Σήμερα στις Τέχνες έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε τον ψυχαναλυτικό θεραπευτή και πολυγραφότατο συγγραφέα Τρύφων Ζαχαριάδη. Αφορμή της συνέντευξης που ακολουθεί αποτελεί το νέο του βιβλίο με τίτλο «ΙΕΡΕΜΙΑΣ, ΥΠΟΔΕΚΑΝΕΑΣ» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αρμός».
Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου
Κύριε Ζαχαριάδη, διαβάζοντας κανείς το βιογραφικό σας, εύλογα θα αναρωτηθεί: Γιατί ένας ψυχαναλυτικός θεραπευτής, που έχει ασχοληθεί αρκετά με τη μελέτη και μάλιστα έχει μέχρι τώρα κυκλοφορήσει δοκίμια που αφορούν το αντικείμενο της ενασχόλησής του, θέλησε να ασχοληθεί και με τη λογοτεχνία; Τι ήταν αυτό που σας ώθησε στην πεζογραφία, αλλά και την ποίηση;
Η λογοτεχνία είναι μια παλιά ιστορία στη διαδρομή μου. Προηγήθηκε της ψυχανάλυσης. Στην εφηβική και μετεφηβική μου ηλικία, αποτελούσε την αναπαράσταση ασυνείδητων φαντασιώσεων που αποτύπωναν τις σχέσεις της εσωτερικής μου πραγματικότητας με την εξωτερική. Λειτούργησε ως πυξίδα κατεύθυνσης μιας αθέατης πλευράς μου. Στα χρόνια που περνούσαν έμοιαζε (η λογοτεχνία) να επαναδιατυπώνει το περιεχόμενο των δεσμών μου με τη ζωή που δεν προλάβαινα να «ζήσω»! Επομένως δεν με «ώθησε», αλλά προδρομικά με διευκόλυνε να προσεγγίσω συγγενικό μονοπάτι. Η αλληλοτροφοδότηση της λογοτεχνίας με την ψυχανάλυση εξουδετέρωσαν σε ικανό βαθμό καυχησιολογίες ναρκισσιστικές που θα «ενοχλούσαν» και τους γύρω κι εμένα, επειδή θα τις κρατούσα ανεπεξέργαστες. Τολμώ να πω ότι με βοήθησαν να νοιαστώ ποιο πολύ τους ανθρώπους κατανοώντας τι αξίζει να αγαπήσω από την συμπεριφορά τους.
Εντοπίζετε κοινά στοιχεία ανάμεσα στο δοκιμιακό και το λογοτεχνικό κείμενο;
Ο κοινός παρονομαστής τους είναι η ενδοσκόπηση. Η γνωριμία και η ερμηνεία της εσωτερικής συνοχής αποκαθιστούν πάντα μια ανάγκη εγκυρότητας του συγγραφέα που διεκδικεί να πείσει τον αναγνώστη για την αποδοχή ενός μύθου ή μιας πραγματικότητας. Θυμίζω ότι ο Φρόιντ μιλούσε για το «οικογενειακό μυθιστόρημα». Και στο δοκίμιο και στη λογοτεχνία-τηρουμένων των αναλογιών-γι’ αυτό γράφουμε. Η αλήθεια άλλοτε έχει την επιστημονική σφραγίδα κι άλλοτε την συναισθηματική εντιμότητα της συγκίνησης.
Θεωρείτε τη μετάβασή σας από την ποίηση, με την οποία και ξεκινήσατε τη λογοτεχνική σας πορεία, στο μυθιστόρημα ως μια ανάγκη στροφής του συγγραφικού σας ενδιαφέροντος ή μια πολύ καλή ευκαιρία να δοκιμαστείτε σε περισσότερα του ενός λογοτεχνικά είδη;
Δεν υπήρξε κάποια μετάβαση. Υπάρχουν στο συρτάρι μου νεανικά κείμενα (νουβέλες, θεατρικό, μυθιστόρημα, διηγήματα) που παραμένουν ανέκδοτα επειδή δεν πληρούν τις προδιαγραφές που θα επιθυμούσα να διαθέτουν. Τα χρόνια περνούν κι εγώ αρκούμαι στην ψευδαίσθηση ότι κάποτε θα τα επεξεργαστώ και θα πάρουν το δρόμο τους! Η ανάγκη της έκφρασης διαθέτει ταμπέλες ή επεξηγηματικές λεζάντες για πρακτικούς λόγους. Εντός μου όμως κάθε μορφή γραφής είναι καρπός του ίδιου δέντρου. Τροφοδοτείτε από τις ίδιες ρίζες του ψυχισμού. Στα δοκίμια αναδύονται ήρωες μυθιστορημάτων. Στην ποίηση συμβολοποιούνται τα συναισθήματα των τραυμάτων. Όπως σχολίασα και στην παρουσίαση του βιβλίου, περνάς περιόδους που δεν υπάρχει μέσα σου κάτι για να αποκωδικοποιήσεις. Όλα αλληλοδιαπλέκονται. Κι ενώ βιώνεις μια βουβή παράσταση ακίνητων ηθοποιών, ξαφνικά ξεσπάς σε ενθουσιώδη χειροκροτήματα γιατί προβάλεις-δίνεις δικό σου λόγο, κίνηση, ένδυμα στην παρουσία τους. Κατανοείς τον μύθο επειδή μιλούν με την φωνή σου και τις ανάγκες των ψυχικών σκηνικών σου.
