Η σημερνή καλεσμένη των Τεχνών είναι η συγγραφέας και φιλόλογος Θεοδώρα Α. Φιλιππίδου. Η αγάπη της για τη φιλοσοφία την οδήγησε στη συγγραφή του πρώτου της βιβλίου, με τίτλο «το είναι της τέχνης», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Δαιδάλεος», για το οποίο θα μας μιλήσει στη συνέντευξη που ακολουθεί.
Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου
Κυρία Φιλιππίδου, οι ακαδημαϊκές σας σπουδές και το ενδιαφέρον σας γύρω από την επιστήμη της φιλοσοφίας επηρεάζουν, θεωρείτε και τη δική σας στάση ζωής;
Αδιαμφισβήτητα! Η φιλοσοφία διαμορφώνει τον τρόπο σκέψης κάθε ατόμου που ασχολείται ενεργά με αυτήν. Μέσω της φιλοσοφίας έμαθα να αναλύω ιδέες, να προβληματίζομαι, να ψάχνω διαρκώς για απαντήσεις και γενικά να βλέπω τα πάντα μέσα από τον φακό της κριτικής σκέψης και να μην θεωρώ τίποτα ως δεδομένο.
Πώς προέκυψε η αγάπη σας για τη φιλοσοφία;
Όταν στο λύκειο ξεκίνησα να παρακολουθώ το μάθημα της φιλοσοφίας, ένιωσα ότι ανακάλυψα έναν πανέμορφο νέο κόσμο. Έναν κόσμο που ήθελα να γίνω και εγώ μέρος του. Έτσι έψαξα τις επιλογές που είχα για να σπουδάσω φιλοσοφία και από τότε ασχολούμαι με αυτό παράλληλα με το επάγγελμα του εκπαιδευτικού.
Ποια η γνώμη σας για τις μέχρι τώρα επιστημονικές προσεγγίσεις σε θέματα που αφορούν τον κλάδο σας και που έμμεσα ή άμεσα απασχολούν κι εσάς ως αντικείμενο μελέτης;
Εάν εννοείτε τον κλάδο της Αισθητικής, υπάρχουν αρκετά ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις όπως η «πράσινη Αισθητική», η οποία επιστρέφει σε μία προ-αναγεννησιακή αντίληψη της φύσης και του φυσικού τοπίου και η οποία θεωρεί την τεχνολογική ανάπτυξη ως πρόβλημα. Αντιθέτως η «μεταμοντέρνα αισθητική» θεωρεί ότι η τεχνολογία είναι ένας τομέας που χρήζει διερεύνησης, εφόσον μέρα με τη μέρα η πραγματικότητα στην οποία ζούμε, γίνεται όλο και πιο πλασματική. Συνεπώς η σύγχρονη αισθητική δεν θα πρέπει να επικεντρώνεται πάνω στην ανάλυση της τέχνης, αλλά στην πλασματική φύση της πραγματικότητάς μας. Προσωπικά ταυτίζομαι με την αναλυτική αισθητική, η οποία εν ολίγοις υποστηρίζει ότι θα πρέπει να διατυπωθούν συγκεκριμένα κριτήρια βάσει των οποίων θα αναγνωρίζεται ένα έργο τέχνης ως τέτοιο. Τη συγκεκριμένη προσέγγιση την αναλύω στο βιβλίο μου.
Τα τελευταία χρόνια εστιάζετε το ενδιαφέρον σας στην προσπάθεια ορισμού της τέχνης. Γιατί θεωρείτε πρόβλημα τον ορισμό της;
Η Δόκτωρ Anja Steinbauer περιγράφει τη μελέτη της τέχνης και τη φιλοσοφία σαν δύο συντρόφους που ζουν σε μία αποτυχημένη σχέση και που απεγνωσμένα ζητούν τη βοήθειά μας. Ο ορισμός της τέχνης θεωρώ ότι είναι ένα δύσκολο εγχείρημα αφενός γιατί η φύση της τέχνης εδράζεται στην ανθρώπινη δημιουργία και αφετέρου γιατί τα όρια της καλλιτεχνικής έκφρασης μεταβάλλονται συνεχώς. Με άλλα λόγια από τη στιγμή που η ανθρώπινη φαντασία δεν έχει όρια, πώς είναι δυνατόν η έκφρασή της να έχει ώστε να μπορούμε να διατυπώσουμε έναν σταθερό ορισμό του καλλιτεχνήματος;
Παρόλο που εργάζεστε ως εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, δείχνετε ξεκάθαρα το θαυμασμό σας στην αναζήτηση απαντήσεων που αφορούν φλέγοντα θέματα, τα οποία απασχόλησαν και απασχολούν έντονα πολλούς μελετητές. Το ερώτημά μου είναι γιατί; Τι παραπάνω επιζητάτε στην έρευνα και πόσο αισιόδοξη είστε ότι θα βρείτε τις απαντήσεις που ψάχνετε;
Η απάντηση μου σε αυτό το ερώτημα είναι πολύ απλή. Γιατί κάθε φορά που προσεγγίζω ένα φιλοσοφικό σύγγραμμα, νιώθω ότι αναπνέω και πάλι. Πιστεύω ότι όσο υπάρχουν άνθρωποι που ασχολούνται με φιλοσοφικά ζητήματα, τότε η φιλοσοφική μελέτη θα έχει αποτελέσματα.
