Σήμερα στις Τέχνες φιλοξενούμε τον διδάκτορα φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, μεταφραστή των κυριότερων έργων του Γερμανού φιλοσόφου Χέγκελ, καθώς και συγγραφέα Σταμάτη Γιακουμή. Αφορμή της συνέντευξης αυτής αποτελεί το πρώτο βιβλίο της σειράς «Γραφείου Μεταφυσικών Υποθέσεων» με τίτλο «Γ.Β.Φ. Χέγκελ Γραφείο έρευνας μεταφυσικών υποθέσεων: Βιβλίο 1ο: Η φαρμακωμένη» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Συμπαντικές Διαδρομές».
Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου
Κύριε Γιακουμή, από το βιογραφικό σας και μόνο διαπιστώνει κανείς τη μεγάλη αγάπη που τρέφετε για τη λογοτεχνία. Πώς θα συστήνατε ο ίδιος τον εαυτό σας στο αναγνωστικό κοινό;
Εκτιμώ τον λακωνικό και σταράτο διατύπωσης των ερωτημάτων σας και θα προσπαθήσω να απαντήσω με τον ίδιο τρόπο. Η ενασχόλησή μου με τη λογοτεχνία ξεκίνησε με ένα περιπετειώδες βιβλίο «Οι Πόροι του Χρυσού», που εξέδωσα ως νέος στις εκδόσεις «Δωδώνη». Τα βιβλία του κύκλου «Γραφείο Μεταφυσικών Υποθέσεων» με ήρωα τον φιλόσοφο Χέγκελ είναι συνέπεια και συνέχεια του μεταφραστικού μου έργου, καθότι έχω μεταφράσει στα ελληνικά πέντε διάσημα έργα του.
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε προς τη συγγραφή λογοτεχνικών κειμένων παράλληλα με τη μετάφραση φιλοσοφικών έργων και τη δημοσίευση επιστημονικών άρθρων;
Η επιστήμη ερευνά τι συμβαίνει εντός της πραγματικότητας. Η φιλοσοφία και η λογοτεχνία ερευνούν τι θα μπορούσε να συμβεί εντός της πραγματικότητας ή τι συμβαίνει στο νου των ανθρώπων. Επομένως φιλοσοφία και λογοτεχνία πάνε χέρι - χέρι και είναι ασύλληπτα γοητευτικές.
Οι ακαδημαϊκές σας σπουδές, αλλά και η επαγγελματική σας ενασχόληση επηρεάζουν, θεωρείτε, το ενδιαφέρον σας να ασχοληθείτε με τη συγγραφή βιβλίων που σχετίζονται κυρίως με την φιλοσοφία και την επιστήμη της λογικής;
Έχω σπουδάσει φιλοσοφία και είμαι νομικός. Οι κανόνες της υπαγωγής εφαρμόζονται σε όλες τις επιστήμες, συνεπώς μπορώ να συγγράψω και έχω συγγράψει επιστημολογικά βιβλία. Η πρόκληση για μένα ήταν να εφαρμόσω τη φιλοσοφία και την επιστημολογία και σε ένα πιο ρευστό αντικείμενο, όπως η λογοτεχνία.
Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο σκοπός της λογοτεχνίας στις μέρες μας; Τι έχει να προσφέρει στον σύγχρονο άνθρωπο;
Έχει να προσφέρει τα πάντα, ιδίως ενόψει των διάχυτων ψυχολογικών προβλημάτων, διότι προβάλλει ήρωες, που αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα με εμάς. Όσα διστάζει ή αποτυγχάνει να προσφέρει η επιστήμη, τα προσφέρει στον άνθρωπο η λογοτεχνία. Επίσης, ενώ υπάρχει κακή χρήση της επιστήμης, δεν υπάρχει εξ ορισμού κακή χρήση της λογοτεχνίας, Η λογοτεχνία, όπως έλεγε ο Γιάσπερς είναι μόνο πνεύμα, άρα μπορεί μόνο να ωφελήσει και ποτέ να βλάψει.
