Ένας νέος κύκλος ανοίγει για τη συγγραφέα Νέλλη Σπαθάρη, καθώς το νέο της βιβλίο είναι πλέον γεγονός. Πρόκειται για μία συλλογή διηγημάτων που φέρει τον τίτλο «Γυναίκα σημαίνει πόνος» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ελκυστής». Σήμερα στις Τέχνες θα μιλήσουμε με τη συγγραφέα γι' αυτό το νέο της πόνημα.
Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου
Κυρία Σπαθάρη, καλώς ήρθατε για ακόμα μια φορά στις Τέχνες. Με νέο βιβλίο στα χέρια σας και πάλι. Πώς αισθάνεστε γι’ αυτό;
Πάντα υπάρχει μια ικανοποίηση όταν φτάνει το νέο σου βιβλίο στα χέρια σου. Δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Όχι μόνο η συγγραφή, αλλά και η έκδοση. Αλλά όταν κλείνει ένας κύκλος, ανοίγει ένας νέος. Και αυτό είναι το πιο όμορφο. Η προσδοκία του επόμενου βήματος, της επόμενης συγγραφικής ιδέας. Αν και οι συγγραφικές ιδέες δεν έρχονται η μία όταν ολοκληρωθεί η άλλη, αλλά μπλέκονται η μία μέσα στην άλλη. Γιατί η σκέψη και η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν.
Τελικά, η συγγραφή στη ζωή σας ήρθε για να μείνει. Σωστά;
Η συγγραφή στη ζωή μου αποτελεί αποτέλεσμα της μελέτης για τα επιστημονικά και εκπαιδευτικά μου βιβλία και ωριμότητας για τα λογοτεχνικά μου έργα. Διατρέχει όλη την πορεία της ζωής μου. Έχω περάσει χρόνια σε βιβλιοθήκες και αρχεία μελετώντας και συγγράφοντας. Τώρα πλέον προτιμώ τη λογοτεχνική αφήγηση γιατί μου δίνει ελευθερία. Αλλά πίσω από τη πλοκή πάντα ελλοχεύει το επιστημονικό μου υπόβαθρο που χτίζει το κοινωνικό, πολιτισμικό, οικονομικό υπόβαθρο της αφήγησης.
Αν σας ζητούσαν να χαρακτηρίσετε με τρεις λέξεις τον εαυτό σας, ποιες θα ήταν αυτές;
Είμαι ένας βράχος χαοτικού συναισθηματισμού. Τρεις αντιθετικοί όροι. Ό,τι πιο δημιουργικό και βασανιστικό συνάμα. Τα απαραίτητα συστατικά για τη λογοτεχνική δημιουργία.
Κι αν σας ζητούσαν να χαρακτηρίσετε με τρεις λέξεις το έργο σας συνολικά, ποιες λέξεις θα χρησιμοποιούσατε;
Απελευθερωτική αφηγηματική βάσανος.
Μυθιστόρημα, νουβέλα ή διήγημα; Τι συναρπάζει περισσότερο το αναγνωστικό κοινό κατά τη γνώμη σας;
Το κάθε είδος έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Το μυθιστόρημα σε έλκει με την πλοκή του και τις ανατροπές της. Η νουβέλα εστιάζει και εμβαθύνει σε ένα θέμα, μια σκέψη, συνήθως από την οπτική ενός προσώπου. Τα διηγήματα χαρίζουν πολυπρισματικές προσεγγίσεις σε ένα θέμα. Η αλήθεια είναι ότι οι εκδοτικοί οίκοι προτιμούν να επιλέγουν την έκδοση μυθιστορημάτων. Αυτό το γεγονός από μόνο του αποδεικνύει ότι το μυθιστόρημα είναι το αγαπημένο είδος των αναγνωστών.
Εσείς ως αναγνώστρια του έντεχνου λόγου ποιο είδος σας ελκύει πιο πολύ;
Έχω ιδιαίτερη αδυναμία στις νουβέλες γιατί δεν περιορίζονται στην αφηγηματική πλοκή. Ακολουθείς τη σκέψη του αφηγητή, τις οπτικές που ανακαλύπτει, τις ανατροπές στις αντιλήψεις του. Κι αυτό το βρίσκω πιο ενδιαφέρον από μια μυθιστορηματική πλοκή. Όσο πρωτοποριακή κι αν είναι αυτή.
