Βιβλιοκριτική: "Το παλάτι των δύο λόφων" του Καρίμ Κατάν

ISBN: 978-960-05-1965-5
Συγγραφέας: ΚΑΡΙΜ ΚΑΤΑΝ
Ημ/νία κυκλοφορίας: Ιούνιος 2025
Μετάφραση: ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
Σελίδες: 250

Εκδόσεις: Εστία

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

Το βιβλίο αυτό του Παλαιστίνιου Καρίµ Κατάν ξεχωρίζει για τη γλωσσική του ευαισθησία, τη λογοτεχνική του φαντασία και τον τρόπο που ανασυνθέτει το προσωπικό και το συλλογικό τραύμα με μια βαθιά μελαγχολία και μια υπόκωφη οργή να διατρέχει τις σελίδες του.

Αυτή είναι η ιστορία μιας αρχής ή η ιστορία ενός τέλους. Ο Φαϊσάλ γεννήθηκε κάτω από ένα βεδουίνικο φεγγάρι. Η αρχή είναι εκείνη η στιγμή, λίγο πριν πέσει η νύχτα, όταν έκλεισε ένα αεροπορικό εισιτήριο, κάλεσε ένα ταξί, ετοίμασε δύο τεράστιες βαλίτσες και πήγε στο αεροδρόμιο. Έτσι συνέβη, έτσι απλά.

Ο τριαντάχρονος Φαϊσάλ, ένας Παλαιστίνιος που ζει στη Γαλλία, επιστρέφει ξαφνικά στην πατρίδα του ύστερα από μια μυστηριώδη πρόσκληση. Ήταν η αναγγελία του θανάτου της θείας Ρίτας. Αλλά το παράξενο, το αλλόκοτο, το ακατανόητο ήταν ότι δεν υπήρχε θεία Ρίτα. Δεν υπήρχε καμία θεία γενικά. Οι θείες και οι θείοι και ο Αγιούμπ και η Ζοζεφίν ήταν νεκροί…

Καθώς ο Φαϊσάλ περιπλανιέται στο εγκαταλελειμμένο αρχοντικό της παιδικής του ηλικίας, το προγονικό παρελθόν αναδύεται λαμπρό και φορτωμένο μυστικά, ενόσω επικρέμαται η απειλή της επικείμενης προσάρτησης του τόπου του από τις δυνάμεις του εχθρού.

Την Παλαιστίνη δεν του την έμαθαν ποτέ του Φαϊσάλ, τη δέχτηκε σαν παρακαταθήκη, σαν κατάρα…

Εγκαταλείπει ο Φαϊσάλ τον εραστή του και τη ζωή του στην Γαλλία και επιστρέφει στο Τζαμπαλέιν, το χωριό όπου γεννήθηκε. Τζαμπαλέιν σημαίνει οι δύο λόφοι. Ένα ασήμαντο χωριό στους πρόποδες των δύο λόφων. Ένα χωριό-φάντασμα. Το Τζαμπαλέιν υπήρξε ανέκαθεν ένα απομονωμένο χωριό και, λόγω αυτού του γεγονότος, προστατευμένο από τις συμφορές του εποικισμού. Και πόσο ανίκητοι έμοιαζαν αυτοί οι λόφοι, ορθωμένοι σαν δυο αδούλωτες πολεμίστρες, φύλακες της γης. Στον έναν δεσπόζει το παλάτι και στον άλλο βρίσκεται το εστιατόριο του Τζιχάντ. Αυτό που χρειαζόταν ο Τζιχάντ ήταν να φύγει απ΄ αυτό τον τόπο. Το πρόβλημα ήταν η πέτρα και οι ελιές και τα βερίκοκα κι αυτό το καταραμένο τοπίο που δεν άλλαζε ποτέ…

Να πεθάνεις σε αυτόν τον λόφο: ώρες ώρες του άρεσε του Φαϊσάλ, η ιδέα. Ένιωσε τη γοητεία του Τζαμπαλέιν, αυτής της γης των νεραϊδών, όπου το βράδυ οι πυγολαμπίδες περιβάλλουν με μιαν εξωγήινη άλω το εστιατόριο του Τζιχάντ, πνιγμένο τώρα στα βάτα και στα χελιδονόχορτα, και χορεύουν γύρω από τις αμυγδαλιές του σπιτιού και τους κρατάνε έξω από τον κόσμο.

«Η πατρίδα του είναι φλόγα, η πατρίδα του είναι ωκεανός, η πατρίδα του είναι ένας ύμνος που διασχίζει τους λόφους, ένας ψίθυρος που εξαφανίζεται, που χάνεται μες στη βουή. Κοίτα τις πηγές του νερού και τη βροντή και δες, εκεί πέρα, τις καμπανούλες να σκεπάζουν τον Τζιχάντ, εκεί που ο κόσμος σταματάει. Θα ήθελες να αφήσεις έναν θησαυρό, ένα μαργαριτάρι, σε βάρβαρα χέρια; Καταλαβαίνεις, μικρό παιδί, μικρέ ηλίθιε, ότι εδώ κρίνεται το παν; Αν φύγεις, δεν θα είσαι ποτέ ξανά τίποτα. Θα χαθείς από τον ίδιο σου τον εαυτό. Δεν ακούς την Ιερουσαλήμ , το βαθύ της βουητό, εκεί πέρα, και πιο κοντά εδώ, δεν ακούς εκατοντάδες χωριά να τραγουδούν; »

Η πατρίδα είναι τόπος μνήμης, τραύματος και πολιτικής σύγκρουσης.