Το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα στηρίζει τις προσπάθειες των σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών; Ποια είναι η δική σας προσωπική εμπειρία;
Το αναγνωστικό κοινό διψά για κάτι διαφορετικό, αγαπά τη γνησιότητα και στηρίζει κατά δύναμιν τους σύγχρονους δημιουργούς. Δυστυχώς είναι εγκλωβισμένο στα γρανάζια μίας ψευτο-προοδευτικής πνευματικής δικτατορίας, που περιορίζει τις θεματικές και ακρωτηριάζει τη γλώσσα.
Το δικό σας έργο τι το ιδιαίτερο προσφέρει στα γράμματα; Εξασφαλίζει μια ξεχωριστή ταυτότητα ανάμεσα στα τόσα άλλα που κυκλοφορούν στην αγορά; Τι πιστεύετε;
Στηρίζεται στον μεγάλο φιλόσοφο Χέγκελ, για τον οποίο ο μέσος Έλληνας γνωρίζει μόνο ότι ο Μαρξ… τον γύρισε ανάποδα. Όμως ο Χέγκελ προσφέρει απλόχερα ενοράσεις και λύσεις σε κάθε τομέα του ανθρώπινου επιστητού, αλλά και στο επίπεδο των κοινωνικών και ψυχολογικών νοημάτων.
Δέχεστε επιρροές από άλλους Έλληνες και ξένους δημιουργούς στα έργα σας ή δεν το θεωρείτε απαραίτητο;
Τα βιβλία μου εντάσσονται σε ένα νέο είδος «επιστημονικής» λογοτεχνίας, όπου εκάστοτε παρατίθεται η βιβλιογραφία, που απετέλεσε την πηγή έμπνευσής τους. Ξέρετε, όπως οι υλικός κόσμος, έτσι και ο κόσμος της φαντασίας, ως εκτεινόμενος στο χώρο και στο χρόνο, δεν είναι άπειρος ούτε αχαρτογράφητος (άπειροι είναι μόνο οι συνδυασμοί του). Αυτοί λοιπόν που έφτασαν πρώτοι σε μία περιοχή της φαντασίας αξίζει να τιμώνται και να μνημονεύονται.
Τι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για σας;
Οτιδήποτε πέσει στα χέρια μου. Διαβάζω από ιστοσελίδες μέχρι… γραμματόσημα.
Μυθιστόρημα, διήγημα, δοκίμιο; Ποιο είδος γραφής σας κεντρίζει περισσότερο και γιατί;
Περισσότερο το μυθιστόρημα, διότι δεν είναι αποσπασματικό, αλλά αναπτύσσει ένα σχέδιο και μία ολοκληρωμένη σύλληψη. Η κατάρα των social media κατά τη γνώμη μου έγκειται στο ότι όσα γράφουν είναι αποσπασματικά και η μισή αλήθεια είναι χειρότερη από το ψέμα.
Εντοπίζετε κοινά στοιχεία ανάμεσα στο δοκιμιακό και το λογοτεχνικό κείμενο; Εσείς, στην προκειμένη περίπτωση, δυσκολεύεστε να προσαρμόσετε το ύφος της γραφής σας σε μια άλλη, πιο ανάλαφρη δομή του λόγου, προκειμένου να γίνετε αποδεκτός στο αναγνωστικό κοινό, αυτό που βλέπει το βιβλίο ως μέσο ψυχαγωγίας και όχι ως μέσο μελέτης, ενημέρωσης και γνώσης;
Επειδή ακριβώς η φρασεολογία του Χέγκελ είναι περίπλοκη, χρησιμοποιώ τη λογοτεχνία για να φωτίσω και να εκλαϊκεύσω το έργο του. Η λογοτεχνία είναι συνώνυμη και συνυφασμένη με την ανάλαφρη δομή και τη διασκέδαση, αλλιώς, όπως σωστά λέτε, αν κάποιος στοχεύει σε «αμιγή» αυστηρή γνώση, τότε ενδείκνυνται γι’ αυτόν περισσότερο τα επιστημονικά συγγράμματα.