Είναι χρέος του κάθε δημιουργού να μοιράζεται το έργο του όταν το ολοκληρώσει;
Δεν έχω αυτή την αίσθηση, ούτε για υποχρεώσεις ούτε σώνει και καλά για μηνύματα ενός έργου. Ο πολιτισμός δημιουργείται και εξελίσσεται από την επιθυμία και όχι την υποχρέωση. Μη λησμονούμε ότι στην αρχαιότητα ο φόβος και η υποταγή των δούλων κατασκεύασε αριστουργήματα για τα οποία η ανθρωπότητα είναι περήφανη! Η συνείδηση της ανθρωπότητας όμως θα έπρεπε να νοιώθει ενοχές. Η επιθυμία για γνώση και κατανόηση προϋποθέτει συλλογική παιδεία ελευθερίας που έχει συνάφεια με την πολιτεία . Ο καλλιτέχνης, διαθέτει ναρκισσιστικές διεκδικήσεις να αρέσει το έργο του. Όταν το μοιράζεται, έχει αποφασίσει να ρίξει μια πέτρα στα λιμνάζοντα ύδατα του δικού του εαυτού. Αν αυτό ταράξει (συναντήσει) συγκυριακά τις ανάγκες και άλλων, «δίνει» δίχως αυτό να βαφτίζεται χρέος.
Στην ιστορία του νέου βιβλίου σας φιλοξενείτε κομμάτια του εαυτού σας;
Συνηθίζω να λέω ότι οι άνθρωποι διατηρούμαι μέσα μας μια εντατική μονάδα. Κρατάμε σε κώμα συναισθήματα, πτυχές ζωής, καταπιεσμένους έρωτες, δαίμονες του νου και τραύματα. Αρκετοί πεθαίνουμε με ό,τι συντηρούμαι σε κωματώδη κατάσταση. Κάποιοι βρίσκουν τρόπους και ξυπνούν τις ημιθανείς εκδοχές τους. Μια αντίστοιχη διαδικασία συμβαίνει στο μυθιστόρημα. Το βιβλίο δεν είμαι εγώ, αλλά χωρίς το εγώ μου, δεν θα υπήρχε η αποτύπωση μιας φανταστικής ή περίπου φανταστικής αφήγησης που έχει πιθανότητες να συναντηθεί με τις αλήθειες και τους μύθους κάποιων άλλων.
Ας αναφερθούμε στο βιβλίο. Πρόκειται για μυθιστόρημα, που φέρει τον τίτλο «ΙΕΡΕΜΙΑΣ, ΥΠΟΔΕΚΑΝΕΑΣ» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αρμός». Πείτε μας δυο λόγια για το περιεχόμενό του. Τι θα διαβάσει ο αναγνώστης πιάνοντας το βιβλίο αυτό στα χέρια του;
Ο συγγραφέας Ιερεμίας Ερμογένης εντοπίζει στο διαδίκτυο μια ανάρτηση από στρατιωτικά αρχεία ενός συνονόματου και συνεπώνυμου 19χρονου υποδεκανέα ο οποίος φονεύθηκε το ’49 στην τελευταία μάχη του Εμφύλιου. Αναζητά στοιχεία και εκδίδει ένα μυθιστόρημα για την διαδρομή ζωής του 19χρονου. Μετά την κυκλοφορία του απρόσμενα γεγονότα ανατρέπουν την καθημερινότητα του συγγραφέα και το πραγματικό τέλος του βιβλίου του. Δεν πρόκειται για ιστορικό αφήγημα αλλά για «άγγιγμα» στον εσωτερικό εμφύλιο των ηρώων της ιστορίας. Μην ξεχνάτε ότι διανύουμε μια βαθιά σύγχυση φαντασιώσεων, παραδόσεων και κοινωνικών αλλαγών. Επιθετικές τάσεις ιδιοκτησίας του ενός επι του άλλου κυριαρχούν και ο φόβος της μοναχικότητας και της ανάγκης να ανήκουμε στους πολλούς και όχι στους λίγους, ενισχύει εχθρότητα για κάθε τι που μοιάζει απειλητικό επειδή απομακρύνεται από την οπτική του πώς θέλουμε να μας βλέπουν οι άλλοι ώστε να μας αποδέχονται.
Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο σας.
«,,,,Πάμε Ιερεμία, έχουμε δουλειές!»
Έδωσε λίγες δραχμές στον ράφτη για προκαταβολή και φύγαμε άρον άρον. Σχεδόν μ’ έτρεχε η μάνα μου στη διαδρομή. Ήταν φανερά εκνευρισμένη. Είχε γραπώσει την τσάντα της , την είχε κολλήσει στο στομάχι της και τη ζύμωνε με ένταση.
