Σήμερα στις Τέχνες έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε τον πρώην Υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών, οικονομολόγο και Πρόεδρο του Κέντρου Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής κ. Γιάννο Παπαντωνίου. Αφορμή στέκεται το νέο βιβλίο του Κέντρου Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής το οποίο επιμελήθηκε με τίτλο «Στη δίνη των κρίσεων», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Παπαζήση».
Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου
Κύριε Παπαντωνίου, οι ακαδημαϊκές σας σπουδές, η πολιτική και επαγγελματική σταδιοδρομία σας, αλλά και το μεγάλο ενδιαφέρον σας γύρω από την Επιστήμη της οικονομίας και της πολιτικής επηρεάζουν έμμεσα ή άμεσα και τη δική σας στάση ζωής;
Την επηρεάζουν πολύ άμεσα. Μετά τις σπουδές μου στις οικονομικές και πολιτικές επιστήμες, που κράτησαν 9 χρόνια καταλήγοντας σε ένα διδακτορικό δίπλωμα στα οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ στην Αγγλία, ήμουν αποφασισμένος να ακολουθήσω ακαδημαϊκή καριέρα. Ξεκίνησα πράγματι με δύο χρόνια διδασκαλία στο Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και συνέχισα με έρευνα για τρία χρόνια στο διεθνή οργανισμό ΟΟΣΑ στο Παρίσι. Παράλληλα όμως μεγάλωνε μέσα μου το ενδιαφέρον για την πολιτική. Φιλοδοξία μου ήταν να συμβάλω στην ανάπτυξη της χώρας μας και την ένταξή της στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Κοινότητας τότε)). Παρά το ότι η ελληνική πολιτική μου επιφύλαξε όχι μόνο χαρές αλλά και πίκρες, αισθάνομαι ότι κατάφερα να προσεγγίσω το στόχο μου: Ως Υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών υπέβαλα τον Ιούλιο του 1994 την αίτηση Ένταξης στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Νομισματική Ένωση, μαζί με το Πρόγραμμα Σύγκλισης, και υπέγραψα την Ένταξη στη Σύνοδο του Συμβουλίου Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών (ECOFIN) στη Φέιρα της Πορτογαλίας τον Ιούνιο του 2000. Όταν διέκοψα τη συμμετοχή μου στην ενεργό πολιτική το 2007, επανήλθα στην αρχική μου επιλογή, την έρευνα και τη διδασκαλία, κυρίως στο εξωτερικό.
Ποιο είναι το βασικό ερέθισμα που σας οδηγεί κάθε φορά στη συγγραφή βιβλίων που αφορούν θέματα οικονομίας και διεθνούς πολιτικής;
Η ανάγκη να είμαι παρών στη μάχη των ιδεών, στην οικονομία και την πολιτική. Τώρα που απέχω από την ενεργό στράτευση, συνεχίζω να προωθώ τις ιδέες μου.
Η «χημεία» των συγγραφέων ενός συλλογικού τόμου και μάλιστα ενός αρκετά απαιτητικού λόγω του περιεχομένου του κρίνεται απαραίτητη για την απόπειρα συγγραφής του και την αποφυγή τυχόν σοβαρών ελλείψεων, παραλείψεων κι αδυναμιών;
Ασφαλώς. Όσοι συμμετέχουμε, τυπικά ή άτυπα, στο Κέντρο Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής (ΚΕΠΠ), που ιδρύθηκε το 2006, έχουμε κοινές, όχι αναγκαστικά ταυτόσημες, ιδέες. Τις συζητάμε και τις προβάλλουμε. Σε κάποιο βαθμό, είμαστε μια ομάδα. Είμαι περήφανος ότι το ΚΕΠΠ έχει προσελκύσει ένα εξαιρετικό ερευνητικό δυναμικό, που θα ζήλευαν και τα καλύτερα διεθνή think tanks.