Εκεί, στο εγκαταλελειμμένο αρχοντικό της παιδικής του ηλικίας του Φαϊσάλ – το «παλάτι» των δύο λόφων», το Κασρ αλ-Τζαμπαλέιν, το παλάτι των δύο βυζιών-, ένα τεράστιο άδειο σπίτι, στην κορυφή ενός λόφου, ένα καταφύγιο κρεμασμένο πάνω στους βράχους, στην άκρη του γκρεμού, στην καρδιά ενός χωριού εξίσου άδειου, βρίσκεται ο ήρωας του έργου αντιμέτωπος με μνήμες, φαντάσματα και σκιές του παρελθόντος.

Το σπίτι αυτό, υβρίδιο πολλών τόπων, εμπνευσμένο από οικίες πλούσιων οικογενειών στην Παλαιστίνη και αλλού, γίνεται ο τόπος όπου διασταυρώνονται η προσωπική ιστορία με εκείνη της χώρας. Εκεί που η απώλεια δεν αφορά μόνο ανθρώπους, αλλά και εδάφη, αφηγήσεις, ταυτότητες.

Στη σκιά των ανθισμένων αμυγδαλιών αναδύεται μια Παλαιστίνη προσωπική και ανυπότακτη, γέννημα μιας φαντασίας χωρίς όρια, πέρα από πολιτικά και εθνικά σύνορα.

Είναι φυλακισμένος ή αυτοφυλακίζεται σε αυτό το πατρικό σπίτι ο Φαϊζάλ και δεν γνωρίζουμε ποτέ πραγματικά τον λόγο. Ίσως πρόκειται για μια πράξη μετάνοιας ή παραίτησης.

Το « Παλάτι των δύο λόφων » είναι ουσιαστικά μια ιστορία για το σβήσιμο (το σβήσιμο μιας επικράτειας, ενός σπιτιού, της μνήμης και της παιδικής ηλικίας, όλα άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους). Ο αφηγητής και πρωταγωνιστής στοιχειώνεται από τους χώρους που κατοικεί, αλλά και ο ίδιος τους στοιχειώνει…

Το « Παλάτι των δύο λόφων» είναι ένα μυθιστόρημα για τη μνήμη και τη λήθη.

Το «Παλάτι των δύο λόφων» είναι μια σπουδή στην Ιστορία, τη μνήμη, την απώλεια και τον χρόνο.

Το «Παλάτι των δύο λόφων» είναι στην πραγματικότητα μια ιστορία με φαντάσματα ή ένα γοτθικό μυθιστόρημα, που ασχολείται με έναν ανησυχητικό κόσμο.

Η αφήγηση είναι διαποτισμένη με μελαγχολία, λυρισμό και μια αδιόρατη νοσταλγία, ενώ παράλληλα αντηχεί τις δονήσεις ενός σύγχρονου παραμυθιού. Μέσα από την πυκνή, ποιητική του γλώσσα, ο Καρίμ Κατάν δεν επιδιώκει να αφηγηθεί απλώς μια ιστορία επιστροφής, αλλά να χαρτογραφήσει τους τρόπους με τους οποίους κουβαλάμε τους τόπους μέσα μας, ακόμα και όταν αυτοί σβήνουν ή μεταμορφώνονται με βία στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Τι αξία έχει η γραφή μπροστά σε μια γενοκτονία; Τι επιτυγχάνει η γραφή του Καρίμ Κατάν; Τα βιβλία είναι απαραίτητα, τρόποι επιβίωσης, φαντασίας και σημεία αντίστασης, αλλά τι κάνουν τα βιβλία μπροστά στις μηχανές του πολέμου; Όχι πολλά πράγματα.

Ο Καρίμ Κατάν μάς προσφέρει ένα ανατρεπτικό μυθιστόρημα, τρυφερό και ταυτόχρονα βίαιο, που διερευνά αλλά και ξεπερνάει τις αντινομίες της πολιτικής στράτευσης και της μνήμης.

Πρόκειται για ένα πολύ καλό και διαχρονικό μυθιστόρημα.

Διδάκτωρ συγκριτικής λογοτεχνίας και συγγραφέας, ο Παλαιστίνιος Καρίμ Κατάν γεννήθηκε το 1989 στην Ιερουσαλήμ και μεγάλωσε στη Βηθλεέμ. Γράφει στα γαλλικά και στα αγγλικά. Η συλλογή διηγημάτων του Préliminaires pour un verger futur (2017· Elyzad poche, 2024) ήταν στην τελική λίστα υποψηφιοτήτων για το βραβείο Μποκάτσιο. Το «Παλάτι των δύο λόφων »(Elyzad poche, 2024) είναι το πρώτο του μυθιστόρημα και τιμήθηκε με το Βραβείο των Πέντε Ηπείρων της Γαλλοφωνίας (2021).