Ας αναφερθούμε στο τελευταίο σας βιβλίο. Πρόκειται, για μία νουβέλα που φέρει τον τίτλο «Γ.Β.Φ. Χέγκελ Γραφείο έρευνας μεταφυσικών υποθέσεων: Βιβλίο 1ο: Η φαρμακωμένη» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Συμπαντικές Διαδρομές». Ποιο υπήρξε το βασικό σας ερέθισμα για να ξεκινήσετε τη συγγραφή του συγκεκριμένου έργου; Και γιατί επιδιώξατε να μεταφραστεί και να κυκλοφορήσει τόσο στα αγγλικά όσο και στα γερμανικά;
Στην πραγματικότητα δεν είναι το τελευταίο, αλλά το πρώτο της σειράς. Οι «Συμπαντικές Διαδρομές» έχουν εκδώσει συνολικά οκτώ (8) ήδη βιβλία του «Γραφείου Μεταφυσικών Υποθέσεων». Έχω έτοιμα άλλα τέσσερα και είναι θέμα των εκδοτών πότε θα δουν και αυτά το φως της δημοσιότητας. Οι μεταφράσεις αποτελούν αντικειμενικά ένα είδος επαλήθευσης των νοημάτων, ενώ υποκειμενικά είναι ένα δημιουργικό χόμπυ, που με πληροί αφάνταστα, διότι η μεταφραστική μου ιδιότητα μού έχει προσφέρει πάρα πολλά. Η μετάφραση είναι και αυτή λογοτεχνία. Συναφώς δεν κουράζομαι να επαναλαμβάνω το ρητό του Γκαίτε: Όποιος δεν ξέρει ξένες γλώσσες, δεν ξέρει ούτε τη δική του». Χαριτολογώντας είπα σε μία ομιλία ότι με τις μεταφράσεις το εν δυνάμει αναγνωστικό κοινό αυξάνεται από 11.000.000 σε 7 δισεκατομμύρια. Στην πραγματικότητα μεταφράζω για τον εαυτό μου, αλλά όπως λέγει και ο Χέγκελ, όταν κάποιος ξεκινά μία δραστηριότητα, βλέπει έκπληκτος ότι πολλοί ενδιαφέρονται, συμμετέχουν και τελικά συν-δημιουργούν.
Πώς προέκυψε ο τίτλος του βιβλίου σας;
Είναι από το ποίημα του «Διονυσίου Σολωμού» «Φαρμακωμένη», Λόγω της καταγωγής μου από τη Ζάκυνθο είμαι εξοικειωμένος με το έργο και την προσωπικότητα του εθνικού μας ποιητή, γεγονός που μού προσδίδει ένα μυθοπλαστικό «θράσος» να περιγράψω μία εν μέρει πραγματική και εν μέρει φανταστική σχέση του με τον Χέγκελ. Ο Σολωμός συμπρωταγωνιστεί με τον Χέγκελ και σε άλλα δύο βιβλία, το υπ’ αριθ. 8 «Διονύσιος Σολωμός» και σε ένα ακόμη αδημοσίευτο.
Πείτε μας λίγα λόγια για το περιεχόμενο της ιστορίας σας.