Έχετε λάβει κριτικές για τα έργα σας ως τώρα; Τις λαμβάνετε υπόψη;
Αυτό που λαμβάνω περισσότερο υπόψη μου είναι τα βραβεία που έχω λάβει έως τώρα. Γιατί βραβείο σημαίνει κριτική από ειδήμονες και σύγκριση με άλλα αξιόλογα έργα. Έχω βραβευτεί από την Ακαδημία Αθηνών, δύο φορές από τον Όμιλο για την UNESCO Τεχνών, Λόγου κι Επιστημών, από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών και άλλους πιο ελάσσονες διαγωνισμούς.
Τι πρέπει να προσέχει οπωσδήποτε ένας δημιουργός όταν γράφει ιστορίες που επιδιώκει να φαίνονται αληθοφανείς και ρεαλιστικές στο κοινό;
Καταρχήν, στη λογοτεχνία δεν είναι απαραίτητος όρος να είναι μια αφήγηση αληθοφανής και ρεαλιστική. Μπορεί να πρόκειται για μια δυστοπία, για μια αλληγορία. Τι πιο συναρπαστικό να διαβάζεις π.χ. το «Περί τυφλότητας» ή το «Περί θανάτου» του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Σαραμάγκου, όπου στην πρώτη πλοκή όλοι κολλούν ο ένας μετά τον άλλο την τύφλωση, ενώ στη δεύτερη από την πρώτη του νέου έτους κανείς πλέον δεν πεθαίνει…
Ωστόσο, όταν γράφεις ένα μυθιστόρημα που επιλέγεις να είναι αληθοφανές και ρεαλιστικό, πρέπει να «χτίσεις» τον τόπο και τον χρόνο. Κι αυτό θέλει πραγματικά μεγάλη μελέτη.
Να σας αναφέρω ένα παράδειγμα. Το μυθιστόρημά μου «Μόνο καλοκαίρια» (εκδόσεις Ελκυστής) αναφέρεται σε τέσσερα καλοκαίρια του Μεσοπολέμου που φωτίζονται από τη διερευνητική γυναικεία ματιά, η οποία συγκρίνει τη θέση της γυναίκας στην Ελλάδα και τη Γαλλία, δύο τόπους όπου εξελίσσεται η πλοκή. Ωστόσο, έχω επιλέξει τέσσερα συγκεκριμένα καλοκαίρια κατά τη διάρκεια των οποίων, ενώ όλη η Ευρώπη διασκεδάζει με όλη την ψυχή το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, ύπουλα, η αποκαλούμενη Μεγάλη Ύφεση απλώνεται και θα καταστρέψει τα πάντα. Η Μεγάλη Ύφεση αρχίζει το 1929 με την κατάρρευση του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης και το 1932, επί Βενιζέλου, καταρρέει οικονομικά η Ελλάδα. Πίσω από την πλοκή έπρεπε να χτιστεί το κοινωνικό, πολιτιστικό και οικονομικό υπόβαθρο. Με μεταδιδακτορικές σπουδές στην Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία στη Γαλλία, στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, είχα τις γνώσεις εκείνες που μου ενέπνευσαν το θέμα. Ωστόσο, γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο έκανα μεγάλη έρευνα -και ομολογώ ότι έμαθα πολλά και η ίδια- γιατί όταν ξέρεις, ξέρεις και ποια νέα ερωτήματα να θέσεις για να αναζητήσεις το υλικό της αφήγησής σου.
Πρόσφατα λοιπόν κυκλοφόρησε το νέο σας βιβλίο από τις εκδόσεις «Ελκυστής», η συλλογή διηγημάτων σας, που φέρει τον τίτλο «Γυναίκα σημαίνει πόνος». Αρκετά σκληρός ο τίτλος του, ομολογουμένως. Πώς προέκυψε και τι υποδηλώνει;
Είμαι γυναίκα της γενιάς του ’70, όταν δυναμικά, με τις μίνι φούστες μας και την απελευθερωτική ιδεολογία μας της εποχής εκείνης, ακολουθούσα τα διεθνή ρεύματα υπέρ της ισότητας, κατά του πολέμου, κατά του ρατσισμού, άκουγα ροκ μουσική και ένιωθα απελευθερωμένη. Μισό αιώνα μετά βρίσκομαι σε μια κατάσταση απορίας και σύγχυσης. Τελικά, όπως είχε γράψει ο Γάλλος ποιητής Paul Valery «επερχόμαστε το μέλλον πισοπατώντας».