Το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα στηρίζει τις μελέτες αυτού του είδους; Υπάρχει αυτό που ονομάζουμε ικανοποιητική «εμπορική κίνηση», ώστε να ενθαρρύνονται με τη σειρά τους και οι εκδοτικοί οίκοι για την έκδοση βιβλίων ανάλογου περιεχομένου;
Ναι, το κοινό στην Ελλάδα έχει αγωνίες, θέλει να παρακολουθήσει τις εξελίξεις, μέσα και έξω από τη χώρα. Για τη δουλειά μας υπάρχει εκδοτικό και εμπορικό ενδιαφέρον.
Ένα βιβλίο που πρόσφατα επιμεληθήκατε είναι μια επιστημονική μελέτη του Κέντρου Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής, που φέρει τον τίτλο «Στη δίνη των κρίσεων» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Παπαζήση». Πείτε μας δυο λόγια για το περιεχόμενό του. Τι θα διαβάσει ο αναγνώστης πιάνοντας το βιβλίο αυτό στα χέρια του;
Η σώρευση πολλαπλών κρίσεων σε διάστημα μιας εικοσαετίας θέτει επιτακτικά το ζήτημα της ανθεκτικότητας καθώς και της στρατηγικής που πρέπει να υιοθετηθεί για τη θωράκιση των οικονομικών και κοινωνικών συστημάτων απέναντι στις αλλεπάλληλες απειλές. Η υγεία, η οικονομία καθώς και η γεωπολιτική σταθερότητα απειλούνται από ισχυρούς κινδύνους, που εκδηλώνονται με ανησυχητική συχνότητα. Σε αυτούς του κινδύνους πρέπει να προστεθούν τα συμπτώματα της εντεινόμενης κλιματικής κρίσης, οι επιπτώσεις μαζικών προσφυγικών ροών, καθώς και τα προβλήματα που δημιουργεί η είσοδος νέων, επαναστατικών τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη.
Ο αναγνώστης αυτού του βιβλίου θα κατανοήσει καλύτερα τις αιτίες αυτής της «πολυκρίσης», καθώς και την αδήριτη ανάγκη θωράκισης των εθνικών και διεθνών δομών σε παγκόσμια κλίμακα παράλληλα με πολύ ενεργότερη διεθνή συνεργασία, όπως αυτή που ήδη επιχειρείται στον τομέα της κλιματικής αλλαγής. Για τη χώρα μας υπάρχουν πρόσθετα προβλήματα, τα βαριά τραύματα που προκάλεσε η κρίση χρέους και δεν έχουν ακόμα ξεπεραστεί, καθώς και η επικίνδυνη έξαρση της τουρκικής επιθετικότητας. Η αντιμετώπιση όλων αυτών των προβλημάτων απαιτεί σημαντική αναβάθμιση της ποιότητας διακυβέρνησης. Χρειαζόμαστε καλύτερες κυβερνήσεις και γι’ αυτό το βιβλίο εισηγείται σημαντικές μεταρρυθμίσεις στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος.
Πώς και γιατί προέκυψε η συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου;
Προέκυψε από την ίδια τη σώρευση των κρίσεων. Σκεφτήκαμε, όσοι μετέχουμε στις συζητήσεις του ΚΕΠΠ, ότι αποσπασματικές προσεγγίσεις για συγκεκριμένα προβλήματα δεν αρκούν. Χρειάζεται μια συνολική προσέγγιση που θα καταστήσει σαφέστερη τη «μεγάλη εικόνα», θα ενεργοποιήσει δυνάμεις και θα βοηθήσει στη λήψη των αναγκαίων αποφάσεων.