Επιτρέψτε μου να αναφέρω, όσα γράφονται στο οπισθόφυλλο και να μη μαρτυρήσω κάτι περισσότερο: «Μία ερωτευμένη ψάχνει τα ίχνη του αγαπημένου της, αλλά βλέπει ότι ανάμεσά τους υψώνονται ανυπέρβλητα τείχη στο χώρο και τον χρόνο. Θα πρέπει να διανύσει ένα μακρύ δρόμο σε σκοτεινό ρουμάνι και πύλες σκαιές, όπου χρειάζεται εξειδικευμένος οδηγός, μύστης και κλειδούχος, που να ξέρει κρυψώνες, μονοπάτια και μυστικά περάσματα. Ο Χέγκελ είναι ο μόνος που συγκεντρώνει τις υψηλές συστάσεις για μία τέτοια αποστολή. Το σήμα της αναχώρησης δίνεται, μα ταξίδι δεν είναι. Ξεσπάει μάλλον ένας στροβιλισμός μέσα στις παράλληλες διαστάσεις, κρυφτούλι με πλάσματα φανταστικά, ισορρόπηση στα όρια της ανθρώπινης σκέψης, που φέρνει απροσδόκητα ανταύγειες και χρώματα στα θαμπά περιγράμματα, άρωμα και γεύση σε αραχνιασμένες στιγμές».
Μέσα από την ιστορία που αφηγείστε και μέσω του ήρωά σας επιδιώκετε να δώσετε λύσεις σε όλα τα ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Τελικά ποια τα μηνύματα του έργου σας αυτού;
Αυτό θα το κρίνει και θα το συναγάγει ο αναγνώστης. Μακριά από μένα κάθε είδους «πατρονάρισμα».
Το βιβλίο απευθύνεται και σε εφήβους ή μόνο σε ενήλικους;
Σε όλον τον κόσμο. Επειδή όμως ο αναγνώστης καλείται να αφεθεί στη μαγεία της μυθοπλασίας και να γίνει συνένοχος φανταστικών ηρωισμών, εγκλημάτων και αντιπαραθέσεων, θα χρησιμοποιήσω την παλιά έκφραση ότι απευθύνεται σε παιδιά κάθε ηλικίας, προσθέτοντας ότι ο κάθε λάτρης της λογοτεχνίας νιώθει αργά ή γρήγορα να πλημμυρίζεται από την αδημονία, τον ενθουσιασμό, τη φρεσκάδα και τη διαυγή εναργή λαγαρή οπτική, που έχουν τα μάτια ενός παιδιού. Παιδαγωγός όλων μας είναι ο Ιούλιος Βερν!
Επιλέξατε τις εκδόσεις «Συμπαντικές Διαδρομές» για την έκδοση του βιβλίου σας αυτή τη φορά. Είστε ευχαριστημένος από τη μέχρι τώρα συνεργασία σας; Θεωρείτε ότι παίζει ρόλο ένας καλός και σχετικός με τη θεματική του έργου σας εκδοτικός οίκος για τη σωστή προώθησή του;
Οι υπεύθυνοι των «Συμπαντικών Διαδρομών» είναι αγωνιστές σε πολύ δύσκολους καιρούς και σε πολύ δυσμενείς συνθήκες. Προσπαθούν να διαδώσουν τη λογοτεχνία πόρτα - πόρτα σε εποχές, όπου κυριαρχούν τα μεγάλα μεγέθη και τα μεγάλα συγκροτήματα. Αυτά σε συνδυασμό με όσα ανέφερα ήδη περί δίψας του αναγνωστικού κοινού για κάτι διαφορετικό θεωρώ ότι αρκούν. Αξίζουν κάθε είδους στήριξη!
Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα απόσπασμα από το βιβλίο σας.