Το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα στηρίζει τέτοιου είδους μελέτες; Υπάρχει αυτό που ονομάζουμε ικανοποιητική «εμπορική κίνηση», ώστε να ενθαρρύνονται με τη σειρά τους και οι εκδοτικοί οίκοι για την έκδοση βιβλίων ανάλογου περιεχομένου;
Πιστεύω πως υπάρχει ενδιαφέρον για τέτοιου είδους μελέτες. Εξάλλου, όσο υπάρχει προσφορά ποιοτικών επιλογών, τόσο το κοινό θα καλλιεργηθεί στο να μελετά τέτοιου είδους συγγράμματα.
Γιατί πήρατε την απόφαση να εκδώσετε το βιβλίο σας;
Θεώρησα ότι υπήρχε ένα κενό στην ελληνική αγορά σε σχέση με την παρουσίαση της φιλοσοφίας του Arthur Danto. Αυτό ήταν κάτι το οποίο είχα διαπιστώσει από το 2009 όταν έγραφα την μεταπτυχιακή μου εργασία.
Ας αναφερθούμε σ’ αυτό. Αφορά την προσπάθεια ορισμού της τέχνης στο φιλοσοφικό έργο του Arthur C. Danto. Φέρει τον τίτλο «το είναι της τέχνης» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Δαιδάλεος». Μιλήστε μας πιο συγκεκριμένα για το περιεχόμενό του. Τι θα διαβάσει ο αναγνώστης πιάνοντας το βιβλίο αυτό στα χέρια του;
Το βιβλίο παρουσιάζει αναλυτικότατα την προσπάθεια ορισμού της τέχνης στο φιλοσοφικό έργο του Αμερικανού αισθητικού Arthur Danto. Ο Danto προσπάθησε να διατυπώσει έναν διαχρονικό ορισμό της τέχνης. Μέσω του συγκεκριμένου βιβλίου προσφέρεται μία πλήρως επιστημονικά κατοχυρωμένη οπτική γωνία του έργου του συγκεκριμένου φιλοσόφου και ταυτόχρονα μία τεκμηριωμένη κριτική της προσπάθειάς του αυτής. Έτσι ο αναγνώστης μπαίνει στη διαδικασία να προβληματιστεί για την φύση της τέχνης και του καλλιτεχνήματος και ταυτόχρονα να σχηματίσει ο ίδιος τη δική του άποψη περί του θέματος.
Πόσο καιρό χρειαστήκατε για να ολοκληρώσετε τη συγγραφή του;
Όπως έχω αναφέρει και πιο πριν, ασχολούμαι με τον Danto από τότε που έγραφα την διπλωματική μου εργασία, έτσι ένα μεγάλο μέρος της έρευνας μου έγινε από τότε. Η όλη έρευνα και η συλλογή του υλικού πήρε αρκετά χρόνια. Το κομμάτι της συγγραφής ήταν πιο σύντομο εφόσον συνδύασα παλαιότερά μου κείμενα με νέα. Αν δεν κάνω λάθος η συγγραφή πήρε περίπου έναν χρόνο.
Τι το περισσότερο θα αποκομίσει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο σας που δεν το έχει αποκομίσει ήδη από τα υπόλοιπα βιβλία ανάλογου περιεχομένου του εμπορίου;
Πιστεύω πως δεν υπάρχει ανάλογο ελληνικό βιβλίο, που να προσφέρει μία αναλυτική ματιά στην αισθητική φιλοσοφία του Arthur Danto. Στο βιβλίο αναφέρομαι σε όλες τις σημαντικές του μελέτες. Είναι βασικό το ότι το βιβλίο είναι γραμμένο στην ελληνική γλώσσα, γιατί τα περισσότερα βιβλία που προσεγγίζουν το έργο του Danto, είναι γραμμένα στα αγγλικά.
Οι κριτικές που έχετε λάβει μέχρι τώρα για το βιβλίο σας, αλλά και η αποδοχή του από το αναγνωστικό κοινό σας ενθαρρύνουν ώστε να προχωρήσετε στα επόμενα σχέδιά σας;
Εννοείται. Η αποδοχή είναι η κινητήριος δύναμη που μου δίνει ώθηση να συνεχίσω να ασχολούμαι με τη φιλοσοφική μελέτη και να παρουσιάσω στο μέλλον κάτι νέο.
Σε ποιο κοινό απευθύνεστε κυρίως;
Κυρίως στο επιστημονικό κοινό αλλά και σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται για την φιλοσοφία της τέχνης.
