγγραφέας: Αντώνης Γιανακός
Έτος έκδοσης: 2021
Σελ.: 264
Εκδόσεις: Κέδρος
Σε κανέναν τόπο δεν
γίνεται τόση κατανάλωση Ιστορίας, όσο στα Βαλκάνια …
Η ηρωΐδα του βιβλίου ένιωθε ότι ήτανε ένα
γρανάζι σε αυτήν τη μηχανή υπερπαραγωγής Ιστορίας μέσα από το αρχείο του
Κόμματος. Η Ιστορία την πήρε και την άλλαξε. Την έκανε αυτό που είναι. Σαν να την έλιωσε μέσα σε ένα καζάνι και μετά
να την σφυρηλάτησε χτυπώντας την πάνω στο αμόνι .Αυτή ήταν η περίοδος της
δεκαετίας του ΄40. Μπήκανε σε ένα καζάνι ,λιώσανε και ξαναφτιαχτήκανε και όσοι
βγήκανε ζωντανοί ήταν άλλοι άνθρωποι…
Δύο νέοι άνθρωποι
ψάχνουνε το παρελθόν. Η ζωή πάει
μόνο μπροστά αλλά έρχεται από το χτες. Η διαδρομή καθορίζει την πορεία. Αν δεν
ξέρεις το παρελθόν δεν μπορείς να εξηγήσεις τις πράξεις ή ακόμα περισσότερο τις
ελλείψεις και τις παραλήψεις τους.
2014. Ο Γιάννης κάνει διδακτορικό για τη σύντομη άνοιξη
του πολιτισμού μετά τον Εμφύλιο και
μέχρι τη δικτατορία. Η κουτσουρεμένη
άνοιξη. Συγκέντρωνε υλικό για μελέτη -μουσική, ποίηση, θέατρο, λογοτεχνία. Αναδιφούσε
στα λογοτεχνικά περιοδικά της δεκαετίας του ΄50 και του ΄60, στην Επιθεώρηση
Τέχνης αλλά και στην Κριτική.
2014. Η Γαλλίδα Μαρί, με πατέρα Έλληνα, είναι ιστορικός και
κάνει διδακτορικό για την περίοδο του Εμφυλίου πολέμου , τις αντάρτισσες, τις
νοσοκόμες, τις γυναίκες γενικά .Έκανε διδακτορικό για την αθέατη πλευρά του
πολέμου, πέρα από τις μάχες, τις προσωρινές νίκες και τις μεγάλες ήττες. Για τις γυναίκες που ήταν στις μονάδες, στον
εφοδιασμό, για τις νοσοκόμες, τις τραυματιοφορείς. Ψάχνει στα αρχεία του ΑΣΚΙ
της Αθήνας.
Η Μαρία
Ζόφσκι-Βουνοπούλου γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1919.Κορίτσι δεκαεφτά χρονών
δούλευε στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία στην Αθήνα, ως γραμματέας. Εκεί το 1936
γνώρισε τον γιατρό Αντώνη Τζανετή, τον οποίο αρραβωνιάστηκε. Το 1936 την
συνέλαβε η Ειδική Ασφάλεια , που έψαχνε μανιασμένα για τον Αντώνη. Η Μαρία
στάλθηκε εξορία στην Γαύδο, ενώ ο Αντώνης διέφυγε στο Παρίσι,
με την βοήθεια του Κόμματος. Η Μαρία αποφυλακίστηκε το 1939 και το 1942 ήταν
αντάρτισσα στον Παρνασσό στην μεραρχία του Διαμαντή κι έφτιαχνε βόμβες ,
καψύλλια, καλώδια και δυναμίτες. Μετά το 1946 η Μαρία ανέβηκε στα βουνά και
εντάχθηκε στο Δημοκρατικό Στρατό , με το
αγωνιστικό όνομα Μπουμπουλίνα. Το 1948 ξαναβρήκε ως νοσοκόμα στα βουνά, στο
νοσοκομείο στο Πληκάτι, τον Αντώνη Τζανετή, τον πατέρα της αντάρτικης
χειρουργικής . Τις τελευταίες ημέρες του
Αυγούστου 1949 στο Βίτσι σκοτώθηκε ο Αντώνης Τζανετής. Μετά την ήττα του 1949 η
Μαρία βρέθηκε στη Ρουμανία, στο Σίμπιου (δούλεψε στο αρχείο του Κόμματος από το
1958 μέχρι το 1965) και μετά στο Βουκουρέστι, δουλεύει στον ραδιοφωνικό σταθμό
ως δακτυλογράφος των δελτίων ειδήσεων και
φυλάει το αρχείο του Κόμματος (τα επίσημα κείμενα του Κόμματος από τη
δεκαετία του ΄40, αποφάσεις της Κεντρικής Επιτροπής, Ολομέλειες, διακηρύξεις,
αναφορές, στατιστικά στοιχεία). Πιο πριν στην Αλβανία, στην Κορυτσά,
γεννήθηκε και ο γιός της. Το 1968 φύγανε τάχα σαν οικογένεια από το Βουκουρέστι
για τα Σκόπια, συνοδεύοντας το αρχείο, ο Αλέκος (ψευδώνυμο του αληθινού
φύλακα του αρχείου Θεόδωρου Παπαναγιώτου) , η Μαρία και ο γιος της ο
Αντώνης. Από το 1968 έως το 1988 η Μαρία ήταν φύλακας του αρχείου. Τι ειρωνεία… Να φυλάς τα αρχεία , ουσιαστικά
να φυλάς την ιστορία σου, τα ίχνη σου πάνω σε αυτό τον κόσμο. Για να μείνουν
για τους επόμενους ,να δουν, να διαβάσουν, να μάθουν τι έγινε, ίσως να δώσουν
ερμηνείες σε πράξεις και παραλείψεις, ερμηνείες μακριά από την ένταση της
στιγμής, από τις σκοπιμότητες και τις πολιτικές γραμμές.