Πρέπει να ομολογήσω, ωστόσο, ότι το πνεύμα της δεκαετίας του ’70 που βίωσα δεν αντιπροσώπευε παρά ένα πολύ μικρό τμήμα της κοινωνίας μας. Και το ερώτημα που τίθεται και δεν μπορώ να το απαντήσω με βεβαιότητα είναι το εξής: σήμερα έχει γίνει η κοινωνία μας πιο βίαιη απέναντι στις γυναίκες ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναδεικνύουν πτυχές και μυστικά που στο παρελθόν δεν έβγαιναν, βαθιά κρυμμένα μυστικά κακοποίησης;
Δεκαοκτώ ιστορίες που αφορούν τη γυναίκα και το δύσκολο δρόμο που τραβά στη ζωή προκειμένου να επιβιώσει. Τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε, ώστε να γράψετε αυτές τις ιστορίες;
Έμμεσα έχω ήδη απαντήσει στην προηγούμενη ερώτησή σας. Το κίνητρο και η έμπνευσή μου είναι η καθημερινότητα, οι ειδήσεις, η πραγματικότητα της κοινωνίας μας. Κάποιες από τις ιστορίες άλλωστε τις έχω εμπνευστεί από πραγματικά γεγονότα, φυσικά με όλη τη λογοτεχνική ελευθερία. Η διαφορά από την πραγματικότητα είναι ότι οι διαφορετικές αφηγηματικές τεχνικές με τις οποίες πειραματίζομαι δίνουν δύναμη στα πραγματικά γεγονότα. Υπάρχουν διηγήματα που διαβάζονται με μια πνοή, χωρίς σημεία στίξης, αλλά παίζουν με τον χρόνο για να αναδείξουν τη διαχρονικότητα των προβλημάτων κ.ο.κ.
Μιλήστε μας περισσότερο για το περιεχόμενο των ιστοριών σας; Τι θα διαβάσει ο αναγνώστης πιάνοντας το βιβλίο αυτό στα χέρια του;
Έχω επιλέξει μια πολυπρισματική θεματολογία ώστε να μπορέσω να φωτίσω το βασικό μου θέμα από πολλές πλευρές. Π.χ. τρεις διαφορετικές γυναίκες (υπαρκτά πρόσωπα) που εκπροσωπούν τρεις διαφορετικές θέσεις της γυναικείας απελευθέρωσης και έζησαν σε διαφορετικές εποχές συναντιώνται. Πρόκειται για τη φεμινίστρια Καλιρρόη Παρρέν που κινείται στις γαλλικές τάσεις του φεμινισμού, για τη διευθύντρια του περίφημου Παρθεναγωγείου της Λέσβου, η οποία πρεσβεύει ότι δυνατή γυναίκα είναι η μορφωμένη γυναίκα και η Γαβριέλα -η πόρνη μαντάμ Ορτάνς- η οποία υποστηρίζει πως η δυνατή οικονομικά γυναίκα είναι η απελευθερωμένη γυναίκα. Σε άλλο διήγημά μου μια φυλακισμένη γυναίκα απευθύνεται με ασθματικό λόγο στη συγκρατούμενή της παρουσιάζοντας τους διαφορετικούς τρόπους που επέλεξαν να εγκαταλείψουν το νεογέννητο παιδί τους. Σε άλλο, ένας Ιάπωνας-πραγματικό περιστατικό- κόβει και μαγειρεύει σενιάν (σχεδόν ωμό, με αίμα) τα ερωτικά μέρη μιας γυναίκας. Προσπαθώ να προσεγγίσω την αίσθηση της μετάληψης του σώματός και του αίματος της γυναίκας κοινωνικο-ανθρωπολογικά, καθώς ο ίδιος δηλώνει ψυχρά πως πρόκειται για τη μεγαλύτερη πληρότητα την οποία έχει νιώσει. Ή ακόμη, με αφορμή το μυθιστόρημα του αγαπημένου μου συγγραφέα Ίαν ΜακΓιούαν «Μηχανές σαν κι εμένα» προσεγγίζεται το θέμα του προγραμματισμένου με τέτοιο τρόπο ανθρωποειδούς που να είναι πιο ηθικό από τον άνθρωπο. Ή με βάση το πείραμα της Google Wolverine (πραγματικό πείραμα ελέγχου της φωνής) η εξάλειψη της φωνής της γυναίκας αν και της δίνεται το δικαίωμα της εκφοράς της γνώμης. Δεκαοκτώ διηγήματα εντελώς διαφορετικά αναμεταξύ τους. Μην αναζητήσετε ωστόσο ερωτικές ιστορίες. Η θεματολογία πάει πέρα από αυτές.