Χρησιμοποιήσατε αρκετά πλούσια βιβλιογραφία για τη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου. Θεωρείτε πως είναι χρέος του κάθε συγγραφέα να συμβουλεύεται τις πηγές κι έπειτα να τις αναφέρει όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο;
Είναι δεδομένο πως θα πρέπει να γίνεται αναφορά στις πηγές στο τέλος κάθε βιβλίου. Η μελέτη άλλων βιβλίων, άρθρων κ.τ.λ. είναι επιτακτική για την σφαιρική παρουσίαση του εκάστοτε θέματος και η πληροφόρηση του αναγνώστη για αυτές, αναγκαία, τόσο για την προστασία των ίδιων των δημιουργών και των ιδεών τους, όσο και για τους αναγνώστες, οι οποίοι μπορούν να ανατρέξουν σε αυτές εάν το επιθυμούν.
Είστε ευχαριστημένη από τη συνεργασία σας με το εκδοτικό σας σπίτι; Θεωρείτε πως ένας καλός εκδοτικός οίκος συμβάλει σημαντικά για την καλύτερη και επιτυχέστερη προώθηση ενός βιβλίου;
Είμαι πολύ ευχαριστημένη και πιστεύω πως είναι πολύ σημαντικό για ένα συγγραφέα να έχει μία όσο το δυνατό καλύτερη συνεργασία με τον εκδοτικό του οίκο.
Μια ευχή σας που θα θέλατε να πραγματοποιηθεί;
Εύχομαι η φιλοσοφία να μπει στο αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου και να προσφέρεται σαν μάθημα ακόμα και στο δημοτικό. Τα οφέλη της ενασχόλησης με τη φιλοσοφία είναι τεράστια για τα παιδιά, ειδικά στο κομμάτι της κριτικής σκέψης και της ορθής έκφρασης και επιχειρηματολογίας.
Επόμενα συγγραφικά βήματα κάνετε ή είναι πολύ νωρίς ακόμα;
Έχω ξεκινήσει να γράφω ένα λογοτεχνικό βιβλίο και σκέφτομαι τα επόμενά μου βήματα στον τομέα της αισθητικής. Κάνω σκέψεις για διοργάνωση σύγχρονων συμποσίων, μέσω των οποίων θα μπορώ να πάρω ιδέες και υλικό για μια σύγχρονη προσέγγιση του ορισμού της τέχνης και ταυτόχρονα το κοινό να ασχοληθεί ενεργά με τη φιλοσοφία.
Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο σας.
Σας παραθέτω κάτι από τον επίλογο του βιβλίου, γιατί όταν προσωπικά επιλέγω ένα βιβλίο πάντα διαβάσω τον επίλογο, αν μου αρέσει, το αγοράζω.
«Η ανάγκη για ορισμό της τέχνης, όπως έχουμε ήδη αναφέρει και στην εισαγωγή, κρίνεται πιο επιτακτική τώρα παρά ποτέ άλλοτε. Κι αυτό γιατί παρατηρούμε συνεχώς τη μετατόπιση των ορίων της τέχνης εκ μέρους των καλλιτεχνών σε τέτοιο σημείο, που αρχίζουμε να πιστεύουμε πως το αιώνιο πρόβλημα της τέχνης δεν θα μπορέσει ποτέ να απαντηθεί. Τα καλλιτεχνικά εκφραστικά μέσα θεωρούνται πια απρόβλεπτα. Η τέχνη τρυπώνει σε τομείς που δεν θα μπορούσαμε ποτέ να προβλέψουμε και οι καλλιτέχνες ενδιαφέρονται περισσότερο για τη θεωρητική κατοχύρωση του καλλιτεχνήματός τους παρά για τη μορφή του.»
Κυρία Φιλιππίδου, σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συζήτηση και σας εύχομαι κάθε επιτυχία προσωπική και συγγραφική.
Ευχαριστώ και εγώ πολύ. Εύχομαι κάθε καλό σε εσάς και στους αναγνώστες σας.
Βιογραφικό:
Η Θεοδώρα Α. Φιλιππίδου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Λευκωσία της Κύπρου. Το 2006 αποφοίτησε από το τμήμα της Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατέχει επίσης μεταπτυχιακό τίτλο στη Συστηματική Φιλοσοφία από το ίδιο Πανεπιστήμιο.
Από το 2009 και εντεύθεν, εργάστηκε ως εκπαιδευτικός δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα. Σημαντική στιγμή ήταν η συμμετοχή της στην Κυπριακή Εκπαιδευτική Αποστολή στο Λονδίνο του Η.Β., όπου εργάστηκε με αλλόγλωσσα παιδιά και βίωσε σε βάθος την αγάπη του απόδημου Ελληνισμού για την ελληνική γλώσσα και τις ρίζες του. Τώρα εργάζεται ως φιλόλογος σε ιδιωτικό σχολείο της Λευκωσίας και επόμενος μεγάλος της στόχος είναι μία διδακτορική μελέτη στον τομέα της Αισθητικής Φιλοσοφίας και πιο συγκεκριμένα στο πρόβλημα περί ορισμού της τέχνης.
0 Σχόλια