Βιβλιοκριτική: "Η ιστορία συνεχίζεται" της Τάνια Μαλιάρτσουκ

Η ιστορία συνεχίζεται
Κάνουμε διάλειμμα για μιαν ανάσα
Συγγραφέας: Τάνια Μαλιάρτσουκ
ISBN: 978-960-05-1972-3
Ημερομηνία έκδοσης: 10/2025
Σελίδες: 136
Εκδόσεις Εστία

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

«Μπορεί να μην είναι δυνατόν να ηττηθεί η χολέρα, αλλά μια ζωή δίχως αγώνα δεν έχει νόημα» Α. Καμύ

«Τώρα σας κατανοώ καλύτερα, εσάς τους Ουκρανούς. Είστε σαν τον άνεμο. Θυελλώδεις. Μαχητικοί. Ατρόμητοι». Αυτή η δήλωση του Χούγκο φον Χόφμανσταλ στον –νεαρό τότε– Ουκρανό συγγραφέα, Ιβάν Κρουσελνίτσκι, αντικατοπτρίζει τόσο τη στάση του ουκρανικού λαού, εντός κι εκτός των συνόρων της χώρας, κατά τη διάρκεια του πιο πρόσφατου πολέμου με τη Ρωσία (2022), όσο και –ακόμη σπουδαιότερο– την αυτοαντίληψη ενός λαού που διαχρονικά υπέμεινε περιορισμούς, λιμούς, κι εγκλήματα μαχόμενος για την υπεράσπιση της ταυτότητας, της ακεραιότητας και της ανεξαρτησίας του. Όποιες γεωπολιτικές αποφάσεις και αν λάβουν οι παγκόσμιες πολιτικές ηγεσίες, όποια και αν είναι η μοιρασιά, η αυτοκατανόηση του ουκρανικού λαού θα παραμείνει αναλλοίωτη, όπως καταδεικνύει η ιστορία του μέσα από τα κείμενα της Τάνιας Μαλιάρτσουκ. Εξού και ο τίτλος: «Η ιστορία συνεχίζεται, κάνουμε διάλειμμα για μιαν ανάσα».

Τα δοκίμια αυτού του βιβλίου αναφέρονται σε όσα συνέβησαν το 2014 και το 2022 μέχρι σήμερα στην Ουκρανία.

Ένας ή μια δοκιμιογράφος μπορεί να είναι πιο σημαντικός-ή από έναν ή μία ποιητή-τρια ή μυθιστοριογράφο; Όποιος-α γράφει ένα δοκίμιο δεν έχει να παρουσιάσει μια αλήθεια όπως σε μια πραγματεία ή σε ένα σύγγραμμα, αλλά σκέπτεται πάνω στις εικόνες του κόσμου, περιγράφοντας με ποιον τρόπο οι ιδέες δημιουργούνται μέσα του/της. Η δική του/της είναι η αλήθεια μιας κατάστασης.

Η δημοσιογράφος, μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος Τάνια Μαλιάρτσουκ μας παρουσιάζει στα δοκίμιά της τον αντίκτυπο της επιθετικής επεκτατικής πολιτικής της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Κάποια κείμενα γράφτηκαν το 2014 την εποχή των διαμαρτυριών στο Μαϊντάν του Κιέβου, εποχή ελπίδας κι ανανέωσης στην Ουκρανία, αλλά και της εγκληματικής προσάρτησης της Κριμαίας από την Ρωσία.

Τα πιο πρόσφατα δοκίμια αποτελούν όσα συμβαίνουν από το 2022 στην Ουκρανία: τον αγώνα για επιβίωση, αλλά και τη διατήρηση της αξιοπρέπειας, της ιστορίας και της ακεραιότητας.