Γράφετε στην Εισαγωγή του βιβλίου: «Μόνο ριζικές παρεμβάσεις θα πείσουν τους πολίτες ότι το πολιτικό σύστημα υπάρχει για να αντιμετωπίσει τα προβλήματά τους και όχι (μόνο) για να νέμεται την εξουσία». Ποιες είναι αυτές οι ριζικές παρεμβάσεις και πως μπορούν να επιτευχθούν;
Είναι, όπως ήδη ανέφερα, παρεμβάσεις στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Όπως λειτουργεί σήμερα, δεν παράγει εύκολα καλές και αποτελεσματικές κυβερνήσεις. Τα κόμματα δεν λειτουργούν δημοκρατικά, οι βουλευτές ασχολούνται κυρίως με την προσωπική ψηφοθηρία, τα οικονομικά των κομμάτων είναι θολά και ευνοούν οικονομικές εξαρτήσεις που όχι μόνο αναιρούν την αναγκαία διαφάνεια της δημόσιας λειτουργίας, αλλά και τείνουν να απομακρύνουν τις πολιτικές από το δημόσιο συμφέρον. Το πολιτικό σύστημα πρέπει να ανασυγκροτηθεί με ριζικές παρεμβάσεις στον τρόπο εκλογής των βουλευτών, τη διεξαγωγή του εκλογικού αγώνα, τη χρηματοδότηση και τα οικονομικά των κομμάτων, ώστε ανακτώντας την αυτονομία του να μπορέσει να υπηρετήσει το κοινωνικό σύνολο.
Πόσο καιρό χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί η συγγραφή του βιβλίου;
Ένα περίπου χρόνο. Έπρεπε να υποβληθούν τα κείμενα των κεφαλαίων, να συντονιστούν οι έννοιες και οι απόψεις και επίσης, στο τέλος, να γραφτούν με συλλογική προσπάθεια εισαγωγικά κα καταληκτικά κείμενα που συνθέτουν τις αναλύσεις και ενιαιοποιούν τα συμπεράσματα. Έγινε καλή δουλειά, με μεγάλη σύμπνοια, που οφείλεται κυρίως στη υψηλή στάθμη των συμμετεχόντων και τη συντροφικότητα που χαρακτηρίζει τις σχέσεις μας.
Τι περισσότερο θα αποκομίσει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο αυτό που δεν το έχει αποκομίσει ήδη από τα υπόλοιπα ανάλογου περιεχομένου βιβλία του εμπορίου;
Πιστεύω ότι η προσφορά αυτού του βιβλίου συνίσταται στα εξής: Πρώτον, στην υψηλή ποιότητα των επί μέρους αναλύσεων. Δεύτερον, στο πλεονέκτημα της συνθετικής προσέγγισης που, αναδεικνύοντας το ευρύτερο πλαίσιο, καθιστά σαφέστερα τα επιχειρήματα και ενισχύει σημαντικά την εμβέλειά τους. Και, τέλος, η έντονα πολιτική χροιά του προβληματισμού του διεγείρει το ενδιαφέρον εμπλοκής στη συζήτηση καθώς και στην ανάληψη δράσης για την υποστήριξη των σκοπών και των θέσεων που παρουσιάζονται.
Σε τι κοινό απευθύνεστε κυρίως;
Δεν υπάρχει «κυρίως». Απευθυνόμαστε σε ένα ευρύτατο «δυναμικό» κοινό, από όλα τα κοινωνικά στρώματα και ηλικίες, που πιστεύουν σε μια καλύτερη Ελλάδα και έχουν τη διάθεση, ο καθένας με τον τρόπο του, να αγωνιστούν γι’ αυτήν.
Άλλο ένα βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Παπαζήση», που είναι ομολογουμένως ένας από τους μεγαλύτερους και παλαιότερους εκδοτικούς οίκους, με εκδοτική παραγωγή πάνω από 5000 τίτλους. Μάλιστα, πολλοί από αυτούς αποτελούν σημείο αναφοράς για τις επιστήμες και τα Ελληνικά γράμματα. Είστε ευχαριστημένος από τη μεταξύ σας συνεργασία;
Απολύτως. Είναι μια δοκιμασμένη συνεργασία. Από το 1979, όταν δημοσίευσα τη διδακτορική μου διατριβή με τον αείμνηστο Βίκτωρα Παπαζήση, μέχρι σήμερα έχω δημοσιεύσει έξι βιβλία μου με τις Εκδόσεις Παπαζήση και είμαι πραγματικά ευχαριστημένος από την ποιότητα του αποτελέσματος αλλά και την ποιότητα της συνεργασίας.
