Βιβλιοκριτική: "Χρονικό μιας ατέρμονης θλίψης" του Μαχμούvτ Νταρουίς | Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

ISBN: 978-618-223-107-4
Σελίδες: 184
Μετάφραση: Βίκυ Μπούτρη, Πέρσα Κουμούτση (από τα αραβικά)
Ημερομηνία έκδοσης:01/10/2025
Εκδόσεις: Αλεξάνδρεια

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

 

Πώς ένας Παλαιστίνιος γίνεται πρόσφυγας στον ίδιο του τον τόπο – πολίτης χωρίς πατρίδα μετά τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ το 1948, ανέστιος μετά την κατάσχεση της οικογενειακής γης του από τους εποίκους το 1949, Άραβας Ισραηλινός δεύτερης κατηγορίας ανάμεσα στους κατακτητές; «Κάθε όμορφο ποίημα είναι μια πράξη αντίστασης», ισχυρίζεται ο Μαχμούντ Νταρουίς. Φωνή του παλαιστινιακού λαού και ένας από τους πιο λαμπρούς ποιητές της γενιάς του, έγραψε επίσης πολλά αξιοσημείωτα αυτοβιογραφικά δοκίμια. Πρωτοδημοσιευμένα στη Βηρυτό το 1973, τα κείμενα αυτά θέτουν ζωτικά ερωτήματα γύρω από την υπαρξιακά περίπλοκη πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι Παλαιστίνιοι στο Ισραήλ και την αμφισημία της ταυτότητας του ίδιου του Νταρουίς ως Ισραηλινού Παλαιστίνιου. Στοχαστικά και λυρικά, επιστρατεύουν το μύθο, τη μνήμη και τη γλώσσα για να εμβαθύνουν στις εμπειρίες του συγγραφέα από τoν κατ’ οίκον περιορισμό του, την αναμέτρησή του με Ισραηλινούς ανακριτές και τα διαστήματα που πέρασε στη φυλακή. «…Χιλιάδες θύματα και μάρτυρες χάθηκαν, γιε μου, και δεν ήταν όλοι εξαπατημένοι. Μερικοί από αυτούς δεν είδαν ποτέ την πατρίδα και πέθαναν μολυσμένοι από τον ιό της αγάπης. Αλλά ο χάρτης δεν λανθάνει πάντα, ούτε η Ιστορία. Γιατί νομίζεις οι προφήτες, οι αναξιοπαθούντες, ακόμα και οι κατακτητές , την αγάπησαν μέχρι θανάτου; Η ερωτική συνεύρεση ανάμεσα στη Μεσόγειο και τη θάλασσα της Γαλιλαίας γέννησαν την Τιβεριάδα.  Εκεί κοντά υπάρχει μια θάλασσα που ονομάζεται Νεκρή, γιατί κάτι πρέπει να είναι νεκρό σε έναν τέτοιο παράδεισο προκειμένου να μη γίνεται πληκτική η ζωή. Και επειδή η Άνω Γαλιλαία ήταν τόσο πλούσια και γεμάτη δάση, η Ιερουσαλήμ έπρεπε να αποδείξει με κάποιον τρόποι ότι οι βράχοι της έχουν δύναμη της ζωντανής γλώσσας. Αυτή είναι η πατρίδα μου…» Το βιβλίο αυτό δεν επιχειρεί να συνθέσει την ιστορία της ζωής μιας γενιάς Παλαιστινίων που σφυρηλάτησαν τη γλώσσα τους για να αντιμετωπίσουν τη μακρόχρονη κατοχή. Είναι μόνο μια αδύναμη φωνή που σμιλεύει ένα σχήμα στους βράχους της Γαλιλαίας, οι οποίοι έχουν γίνει κελί φυλακής και ορίζοντας, αν και η πύλη προς τον κόσμο έχει πλέον ανοίξει προς άλλους πολέμους και άλλους τόπους εξορίας. Εξαρχής η γραφή διαμόρφωσε την άλλη μορφή της πατρίδας, χωρίς να διερωτάται τι υπάρχει παραπέρα. Η φωνή αντηχεί μέχρι τα σύνορα που δεν τελειώνουν και συνειδητοποιεί ότι αυτό που βρίσκεται απέξω είναι ένα κενό. Η Παλαιστίνη, που αναβλύζει από τον εαυτό της και από το αίμα των Παλαιστινίων, που προτρέπει να την αναπλάσουν με κάθε ανέφικτο μέσο, τους απελευθερώνει και τους κρατά αιχμαλώτους χωρίς να τους δίνει διέξοδο. Μήπως τα όρια της γης αρχίζουν και τελειώνουν με το αίμα των Παλαιστινίων; «…Η Γάζα δεν επαίρεται για τα όπλα της ,την επαναστατικότητά της ή τον ισολογισμό της.  Προσφέρει την πικρή σάρκα της, ακολουθεί τη θέλησή της και χύνει το αίμα της. Η Γάζα δεν διαθέτει ευγλωττία. Δεν έχει λαρύγγι  που φλυαρεί. Οι πόροι του δέρματός της είναι εκείνοι που μιλούν με ιδρώτα, αίμα και φωτιά.  Το αποτέλεσμα είναι ο εχθρός τη μισεί αρκετά ώστε να σκοτώνει, τη φοβάται αρκετά ώστε να διαπράττει εγκλήματα, και προσπαθεί να την πνίξει στην θάλασσα, στην έρημο ή στο αίμα. Γι΄ αυτό και οι φίλοι και οι συγγενείς της την αγαπούν με ένα αίσθημα ντροπής που αγγίζει τον φθόνο, ή και τον φόβο καμιά φορά, γιατί η Γάζα είναι το άγριο δίδαγμα και το λαμπερό πρότυπο για εχθρούς και φίλους… …Η Γάζα δεν είναι η πιο εκλεπτυσμένη πόλη του κόσμου, ούτε η μεγαλύτερη. Αλλά η ιστορία της είναι ισοδύναμη με την ιστορία ενός ολόκληρου έθνους. Επειδή στα μάτια του εχθρού είναι η πιο αποκρουστική, η πιο φτωχή, η πιο απελπισμένη και η πιο άγρια. Επειδή είναι ένας εφιάλτης. Επειδή είναι πορτοκάλια που εκρήγνυνται, παιδιά χωρίς παιδική ηλικία, γέροι χωρίς γηρατειά και γυναίκες χωρίς επιθυμία. Επειδή είναι όλα αυτά, είναι η πιο όμορφη ανάμεσά μας, η πιο αγνή, η πιο πλούσια και η πιο αξιαγάπητη. Θα ήταν άδικο για τη Γάζα αν αναζητούσαμε τα ποιήματά της.  Ας μην παραμορφώσουμε την ομορφιά της. Αυτό είναι το ωραιότερο πράγμα σ΄ αυτήν: είναι απελευθερωμένη από την ποίηση, όταν εμείς οι υπόλοιποι προσπαθούσαμε να κατακτήσουμε τη νίκη με ποιήματα…» Το «Χρονικό» είναι  μια μύχια έκφραση της απώλειας της πατρίδας, της καθημερινής, ατέρμονης θλίψης που τη συνοδεύει και των αγώνων που συνεχίζονται σήμερα, επίκαιροι όσο και τότε. Ο Νταρουίς είναι η φωνή της συνείδησης, η αισθητική του είναι αυτή της εξορίας και της αντίστασης, στην οποία η γλώσσα γίνεται το μόνο πέρασμα προς μια πατρίδα που πρέπει να ξαναεπινοηθεί και να αναζωογονηθεί ,πριν μπορέσει να ανακτηθεί.