Η επανάσταση της αξιοπρέπειας θα περάσει στην ιστορία ως αγώνας μεταξύ του καλού και του κακού, του άσπρου και του μαύρου. Η αντίληψη της πραγματικότητας συνιστά μια περαιτέρω προβληματική τάση των Ουκρανών: αν όχι νίκη, ήττα. Αν όχι λευκό, μαύρο-πιο μαύρο και απ΄ τη σκοτεινότερη νύχτα. Το λευκό συμβολίζει την ελευθερία, την ευμάρεια, την ύπαρξη κράτους δικαίου και κοινωνικής πρόνοιας-με άλλα λόγια, όλα όσα ο μέσος Ουκρανός αποδίδει στην Δύση. Το μαύρο συμβολίζει τη βία, την αυθαιρεσία, την κατάχρηση εξουσίας και την υποτίμηση του ανθρώπου, όπως δηλαδή στην Ρωσία.

Πατρίδα σου είναι εκεί όπου κείτονται οι νεκροί σου. Όχι πατρίδα σου είναι εκεί απ΄ όπου προέρχονται τα τραύματά σου. Η πατρίδα σου πάντα θα σε ακολουθεί. Θα είσαι για πάντα εγκλωβισμένος σ΄ αυτήν. Κατάγομαι από τη Δυτική Ουκρανία, την οποία κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών διαδέχτηκαν διάφορες αυτοκρατορίες και δικτατορίες, όπου η σιωπή ίσχυε ως επιβιωτική προϋπόθεση.

Αυτό ανέκαθεν ήξεραν να το κάνουν οι Ουκρανοί εξαιρετικά: υπήρξαν τέλειοι ,υποδειγματικοί κρατούμενοι της Ρωσίας. Το να είναι κανείς πολίτης της Σοβιετικής Ένωσης θα πει ότι είναι σκλάβος…

Αυτή την Ουκρανία είχατε κατά νου όταν το 1991 ψηφίζατε υπέρ της ανεξαρτησίας; Η χώρα αυτή ήταν γεμάτη με σπασμένους ανθρώπους που αγνοούσαν το παρελθόν και δεν πίστευαν στο μέλλον, η Ουκρανία μου θύμισε τότε μιαν ανοιχτή φρικαλέα πληγή. Η Ουκρανία δεν είναι Ρωσία. Η εθνική ταυτότητα των Ουκρανών περιορίστηκε τα τελευταία εκατό χρόνια αποκλειστικά σε αυτήν την άρνηση. Ήταν και παραμένει το ύστατο επιχείρημα του καταπιεσμένου εν καιρώ αδιέξοδης κατοχής.

Ρωσία, εσύ είσαι μια μεγάλη και πλούσια χώρα. Για πες μου λοιπόν τώρα, σε παρακαλώ, για ποιον λόγο και για ποιον σκοπό χρειάζεσαι επιπλέον τη δική μου χώρα και τα δικά μου χρήματα; Η Ουκρανία είναι ένας απέραντος βάλτος γεμάτος διαφθορά και ανελευθερία. Το μόνο που εξάγει η Ουκρανία στην Ευρώπη είναι εργάτες, ιερόδουλες και ολιγάρχες. Η Ουκρανία έπαιξε κι έχασε ό,τι είχε και δεν είχε, εκλέγοντας για Πρόεδρο έναν εγκληματία καταδικασμένο δις, τον Βίκτορ Γιανουκόβιτς.

Ρωσία, λες ότι θέλεις να μας σώσεις, εμάς τους αφελείς, ότι το θεωρείς χρέος σου. Όχι, μην μας σώσεις, σε παρακαλώ! Άφησέ μας στον χαμό! Τα ανθρακωρυχεία μας δεν είναι πλέον προσοδοφόρα, τα χωράφια μας δεν παράγουν στάρι, έχουμε χρεωκοπήσει και ό,τι απέμεινε από ρευστό το πήρε μαζί του ο απερχόμενος, δραπέτης Πρόεδρος. Τίποτα δεν έχει πια να πάρεις από εμάς, πέρα από έναν νέο στρατό ανταρτών.

Ρωσία, πρέπει να το ομολογήσω: μια ζωή σε μισούσα. Ενόσω διάβαζα τη λογοτεχνία σου και μάθαινα τη γλώσσα σου σαν δεύτερη μητρική μου, ήμουν φανατική αντιρωσίδα. Τώρα, όμως, όχι πια. Δε σε μισώ. Ξέρω πως το μίσος θα έκανε εμένα ασθενέστερη κι εσένα ισχυρότερη. Το μίσος σε θρέφει. Για δες, πόσο μεγάλη έγινες Ρωσία!