Επόμενα συγγραφικά βήματα κάνετε αυτή την περίοδο ή είναι πολύ νωρίς ακόμα;
Τώρα, έχω ανάγκη από ένα διάλειμμα σκέψης. Προτιμώ να επανέλθω αργότερα.
Μια ευχή σας για το μέλλον;
Η Ελλάδα να αποκτήσει σταθερότερο βηματισμό, αποφεύγοντας τα πισωγυρίσματα που, ιστορικά, μας έχουν στοιχίσει πολύ και μας κράτησαν πίσω. Σε αυτό θα βοηθούσε μια αληθινή επανάσταση στην παιδεία, που δεν βλέπω, όμως, να έχει ξεκινήσει.
Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο σας.
Θα κλείσω με μια φράση από το οπισθόφυλλο: «Προέχει η ανασυγκρότηση του πολιτικού συστήματος, ώστε να αναβαθμιστεί η ποιότητα διακυβέρνησης. Σε αυτόν τον τομέα, δηλαδή στην αδυναμία των πολιτικών φορέων να οργανωθούν δημοκρατικά, να συνδεθούν οργανικά με τις κοινωνικές δυνάμεις και να εξοπλιστούν με σύγχρονες ιδεολογίες ώστε να προσφέρουν αποτελεσματική διακυβέρνηση, διαπιστώνονται τα μεγαλύτερα εθνικά ελλείμματα, που εξηγούν την αναπτυξιακή υστέρηση».
Κύριε Παπαντωνίου, σας ευχαριστώ πολύ για την άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση και σας εύχομαι καλή συνέχεια στο σπουδαίο έργο σας.
Βιογραφικό:
O Γιάννος Παπαντωνίου γεννήθηκε το 1949. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια Αθήνας, Ουισκόνσιν (ΗΠΑ) και Σορβόνης (Παρίσι) και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στα οικονομικά από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ (Βρετανία). Από το 1978 έως το 1981 εργάστηκε στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) στο Παρίσι. Το 1981 εκλέχτηκε ευρωβουλευτής και στη συνέχεια, σε διαδοχικές εκλογές, βουλευτής στο Ελληνικό Κοινοβούλιο μέχρι το 2007. Έχει υπηρετήσει σε κορυφαίες θέσεις των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ. Υπήρξε ο μακροβιότερος Υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών και οργάνωσε την προσπάθεια για την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη υπογράφοντας τη σχετική απόφαση στη σύνοδο του Συμβουλίου ECOFIN της 19ης Ιουνίου του 2000 στη Φέιρα της Πορτογαλίας. Ο Γιάννος Παπαντωνίου διδάσκει ως επισκέπτης καθηγητής σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Διευθύνει το Κέντρο Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής στην Αθήνα και συνεργάζεται με διεθνή think-tanks. Έχει συγγράψει άρθρα και βιβλία για θέματα οικονομίας και διεθνούς πολιτικής.
Άλλα βιβλία του στα ελληνικά είναι: «Απέναντι στους ανέμους» (εκδ. Παπαζήση, 2021), «Προσωπική μαρτυρία» (εκδ. Παπαζήση, 2020), «Αντιμέτωποι με το μέλλον» (εκδ. Παπαζήση, 2018), «Στάσεις και αποστάσεις» (εκδ. Παπαζήση, 2014), «Το επόμενο βήμα» (εκδ. Καστανιώτη, 2006), «Σύγχρονο κράτος για μια ισχυρή κοινωνία» (εκδ. Εξάντας, 2003), «Ευρώπη και εθνική στρατηγική» (εκδ. Αιχμή, 1993), «Διανομή του εισοδήματος και συσσώρευση του κεφαλαίου, η ελληνική εκβιομηχάνιση: 1958-1973» (εκδ. Παπαζήση, 1979).
0 Σχόλια