Βιβλιοκριτική για το βιβλίο "Η μοναξιά της πανδημίας" του Φραγκίσκου Γονιδάκη | Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

 

Συγγραφέας: Φραγκίσκος Γονιδάκης
Έτος έκδοσης: 2020
Σελ.: 148
Εκδόσεις: Αρμός

                                                                            Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Κάποια πράγματα στη ζωή μας τα θεωρούμε δεδομένα, όμως γνωρίζουμε πολύ καλά πως δεν είναι. Αρκεί ένα τυχαίο γεγονός να προκύψει εκεί που δεν το περιμένουμε, ώστε να συνειδητοποιήσουμε τελικώς  την αδυναμία μας να ορίσουμε εμείς οι ίδιοι τη ζωή μας. Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί το ζήτημα της υγείας μας. Πόσες φορές αισθανθήκαμε παντοδύναμοι και πόσες φορές κυριευτήκαμε από τον φόβο όταν η ασθένεια χτύπησε την πόρτα μας φέρνοντας μαζί της και την απειλή του θανάτου; Η σύγχυση που μας προκαλεί μια τέτοια ανεξέλεγκτη από πολλές απόψεις κατάσταση ισοδυναμεί με διαταραχή του ψυχικού μας κόσμου, μια διαταραχή που τις περισσότερες φορές οδηγεί σε καταστροφικά αποτελέσματα.

Η περίοδος της πρώτης καραντίνας, εξαιτίας της εμφάνισης του covid-19, αποδείχθηκε ένα πρωτοφανές φαινόμενο για όλη την ανθρωπότητα, η οποία, καθώς ήταν εντελώς απροετοίμαστη για την υποδοχή του, βρέθηκε να αντιμετωπίζει αμέτρητα προβλήματα, που τα περισσότερα οφείλονταν στην παντελή της άγνοια. Φυσικά, ανάλογες πανδημίες έπληξαν την ανθρωπότητα και σε παλαιότερες εποχές, μόνο που κάθε φορά οι συνθήκες που προκύπτουν από μια τέτοια ανεξέλεγκτη απειλή εξουθενώνουν τις ανθρώπινες αντοχές, τρομοκρατούν τη σκέψη και καταστρέφουν κάθε απόπειρα αντίδρασης.

Αυτήν την εξουθενωτική και καταθλιπτική περίοδο της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου περιγράφει στο βιβλίο του, που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Αρμός», ο Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Φραγκίσκος Γονιδάκης, με τίτλο «Η μοναξιά της πανδημίας».

Το βιβλίο του χωρίζεται σε τέσσερα μέρη.

Το πρώτο μέρος φέρει τον τίτλο «Λίγο πριν». Όπως γίνεται αντιληπτό, στο μέρος αυτό ο  γιατρός περιγράφει την περίοδο που μεσολάβησε ακριβώς πριν την τραγική εμφάνιση του κορονοϊού στη χώρα μας. Κάνει, επομένως, λόγο για την αδικαιολόγητη στάση των Ελλήνων μπρος στο απειλητικό κύμα που ξέσπασε στη μακρινή, αλλά όχι και τόσο αποκλεισμένη, Κίνα, για τον αδικαιολόγητο εφησυχασμό τους, ότι ο ιός αυτός δεν πρόκειται να φτάσει ποτέ στη δική μας χώρα και για την υπέρμετρη αισιοδοξία τους ότι πολύ γρήγορα η επιστήμη θα κάνει ξανά το θαύμα της και ο κίνδυνος θα αντιμετωπιστεί. Ωστόσο, η θεαματική είσοδός του κορονοϊού στη χώρα μας, πολύ γρηγορότερα απ’ ότι θεωρητικά οι επιστήμονες ανέμεναν, μετέτρεψε την αισιοδοξία όλων σε φόβο για την επικείμενη αλλαγή που θα επέφερε η εμφάνισή του στον τρόπο ζωής και στις συνήθειές τους και όχι τόσο στην καθεαυτή θανατηφόρα απειλή του ιού. Κι αυτό, γιατί η πίστη του καθενός, ότι ο ιός δε θα χτυπήσει τη δική τους πόρτα, τους ωθούσε στο να υποκρίνονται θεωρώντας ότι είναι μοναδικοί, ξεχωριστοί και ισχυρότεροι του ιού. Η σταδιακή επικράτηση της αντίληψης, ότι όλα μπορούν τελικά να ανατραπούν προς το χειρότερο, έρχεται, πια, στο τέλος της πίστης, όταν η αλήθεια τους διαψεύδει θεαματικά.