Ένα απαραίτητο “εγχειρίδιο για τη βαθμιαία κατανόηση” της Παλαιστίνης και του λαού της. Η πρώτη αυτή συλλογή πεζών δοκιμίων του Νταρουίς (1973) είναι μια από τις πιο δραστικές, χρήσιμες και βαθιά συγκινητικές μαρτυρίες ιστορικής τραγωδίας που έχουμε διαβάσει. Η γραφή έχει απαράμιλλη φρεσκάδα, δύναμη και δέος, επειδή ακριβώς πρόκειται για ποίηση, που τυχαίνει να έχει στοιχισμένα περιθώρια.

Ένας σημαντικός πυλώνας στο έργο ενός ποιητή που φημίζεται για το γεγονός ότι προσφέρει μια εθνική ταυτότητα στους εκτοπισμένους Παλαιστίνιους. Ο Νταρουίς δίνει στον εκτοπισμό μια προσωπική και βαθιά πονεμένη φωνή. Η τέχνη του παρέχει το ευρύτερο πλαίσιο μιας σύγκρουσης που μέχρι και σήμερα πλημμυρίζει με θλίψη τους πολίτες του κόσμου.

Ένα πολύ καλό βιβλίο.

Ο Μαχμούvτ Νταρουίς ήταν Παλαιστίνιος ποιητής και συγγραφέας περισσότερων από τριάντα ποιητικών συλλογών και οκτώ πεζογραφικών έργων. Κατά τη διάρκεια της ζωής του θεωρείτο ο εθνικός ποιητής της Παλαιστίνης. Το έργο του Νταρουίς αποτελεί σημαντική αναπαράσταση της παλαιστινιακής ταυτότητας και κουλτούρας, και συνεχίζει να είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα της αραβικής ποίησης στην ιστορία.

Η επίδραση της ποίησης του Νταρουίς στον αραβικό κόσμο θα είχε μακροχρόνιες συνέπειες. Το έργο του συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας εθνικής παλαιστινιακής ταυτότητας. Με τον Νταρουίς, η αραβική ποίηση εξελίχθηκε από λυρικές, ομοιοκατάληκτες στροφές σε μια πιο επαναστατική μορφή ποίησης, γεμάτη συμβολισμό και μεταφορές. Ο Νταρουίς έχει κερδίσει πολλά διεθνή βραβεία, όπως το Βραβείο Πολιτιστικής Ελευθερίας Λάνναν, το Βραβείο Ειρήνης Λένιν και το Μετάλλιο Belles-lettres από τη Γαλλία. Το έργο του, που έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 22 γλώσσες, τον έχει καταστήσει έναν από τους πιο διάσημους ποιητές του αραβικού κόσμου. Σε όλο τον κόσμο, ο Νταρουίς έφερε στο προσκήνιο τις ιστορίες των Παλαιστινίων για την κατοχή, τον εκτοπισμό και την εξορία. Οι αραβόφωνοι αναγνώστες παγκοσμίως τον θεωρούν «σωτήρα της αραβικής γλώσσας» λόγω της δημοτικότητας του έργου του.

Ο Μαχμούvτ Νταρουίς απεβίωσε τον Αύγουστο του 2008, σε ηλικία 67 ετών, μετά από επιπλοκές σε εγχείρηση καρδιάς. Όμως ζει μέσα από την ποίησή του, καθώς και μέσα από την επιρροή που άσκησε στην παλαιστινιακή εθνική υπόσταση και ταυτότητα. Η φωνή του Νταρουίς φτάνει σε όλες τις γωνιές του κόσμου, λειτουργώντας ως κριτική υπενθύμιση της πραγματικότητας της στρατιωτικής κατοχής και του απαρτχάιντ.