Το βιβλίο σας απευθύνεται αποκλειστικά σε ενήλικες ή μπορεί να αποτελέσει ανάγνωσμα και για το εφηβικό κοινό;
Οι έφηβοι σήμερα είναι πολύ πιο ανοικτοί και απελευθερωμένοι απ’ όσο νομίζουμε. Αυτό από μόνο του τους κάνει να έχουν ανησυχίες και ερωτήματα. Δεν είναι διηγήματα «ακατάλληλα για ανηλίκους», μερικά είναι κάπως πιο σκληρά, ένα δε -το 13ο- είναι ομολογουμένως αθυρόστομο. Όμως θέτουν έναν προβληματισμό που πιστεύω μπορεί να ωριμάσει τη σκέψη τους.
Υπάρχουν κι άλλα μηνύματα που θέλετε να περάσετε στον αναγνώστη μέσα από τις ιστορίες σας ή το βασικότερο όλων το περικλείετε ήδη στον τίτλο του βιβλίου σας;
Φυσικά, το βασικότερο μήνυμα όλων περικλείεται στον τίτλο: πόνος. Ωστόσο, ο πόνος έχει πολλές διακυμάνσεις. Δεν είναι μόνο ο σωματικός πόνος, αν και αυτός μπορεί να βιωθεί με πολλούς τρόπους. Ακόμη και το ανεπαίσθητο τσίμπημα στην καρδιά γιατί δεν μπορείς να επικοινωνήσεις με τον βιολιστή στον δρόμο είναι μια μορφή πόνου…. Και πόσες άλλες. Δεκαοκτώ διηγήματα, δεκαοκτώ μορφές πόνου.
Θα εντοπίσει ο αναγνώστης στις ηρωίδες σας στοιχεία της δικής σας προσωπικότητας;
Ένας λογοτέχνης δεν γράφει ποτέ εν κενώ -εκτός κι αν γράφει επιστημονική φαντασία. Στα μυθιστορήματά μου και στις νουβέλες μου θα βρείτε πολλά στοιχεία της δικής μου προσωπικότητας, μερικές φορές και αυτοβιογραφικά, φυσικά με όλη τη λογοτεχνική ελευθερία. Κι εδώ θα βρείτε στοιχεία αυτοβιογραφικά, όχι όμως ως προς την εικόνα της γυναίκας, αλλά ως προς ορισμένες περιστάσεις που μου έδωσαν την έμπνευση να εντάξω σε αυτές την εικόνα της γυναίκας, όπως π.χ. η δολοφονία στο νησί μου, την Ύδρα, στο διήγημα «Μην ταράζεις τη σιωπή» ή το «Γιόγκα στο δρόμο», καθώς πράγματι το σχολείο μου ήταν στο μέρος που περιγράφω και όταν σχολούσαμε μαζεύαμε τις φούστες της στολής μας για να γίνουν μίνι. Δεν υπάρχουν όμως αυτοβιογραφικά στοιχεία του γυναικείου πόνου. Μένω αποστασιοποιημένη για να μπορέσω να αναλύσω και όχι να εμπλακώ συναισθηματικά. Γενικότερα, θα βρείτε τον προβληματισμό μου για τη θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία μας.