Στις αρχές του ΄88 μετά
από πολλές προσπάθειες του Αλέκου, ήρθε η εντολή από το Βελιγράδι να μεταφερθεί
το αρχείο στην Ελλάδα, στην έδρα του κόμματος στην Κουμουνδούρου. Ο Αλέκος
ετοίμασε τα πράγματά του, θα γυρνούσε πια και αυτός στην Ελλάδα μαζί με την
οικογένειά του .Θα ακολουθούσε το αρχείο, ήταν η ζωή του η ίδια. Το αρχείο
αποτελούνταν από τριακόσιες χιλιάδες σελίδες .Τετρακόσες κούτες φτάσανε στην
Ελλάδα. Η Μαρία δεν μπόρεσε ποτέ να επιστρέψει στην Ελλάδα, γιατί
ξαναπαντρεύτηκε τον Μήτσε από ένα χωριό της Πρέσπας και είχε βγάλει ταυτότητα
και διαβατήριο που έγραφε «εθνικότητα μακεδονικά». Στην Ελλάδα αναγνωρίστηκε η
Εθνική Αντίσταση, δώσανε σε όλους το δικαίωμα να γυρίσουν στην Ελλάδα ,εκτός
από αυτούς που είχαν εθνικότητα Μακεδονική…
Εδώ τελειώνει η ιστορία
της Μαρίας. Αν μπορεί να υπάρξει μία συνέχεια, ένα ίχνος, είναι μέσα από το
αρχείο του Κόμματος. Το φύλαγε η Μαρία είκοσι χρόνια ,το αγάπησε σαν παιδί
της. Κατάφερε να το σώσει , να το διατηρήσει , να το μεγαλώσει και να το
παραδώσει έτοιμο για να ζήσει τη δική του ζωή. Και αυτή τη ζωή τώρα στην Αθήνα
, στα αρχεία του Α.Σ.Κ.Ι (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας).
Αυτό κρατάει τα τεκμήρια της ζωής της , τι κάνανε , γιατί το κάνανε , πώς
αγωνιστήκανε, πότε σκοτωθήκανε, πού ζήσανε και τι αφήσανε. Μετά τη ζωή των
ανθρώπων θα υπάρχει η ζωή του αρχείου .Στο αρχείο θα μείνουν οι αποδείξεις ότι
υπήρξανε σε αυτόν τον κόσμο. Και κάποιος κάποτε να γράψει την ιστορία τους.
Μήπως τελικά η Ιστορία
είναι κάτι άχρηστο; Μια φυγή στο παρελθόν για να μην ασχοληθούμε με το σήμερα
και τα προβλήματά του; Θα ανταμωθούνε η Μαρί, ο Γιάννης και η Μαρία;
Η Μαρί δίνει την ελπίδα
στην Μαρία ότι δεν θα ξεχαστούν όλα αυτά , ότι θα μείνουν γραμμένα στην
Ιστορία. Η μία θα βρει τη συνέχειά της, η άλλη είχε βρει τη ρίζα της. Ο κύκλος
είχε κλείσει…
Είμαστε τελικά οι
μνήμες μας, οι αναμνήσεις μας, οι σχέσεις που κάναμε, τα πράγματα που μάθαμε
και τα όνειρα που φτιάξαμε…
Οι προσωπικές ιστορίες
συναντούν την Ιστορία και το αντίστροφο.
Ένα βιβλίο για τα
αρχεία και τη σημασία τους. Για
εκείνα τα ίχνη που, εάν διασωθούν, δικαιώνουν τους συλλογικούς και προσωπικούς
αγώνες.
Να κατοικείς σημαίνει να
αφήνεις ίχνη. Βάλτερ Μπένγιαμιν.
Ένα πολύ καλό βιβλίο.
Διαβάστε το.
Ο Αντώνης
Γιανακός γεννήθηκε στην
Αθήνα το 1966. Εργάζεται ως δικηγόρος στη Θεσσαλονίκη. Είναι απόφοιτος της
Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ. και του Μεταπτυχιακού Τμήματος Δημιουργικής Γραφής
του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Έχει εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές, μία
συλλογή διηγημάτων και ένα μυθιστόρημα. Η φύλακας του αρχείου
είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του.
0 Σχόλια