Ρωσία, σε αγαπώ…

Όταν νιώθω αδύναμη ή αμήχανη, λέει η Τάνια Μαλιάρτσουκ, γελάω τόσο πολύ δυνατά που θα μπορούσαν να με θεωρήσουν παλαβή. Γελάω όταν αποτυχαίνω και με κατατρώει η ντροπή. Γελάω με τις απώλειές μου και τους νεκρούς μου. Άλλες ιστορίες από την Ουκρανία δεν υπάρχουν. Μόνο θάνατος. Μόνο γέλιο…

Για την Τάνια Μαλιάρτσουκ, το βιβλίο αυτό δεν είναι απλώς ένα βιβλίο, αλλά μια ολόκληρη εποχή. Κι έτσι θα έπρεπε ίσως να διαβάζεται. Σαν ένα εύθυμο διάλειμμα μεταξύ σκοτεινών συμβάντων. Η ιστορία συνεχίζεται, κάνουμε διάλειμμα για μιαν ανάσα. Ένα ποίημα, ένα καλαμπούρι, ένα ποτό. Γελάμε, παρόλο που πίσω τους η νύχτα παραμονεύει μαύρη και βαθιά…

Όταν η βιαιότητα και η βαρβαρότητα προκαλούν αφωνία, τότε είναι που έχει ανεκτίμητη αξία η φωνή, με άλλα λόγια η αφήγηση των γεγονότων, η κατάθεση μαρτυριών, ο αντίλογος.

Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα διαρκές μνημείο της φρίκης του πολέμου.

Η πεζογραφία της Τάνιας Μαλιάρτσουκ είναι οδυνηρή και αμείλικτη.

Συναρπαστικό ανάγνωσμα.

Καθηλωτικό.

Η Τάνια Μαλιάρτσουκ γεννήθηκε το 1983 στο Ιβάνο-Φρανκίφσκ της Ουκρανίας και μετανάστευσε στην Αυστρία το 2011, αφού έζησε για αρκετά χρόνια στο Κίεβο όπου εργάστηκε ως δημοσιογράφος. Η Τάνια είναι συγγραφέας πέντε συλλογών πεζών, δύο μυθιστορημάτων, ενός νεανικού μυθιστορήματος και μιας επερχόμενης ποιητικής συλλογής στα ουκρανικά. Το έργο της έχει μεταφραστεί σε πάνω από δέκα γλώσσες και είναι ευρέως διαθέσιμο στα γερμανικά. Είναι νικήτρια του Λογοτεχνικού Βραβείου Joseph Conrad Korzeniowski (Πολωνία και Ουκρανία) και του Βραβείου Kristal Vilencia (Σλοβενία). Το 2016 η Τάνια κέρδισε το Βραβείο Βιβλίου της Χρονιάς του BBC (Ουκρανία) για το μυθιστόρημά της Forgottenness, έχοντας προηγουμένως υπάρξει δύο φορές φιναλίστ για αυτό το βραβείο για το μυθιστόρημα A Biography of a Chance Miracle και τη συλλογή Downwards from Above. Το έργο της έχει υποστηριχθεί από επιχορηγήσεις και υποτροφίες από διάφορα γερμανικά, αυστριακά και πολωνικά ιδρύματα τέχνης, καθώς και από την Ομοσπονδιακή Καγκελαρία της Αυστρίας. Αν και η Τάνια συνεχίζει να γράφει κυρίως στα ουκρανικά, γράφει επίσης δημιουργική μη μυθοπλασία στα γερμανικά από το 2014. Το πρώτο της διήγημα που έγραψε στα γερμανικά, «Βάτραχοι στη Θάλασσα», της χάρισε το έγκριτο βραβείο Ingeborg Bachmann στο Φεστιβάλ Γερμανόφωνης Λογοτεχνίας το 2018.