Συνεργάζεστε ξανά με τις εκδόσεις «Ελκυστής». Να φανταστώ ότι είστε αρκετά ικανοποιημένη από τη μέχρι τώρα συνεργασία σας;
Έχω ήδη εκδώσει από τις εκδόσεις Ελκυστής δύο μυθιστορήματα- «Amor fati» και «Μόνο καλοκαίρια»-, δύο νουβέλες -τη βραβευμένη από την UNESCO «Στάκα καρδιά μου», η οποία μάλιστα κυκλοφόρησε και στα αγγλικά με τον τίτλο «Hydra in my heart», καθώς και τη βραβευμένη από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών νουβέλα μου «Στην Ύδρα αέναα θα επιστρέφεις», η οποία σύντομα κι αυτή θα κυκλοφορήσει στα αγγλικά-, τη βραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών επιστημονική μου έρευνα «Η λαογραφία Ανατολικής Θράκης μέσα από τις αφηγήσεις των προσφύγων» και τη σειρά διηγημάτων μου «Γυναίκα σημαίνει πόνος». Είναι φανερό πως είμαι πολύ ικανοποιημένη από τη συνεργασία μας, από την ποιότητα των εκδόσεων, τη συνέπεια, τη συνεννόηση και την αγαστή συνεργασία με τον Αχιλλέα Τριαντόγλου, του οποίου εκτιμώ ιδιαίτερα και το χιούμορ που κάνει επιπλέον τη συνεργασία μας απολαυστική.
Σχεδιάζετε κάποια παρουσίαση του βιβλίου σας το προσεχές διάστημα;
Επειδή περνώ τα καλοκαίρια μου στην Ύδρα, είχα παρουσιάσει τα βιβλία μου στο Ιστορικό Αρχείο Μουσείο Ύδρας (ΙΑΜΥ). Είναι αλήθεια πως η πανδημία είχε περιορίσει τις παρουσιάσεις κυρίως σε διαδικτυακή μορφή. Σίγουρα, όμως, από το φθινόπωρο θα υπάρξει ένα πρόγραμμα παρουσιάσεων. Όταν οριστικοποιηθεί, θα μπορεί να ενημερωθεί κανείς από τη σελίδα μου στο Facebook Nelly Spatharis.
Επόμενα συγγραφικά βήματα κάνετε ή είναι πολύ νωρίς ακόμα για κάτι τέτοιο;
Για μένα, η συγγραφή ενός βιβλίου δεν έχει ευθύγραμμη πορεία με αρχή, μέση και τέλος. Μπορεί να έχει αρχίσει στο μυαλό μου, με κάποιες σημειώσεις, χρόνια πριν. Ή μπορεί να γεννηθεί μια σκέψη ενόσω γράφω κάτι άλλο. Έτσι και τα διηγήματα «Γυναίκα σημαίνει πόνος» δεν γράφτηκαν το ένα μετά το άλλο με στόχο να εκδοθεί ένα βιβλίο διηγημάτων. Σκέψεις στιγμιαίες, σκέψεις βασανιστικές, ερεθίσματα, επίκαιρα γεγονότα τροφοδοτούσαν τις ιδέες που κάποια στιγμή έπαιρναν μορφή και περιεχόμενο.
Έτσι και τώρα. Ενώ γράφω ένα δυστοπικό, αλληγορικό μυθιστόρημα πάνω σε μορφές κοινωνικής οργάνωσης σε ένα επινοημένο νησί, προέκυψαν σκέψεις για γεγονότα που είχαν συμβεί με Άγγλους και Γερμανούς στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο στο δικό νησί τροφοδοτώντας υλικό για ένα δεύτερο μυθιστόρημα, ενώ συγχρόνως παρακολουθώ συμπεριφορές στο παιδικό και εφηβικό περιβάλλον των εγγονών μου που μου γεννούν ιδέες για ένα άλλο μυθιστόρημα, ενώ συνεργάζομαι με μία εξαιρετική εικονογράφο παιδικών βιβλίων για να εκδώσω διηγήματα για παιδιά που έχω στο συρτάρι μου εδώ και πολύ καιρό.
Μια ευχή σας για το μέλλον;
Να μην σταματήσουν ποτέ να με κατατρύχουν οι σκέψης της ωριμότητας. Να έχω τρικυμία στο μυαλό μου και να προσπαθώ να τη γαληνέψω μέσα από τη συγγραφή.
Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο σας.
Η πόρτα άνοιξε. Τον είδε να μπαίνει μέσα στο μισοσκόταδο του υπογείου. Την τάιζε καλά κάθε μέρα μέχρι να της περάσει η έμμηνος ρύση. Γονάτισε δίπλα της και της έλυσε τα χέρια. Ξεσκέπασε ένα πιάτο με καυτερό ρύζι με πάπια. Το έκανε σβώλους με τις χούφτες της και το έφαγε. Σκουπίστηκε με την ανάστροφη του χεριού. Έπρεπε να παραμείνει μια επενδυτική αξία. Πέντε χιλιάδες γιουάν ήταν αυτά. Να γκαστρωθεί. Να γεννήσει. Και μετά να πουληθεί στον επόμενο.