«Τι γύρευα εγώ μέσα σ’ αυτό το θέατρο του παραλόγου, τι ήρθα σ’ αυτό το τσίρκο των τεράτων , που το έλεγαν «Κουπφεργκράμπεν», πώς βαυκαλίστηκα ότι αυτός ο καμπούρης καμποτίνος , που είχα απέναντί μου, θα μπορούσε να κινήσει γη και ουρανό για να με βοηθήσει , αυτός ο εκ γενετής γέρος, που μέχρι τα πενήντα του έκανε κατάχρηση αλκοόλ και έπειτα το είχε ρίξει στα τσάγια και τα χαμομήλια , γιατί το στομάχι του είχε γίνει σμπαράλια. Ένα αδύναμο σώμα πάντα συνοδεύεται από μία αδύναμη ψυχοσύνθεση, σκέφτηκα σαν γνήσια Ελληνίδα της κλασικής εποχής , αλλά και σαν Σουλιώτισσα συνηθισμένη να βλέπει απέναντί της μπούστους ηρώων. Πώς θα σώσει τη δική μου ζωή αυτό το μορμολύκειο, αφού δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί ούτε τη δική του; Ας τον να κρύβεται κάτω από τα μεσοφόρια πότε της σπιτονοικοκυράς του στη Βέρνη, πότε της νταρντάνας οικονόμου του και πότε της αυστηρής Μαρίας φον Τούχερ, που ‘χε 100 ονόματα κι άλλους τόσους προγόνους, κι ας γυρίσω στην πατρίδα. Είναι γλυκύς ο θάνατος κάτω απ’ τον ήλιο της Ζακύνθου κι είναι νόστιμο το φαρμάκι.
-Αφήστε, Χέγκελ. Δεν έχει νόημα. Οι νεκροί δεν ανασταίνονται, ούτε ξαναβρίσκονται. Μονάχα σαπίζουν στο χώμα. Δεν έπρεπε να έρθω εδώ , αν ήθελα να δω παράσταση τσίρκου και ταχυδακτυλουργίες, υπάρχουν πολύ πιο αναγνωρισμένα και εγκεκριμένα καταστήματα. Αντίο, Χέγκελ, ο Θεός μαζί σας. Γυρίζω στην πατρίδα, χωρίς να κοιτάξω πίσω.
Είπα και αποχώρησα. Έμεινε πίσω ο Χέγκελ να με παρακολουθεί σύννους και κατηφής, δυσκοίλιος και τρεμάμενος , πάνω απ’ όλα όμως βαθιά προβληματισμένος.»
Κύριε Γιακουμή, σας ευχαριστώ πολύ για τη συζήτησή μας. Να είστε καλά και κάθε προσδοκία σας να γίνει πραγματικότητα.
Σάς ευχαριστώ πολύ και κυρίως για το ενδιαφέρον και τη διάθεσή σας να ανοίξει λίγο ο ορίζοντας της νεοελληνικής λογοτεχνίας ή μάλλον να επανέλθει κατά το δυνατόν στη γοητευτική μυθική αξεπέραστη εποχή του Σολωμού, του Βιζυηνού, του Παπαδιαμάντη, του Παλαμά και τόσων άλλων, που αποτελούν τα πρότυπά μου (χωρίς να τολμώ βέβαια να συγκριθώ μαζί τους) και που δυστυχώς δεν είναι σήμερα τόσο γνωστοί όσο νομίζουμε, ούτε διαβάζονται όσο θα θέλαμε και θα περιμέναμε.
Βιογραφικό:
Ο Σταμάτης Γιακουμής σπούδασε νομικά στην Αθήνα και στη Γερμανία. Είναι διδάκτορας φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπήρξε μεταφραστής των κυριότερων έργων του Γερμανού φιλοσόφου Χέγκελ, που είναι η «Επιστήμη της Λογικής», «Φιλοσοφία της Φύσης», «Φιλοσοφία του Δικαίου», «Αισθητική» και «Ιστορία της Φιλοσοφίας» (εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη). Επίσης -πράγμα για το οποίο είναι ιδιαίτερα περήφανος- διετέλεσε, έστω και για μία ώρα, κυβερνήτης του USS Enterprise. To 2009 εκδόθηκε το μυθιστόρημά του «Οι Πόροι του Χρυσού» (εκδ. Δωδώνη). Άρθρα και διηγήματά του έχουν δημοσιευτεί σε φιλοσοφικά και λογοτεχνικά περιοδικά.
0 Σχόλια