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου φέρει τον τίτλο «Η καραντίνα». Στο μέρος αυτό ο γιατρός περιγράφει τη δική του προσωπική εμπειρία αυτοαπομόνωσης στο πατρικό του σπίτι,  στην οποία υποχρεώθηκε να εισαχθεί εκούσια, καθώς ένιωσε ότι προσβλήθηκε από το θανατηφόρο ιό. Οι δώδεκα συνεχόμενες μοναχικές ημέρες που πέρασε παρέα με την μοναξιά του, του έδωσαν την ευκαιρία να συνειδητοποιήσει ότι η πραγματικότητα εύκολα μπορεί να αλλάξει όψη και μάλιστα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Τι συμβαίνει, όμως, όταν η καρδιά και το μυαλό του ανθρώπου αρνούνται να αποδεχθούν μια τέτοια πιθανότητα ολικής αλλαγής; Θα λέγαμε με βεβαιότητα  ότι προκαλεί την εμφάνιση ψυχολογικών διαταραχών. Ο φόβος είναι εκείνος που βλέπουμε να οδηγεί τον γιατρό στην προσωπική του καραντίνα και η αγάπη του για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του, τα οποία δεν ήθελε σε καμία περίπτωση να νοσήσουν από τον ίδιο. Ο χρόνος που αναγκαστικά αφιερώνει στον εαυτό του του δίνει για πρώτη φορά την ευκαιρία να ανατρέξει πίσω στο παρελθόν του κάνοντας μια αναδρομή στα παιδικά, εφηβικά και φοιτητικά του χρόνια. Τότε είναι που οι μνήμες βρίσκουν έδαφος να ξεπηδήσουν στο παρόν προκαλώντας νοσταλγία, συγκίνηση, πόνο και ενίοτε μαρασμό στον πρωταγωνιστή τους για εκείνα που χάθηκαν και που πια δε θα ξανάρθουν. Η καραντίνα, όμως, δε φέρνει μόνο αυτό γενικότερα. Πολλοί είναι εκείνοι που εμφανίζουν και τα πρώτα αισθήματα ενοχής γι’ αυτό που εντελώς άξαφνα συνέβη, αγωνίας για ό,τι πρόκειται να ακολουθήσει και οδύνης για όσα θα φέρει μαζί του.  Μόνη σύντροφος της μοναξιάς, που δίχως έλεος επιβάλλεται καθολικά, στέκεται η τεχνολογία, το υποκατάστατο της φυσικής παρουσίας, που άλλους τους βοηθά ψυχολογικά, άλλους όμως όχι. Ο άνθρωπος αναγκάζεται με τον καιρό να αποδεχθεί τη νέα κατάσταση και να διαχειριστεί το φόβο της ουσιαστικής επικοινωνίας με την οικογένειά του, έστω και μέσω της τεχνολογίας. Όμως αυτό δε συμβαίνει με όλους, καθώς υπάρχουν κι εκείνοι που αποξενώνονται ακόμα περισσότερο με τη νέα κατάσταση και οδηγούνται στην κατάθλιψη.

Το τρίτο μέρος του βιβλίου φέρει τον τίτλο «10306 προσπάθειες». Στο μέρος αυτό ο γιατρός αναφέρεται στην οργάνωση και δημιουργία της δωρεάν γραμμής τηλεφωνικής βοήθειας ή αλλιώς 10306, που σκοπό είχε να καλύψει τις ψυχολογικές ανάγκες του πληθυσμού που αναζητούσε καθημερινά κάποια μορφή βοήθειας την περίοδο της καραντίνας. Παρόλο που το έργο της θεωρητικά, αλλά και πρακτικά, ήταν (και είναι) να ακούει και να συντροφεύει όλους όσους ήταν αποκλεισμένοι και μόνοι στο σπίτι τους μέσα από τεχνικές διαχείρισης του άγχους, αποδείχθηκε τελικά πως ήταν αρκετά πιο σημαντική η βοήθεια που προσέφερε για πάρα πολλά άτομα που υπέφεραν από έντονη ανησυχία ή έπασχαν από κάποια αγχώδη διαταραχή. Κι αυτό, γιατί, όπως αποδείχθηκε, ο άνθρωπος σε οποιαδήποτε μοναχική στιγμή του, που φαντάζει αλλά και είναι επώδυνη, χρειάζεται πάντα κάποιον δίπλα του, έστω και νοητά, για να τον ακούει.