«…Άκου τον έξυπνο τι βλακείες μας είπε. Λες και τον ρωτήσαμε να μας πει πότε θα πεθάνουμε. Φταις όμως κι εσύ που επέμενες να πάμε σ’ αυτό το ραφτάδικο….Σου έχω πει χιλιάδες φορές να μην ξανοίγεσαι σε ξένους ανθρώπους. Σε ψαρεύουνε κι εσύ ανοίγεις το στόμα σου και λες …λες … Όλο χαζομάρες ξεφούρνιζε από το στόμα του. Αλλά από αγγράμματο άνθρωπο τι περιμένεις ν’ ακούσεις; Άκου τώρα πότε θα πεθάνουμε!»
«Δεν είπε κακό, αλήθεια είπε».
«Ποια αλήθεια μωρέ! Τις αλήθειες να τις πει σ’ αυτούς που τις ζητάνε. Έπειτα κι εσύ κάθεσαι σ’ έναν άσχετο και του εξηγείς πώς βαπτίστηκες, του λες για άλλους γονείς και κουραφέξαλα. Έχεις γονείς παιδάκι μου, το καταλαβαίνεις; έχεις και σε λατρεύουν. έχεις εμένα και τον μπαμπά σου , που δεν σ’ αλλάζουμε με τίποτα…».
Κύριε Ζαχαράκη, σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συνέντευξη και σας εύχομαι να είστε πάντα δημιουργικός.
Βιογραφικό:
Ο Τρύφων Ζαχαριάδης είναι ψυχαναλυτικός θεραπευτής και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Αθήνα. Παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Bologna. Είναι Πτυχιούχος Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικών Επιστημών Νομικής σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών (1979). Προς το τέλος της δεκαετίας του ’70 στράφηκε σ’ ένα διαφορετικό πεδίο γνώσης, προσεγγίζοντας την οπτική της ψυχαναλυτικής θεωρίας με μελέτη, προσωπική ανάλυση κι εκπαίδευση. Σταδιακά η ψυχοθεραπεία οριοθέτησε το αντικείμενο της ενασχόλησής του. Υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης στο Κέντρο Μελετών Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης (ΚΕΜΕΤΕ) σε θέματα Εργασιακών Σχέσεων-Ανθρώπινων Σχέσεων 1983 – 1993. Λειτούργησε εθελοντικά ομάδα κοινωνικής θεραπείας με γονείς παιδιών ΑΜΕΑ (1986-2006). Διατηρεί την συνδιεύθυνση του Ινστιτούτου Σύγχρονης Παιδαγωγικής (1992 – σήμερα). Είναι Πρόεδρος του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου Αναλυτικής Ψυχοθεραπείας Ομάδας και Οικογένειας, Διευθυντής του Ινστιτούτου Ψυχοθεραπείας και Συναισθηματικής Ανέλιξης, τακτικό μέλος της Εθνικής Εταιρείας Ψυχοθεραπευτών Ελλάδος, καθώς και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας (E.A.P.) της International Association for Group Psychotherapy and Group Processes, της International Family Therapy Association κ. ά. Συνεργάστηκε ως θεραπευτής / διδάσκων με την Πανεπιστημιακή κλινική του Αιγινήτειου νοσοκομείου (2007-2009), με το Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (2011-2012), με το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών συστηματικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (2011-2013), με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2011-2013 ως εμπειρογνώμονας σε πρόγραμμα σχέσεων της σχολικής κοινότητας), καθώς και με φορείς ΚΕΘΕΑ, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Ίδρυμα Θεοχαράκη, Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη (Πειραιάς), Πορφυρογένειο ίδρυμα (Αγριά Βόλου), Ανοιχτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο Κρήτης, ΕΛΚΕΠΑ, Εθνικό Οργανισμό Πρόνοιας, κ.ά. Στα Ελληνικά Γράμματα εμφανίστηκε το 1970 με την ποιητική συλλογή ΛΥΠΕΣ, ακολούθησαν τα βιβλία Εγώ, Διηγήματα, 1972, Μετά ή 29η, Ποίηση (Ιωλκός), 1982, Περίπτωση για νηφάλιους, Νουβέλα (Comteko), 1987, Ποιος εκπαιδεύει συναισθηματικά Ποιον, Δοκίμιο (Ελληνικά Γράμματα), 2009, (επανέκδοση 2011, Τόπος), (επανέκδοση 2018, Αρμός), Παλαιά Βιογραφία, Ποίηση (Αρμός), 2015, Συντροφικότητα Αποχωρισμός, Δοκίμιο (Αρμός), 2015, Τι έγινε ρε Φωτεινή, μυθιστόρημα 2017, (Αρμός). Το δαχτυλίδι της κυρίας Αλίξ μυθιστόρημα 2019, (Αρμός).
0 Σχόλια