***
Δυο μέρες βρισκόταν ξαπλωμένη μέσα στα αίματα με το μωρό νεκρό δίπλα της. Κορίτσι. Δεν πεινούσε. Δεν πονούσε. Δεν ένιωθε τίποτα. Δεν περίμενε τίποτα. Τα χέρια της ήταν ελεύθερα. Η αλυσίδα λυμένη κρεμόταν από τον στύλο. Μα η πόρτα του ημιυπόγειου κλειδωμένη. Ωστόσο, μια ακτίνα φωτός της χαραυγής διαπερνούσε τον απομονωμένο χώρο και έπεφτε πάνω στον καθρέφτη πολλαπλασιάζοντας την ανταύγειά της. Ανασήκωσε το μωρό μπροστά στον καθρέφτη. «Είσαι κορίτσι και είσαι ελεύθερη». Επιτέλους, και η ίδια ήταν για πρώτη φορά ελεύθερη. Ελεύθερη να πεθάνει. Μπροστά στον καθρέφτη. Μέσα στην αντανάκλαση του φωτός της χαραυγής.
Κυρία Σπαθάρη, σας ευχαριστώ πολύ και πάλι για την όμορφη συζήτηση και σας εύχομαι καλή και δημιουργική συνέχεια σε ό,τι κι αν κάνετε.
Ευχαριστώ θερμότατα για το βήμα που μου δώσατε ώστε να μπορέσω να παρουσιάσω τις σκέψεις μου.
Βιογραφικό:
Η Νέλλη Σπαθάρη είναι πτυχιούχος της Ελληνικής και της Γαλλικής Φιλολογίας, ενώ εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στον τομέα της Λαογραφίας (Οι αγγειοπλάστες της Σίφνου. Κοινωνική συγκρότηση, παραγωγή, μετακινήσεις, εκδ. Αρσενίδη, 1992).
Συνέχισε μεταδιδακτορικές σπουδές στο Παρίσι στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales στους τομείς της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και της Κοινωνικής και Οικονομικής Ιστορίας. Η μελέτη της Η Λαογραφία της Ανατολικής Θράκης μέσα από τις αφηγήσεις των προσφύγων. Ιστορική και κοινωνική προσέγγιση (εκδόσεις Ελκυστής, 2023/ α΄ έκδοση Α. Α. Λιβάνη, 1997) βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Δίδαξε στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) και συμμετείχε στην επιστημονική ομάδα συγγραφής του τρίτομου διδακτικού εγχειριδίου της Θεματικής Ενότητας Ο Δημόσιος και ο Ιδιωτικός Βίος των Ελλήνων. Οι νεότεροι χρόνοι ΙΙ, (ΕΑΠ, 2002). Παράλληλα ανέλαβε να συντάξει για την ίδια Θεματική Ενότητα το Ανθολόγιο Δοκιμίων για το Δημόσιο και Ιδιωτικό Βίο στην Ελλάδα (19ος-20ος αιώνας), (ΕΑΠ, 2008). Συνέγραψε το εκπαιδευτικό εγχειρίδιο για τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας με θέμα Αισθητική Εκπαίδευση και Αγωγή (Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, 2000).
Μια νουβέλα και δύο διηγήματά της έχουν διακριθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς, μεταξύ των οποίων και στον 6ο και 7ο Διεθνή Λογοτεχνικό Διαγωνισμό του Ομίλου UNESCO Τεχνών, Λόγου και Επιστημών (Μια καλοκαιρινή παρτίδα σκάκι κι άλλη μια, 2017 και Στάκα καρδιά μου, 2018).
Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ελκυστής τα μυθιστορήματά της Amor Fati και Μόνο καλοκαίρια, καθώς και η βραβευμένη από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών νουβέλα της Στην Ύδρα αέναα θα επιστρέφεις.
Έχει ασχοληθεί με τη μετάφραση από τη γαλλική γλώσσα κειμένων Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, καθώς και παιδικών βιβλίων.
0 Σχόλια