Το τέταρτο μέρος του βιβλίου φέρει τον τίτλο «Μορφές της μοναξιάς κατά τη διάρκεια της πανδημίας». Η πανδημία φυσικά και αποξένωσε τους ανθρώπους. Πώς θα γινόταν άλλωστε διαφορετικά, αφού ο τρόπος για να αντιμετωπιστεί και σταδιακά να υποχωρήσει ο ιός ήταν, και εξακολουθεί και είναι, δυστυχώς, η παραμονή των ανθρώπων στο σπίτι τους και η αποφυγή άσκοπων ομαδικών μετακινήσεων και συγκεντρώσεων, μιας και πρόκειται για μια επικίνδυνη θανατηφόρα ασθένεια, που μεταδίδεται πολύ εύκολα, όταν τα υποψήφια θύματά της έρθουν σε κοντινή απόσταση. Απομόνωση, επομένως, η λύση για να αποφευχθεί το κακό. Όμως το κακό, έχει πολλές όψεις και μπορεί μεν η λύση που δόθηκε να έσωσε ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού αυτής της χώρας από τη σωματική ασθένεια, δεν κατάφερε, παρόλ’ αυτά, να το σώσει σε αρκετές περιπτώσεις από την ψυχική διαταραχή που του προκάλεσε ο καταναγκαστικός του εγκλεισμός. Ο γιατρός αναφέρεται σε έντεκα διαφορετικές περιπτώσεις ανθρώπων που η επιβαλλόμενη μοναξιά όχι μόνο δεν τους βοήθησε ψυχικά, αλλά τους δημιούργησε ακόμα περισσότερα τραύματα από αυτά που ήδη είχαν έως την εμφάνιση του ιού (τραύματα βαθύτερα της ψυχής, όπως αυτά που προκαλεί ο φόβος, η εγκατάλειψη, η απόρριψη, η βαρεμάρα, ο εκνευρισμός, η άρνηση, η ενδοοικογενειακή βία, ο πανικός, η αδικαιολόγητη σιωπή, το χάσμα επικοινωνίας, η αποστασιοποίηση, ο μοναχικός θάνατος, η ενδοσκόπηση, ο συναισθηματικός εκβιασμός, η ασφυξία, η στέρηση, η θλίψη, η έλλειψη, η οδύνη των αναμνήσεων, η απελπισία, το μίσος).

Ένα αρκετά ενδιαφέρον και χρήσιμο βιβλίο για τον αναγνώστη, καθώς αναλύει εις βάθος τα προβλήματα που βιώνουν οι άνθρωποι στην καθημερινότητά τους και που, δυστυχώς, λόγω της αυξημένης πίεσης που προκαλεί ο καταναγκαστικός τους εγκλεισμός, διογκώνονται και χρήζουν ψυχολογικής υποστήριξης και θεραπείας.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Η πανδημία του COVID-19 δεν είναι ένα καταστροφικό γεγονός όπως αναφέρεται ξανά και ξανά στην ελληνική και διεθνή ειδησεογραφία. Είναι απλά ένα βιολογικό γεγονός από αυτά που συμβαίνουν από την εποχή που δημιουργήθηκε η πρώτη οργανική ένωση στον πλανήτη

μας. Η σημασία που αποδίδουμε στην αξία της ανθρώπινης ζωής και η μαζική εξάπλωση του ιού έδωσε στην πανδημία το χαρακτήρα της παγκόσμιας καταστροφής.

Σε κάποιους από εμάς η πανδημία κινητοποιεί το αίσθημα του φόβου που μας οδηγεί στο να κρυφτούμε, να προστατευτούμε και –γιατί όχι;– να συσσωρεύσουμε τρόφιμα και χαρτιά τουαλέτας.

Το σίγουρο είναι ό,τι όποιες και αν ήταν οι αντιδράσεις μας, η πανδημία μάς άλλαξε και στα τρία επίπεδα του χρόνου που επεκτείνεται η ύπαρξή μας.

Το βιβλίο αυτό είναι η αφήγηση σε τέσσερις χρόνους της μοναξιάς που χαρακτήρισε την πανδημία του COVID-19, των προσωπικών και κοινών ιστοριών που συνόδευσαν αυτή τη μοναξιά, αλλά και της επίμονης και σταθερής προσπάθειάς μας να μην την αφήσουμε να μας απομακρύνει από την «αγέλη» μας και από όλα αυτά που κάνουν τη ζωή μας να αξίζει κανείς να τη ζει.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα Φραγκίσκο Γονιδάκη:

Ο Φραγκίσκος Γονιδάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καπποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. . Είναι υπεύθυνος της Μονάδας Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής στην Ψυχιατρική Κλινική του Αιγινητείου Νοσοκομείου. Έχει εκπαιδευτεί στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία, στη Συστημική Θεραπεία Οικογένειας και στη Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία. Έχει εργαστεί εντατικά στην εκπαίδευση και εποπτεία ειδικών της ψυχικής υγείας για την ψυχοθεραπεία των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής και της Οριακής Διαταραχής Προσωπικότητας στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Βιβλία του ίδιου: “Ψυχογενής Ανορεξία” Εκδόσεις Βήτα, 2008. “Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής”, Εκδόσεις Πεδίο 2011. “Μιλώντας για τις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής” Εκδόσεις Βήτα, 2013. i monaxia tis pandimias. “ΜΙλώντας για την Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας” Εκδόσεις Βήτα, 2018. “Βήματα Εμπρός για τη Βουλιμία”, Εκδόσεις Βήτα, 2019. ‘Ψίθυροι Αγάπης” ebook, 2012. “Γιατί το κάνεις;”, ebook, 2013. “Αγάπη μου έχεις πεθάνει” ebook, 2015.