Σήμερα οι Τέχνες έχουν τη χαρά να φιλοξενούν στη στήλη συνεντεύξεις τη μεταφράστρια και επιμελήτρια λογοτεχνικών κειμένων Ιωάννα Χονδρού. Το πλούσιο και πολύ αξιόλογο μέχρι σήμερα μεταφραστικό της έργο συμβάλει σημαντικά στην εκδοτική παραγωγή της χώρας μας, καθώς και στην περαιτέρω ώθηση του αναγνωστικού κοινού να αγαπήσουν το βιβλίο. Αφορμή της συνέντευξης που ακολουθεί το μυθιστόρημα «Μέσα από τις στάχτες» της Aly Martinez που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ψυχογιός» σε δική της μετάφραση.
Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου
Κυρία Χονδρού, μετράτε αρκετά χρόνια στα γράμματα ως μεταφράστρια και επιμελήτρια κυρίως λογοτεχνικών βιβλίων και κειμένων σε συνεργασία με μεταφραστικά γραφεία και εκδοτικούς οίκους. Είστε ευχαριστημένη από τη μέχρι τώρα πορεία σας;
Είμαι πολύ ευχαριστημένη από την μέχρι τώρα πορεία μου στον χώρο της λογοτεχνικής μετάφρασης γιατί έχω συνεργαστεί με μεγάλους εκδοτικούς οίκους και έχω μεταφράσει πολύ αξιόλογα βιβλία.
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε στο χώρο του βιβλίου και συγκεκριμένα στο χώρο της λογοτεχνικής μετάφρασης;
Από τα φοιτητικά μου χρόνια είχα αποφασίσει ότι ήθελα να ασχοληθώ με τη μετάφραση και συγκεκριμένα τη λογοτεχνική γιατί πάντα μου άρεσε πολύ η λογοτεχνία και θεωρούσα μεγάλη πρόκληση τη μεταφορά ενός ξένου βιβλίου στα ελληνικά. Επίσης, μεγάλο ρόλο έπαιξε και το μεταπτυχιακό μου στη μετάφραση-μεταφρασεολογία και η πτυχιακή μου στη μετάφραση ορισμένων ποιημάτων ενός Γάλλου ποιητή.
Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη λογοτεχνική μετάφραση και τη μετάφραση κειμένων μη λογοτεχνικών; Ποια είναι αυτή;
Ναι, υπάρχει σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δύο είδη μετάφρασης. Η λογοτεχνική μετάφραση δεν γίνεται λέξη λέξη, όπως η τεχνική, η νομική ή η οικονομική, αλλά εστιάζει στη μεταφορά του βαθύτερου νοήματος από τη μια γλώσσα στην άλλη. Ο μεταφραστής βλέπει τι κρύβεται πίσω από τις λέξεις και δημιουργεί εικόνες και συναισθήματα.
Πότε θεωρείται επιτυχημένη η μετάφραση ενός έργου και τι πρέπει να προσέχει ένας μεταφραστής περισσότερο σ’ αυτήν;
Πιστεύω ότι η μετάφραση ενός έργου είναι επιτυχημένη όταν ο μεταφραστής έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα νέο κείμενο το οποίο σέβεται το πρωτότυπο και δεν ξεφεύγει από αυτό ως προς τα μηνύματα που θέλει να περάσει ο συγγραφέας και τα συναισθήματα που θέλει να γεννήσει στους αναγνώστες, διατηρώντας το νόημα και το ύφος του, χωρίς όμως το κείμενό του να θυμίζει μετάφραση. Εκεί ακριβώς, όμως, βρίσκεται και ο κίνδυνος. Ο μεταφραστής δεν είναι ο συγγραφέας, άρα δεν δημιουργεί κάτι δικό του από την αρχή αλλά μεταφέρει ένα έργο σε μια άλλη γλώσσα, οπότε πρέπει να κάνει τις επιλογές του σεβόμενος το έργο αυτό.
Πόσο πολύ μπορεί να επέμβει ένας μεταφραστής στο πρωτότυπο έργο και γιατί χρειάζεται να το κάνει κάποιες φορές;
Δύσκολη ερώτηση αυτή. Θεωρώ ότι ο μεταφραστής δεν μπορεί να επέμβει στο πρωτότυπο όσον αφορά το νόημα και το ύφος, αλλά μπορεί να κάνει αλλαγές στη δομή του κειμένου ως προς τη γραμματική και τη σύνταξη, διότι οι δύο γλώσσες έχουν σχεδόν πάντα διαφορές μεταξύ τους. Επίσης, πολλές φορές εκεί που χρειάζεται να επέμβει είναι όταν συναντάει πολιτισμικά στοιχεία, τα οποία ή πρέπει να τα προσαρμόσει στα ελληνικά, ή να τα επεξηγήσει στον Έλληνα αναγνώστη.
Είναι ο μεταφραστής λογοτέχνης; Ποια η γνώμη σας;
Όχι απαραίτητα. Ο μεταφραστής της λογοτεχνίας θα πρέπει να έχει πολύ καλή γνώση του αντικειμένου, όπως άλλωστε και ο μεταφραστής κάθε άλλου κειμένου, αλλά και να χειρίζεται άριστα την ξένη και την ελληνική γλώσσα. Επίσης, θα πρέπει να μπορεί να ελίσσεται μέσα στο κείμενο και να δημιουργεί ένα νέο, το οποίο δεν ακολουθεί απαραιτήτως πιστά το πρωτότυπο αλλά αποδίδει το νόημά του.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τη σχέση συγγραφέα-μεταφραστή;
Πρέπει να είναι μια σχέση στενή, γιατί ο μεταφραστής είναι η φωνή του συγγραφέα. Ο μεταφραστής πρέπει να μπει στο μυαλό και στην καρδιά του συγγραφέα, να καταλάβει τι σκέφτεται, τι νιώθει και τι θέλει να εκφράσει μέσα από το βιβλίο του και να το αποδώσει στη γλώσσα του.
Εσείς επιλέγετε το βιβλίο που θα μεταφράσετε ή οι εκδοτικοί οίκοι με τους οποίους συνεργάζεστε;
Μέχρι τώρα, η επιλογή γίνεται από τους εκδοτικούς οίκους.
Η μέχρι τώρα μεταφραστική σας πορεία μας παρουσιάζει κυρίως βιβλία εφήβων και ενηλίκων. Η μετάφραση έργων παιδικής λογοτεχνίας θα σας ενδιέφερε;
Ναι, θα με ενδιέφερε πολύ γιατί είναι κάτι τελείως διαφορετικό απ’ ό,τι έχω κάνει μέχρι τώρα, απλώς δε μου έχει τύχει ακόμα.
Ποιο είναι το αγαπημένο σας βιβλίο το οποίο έχετε μεταφράσει και είστε πολύ υπερήφανη γι’ αυτό;
Το αγαπημένο μου βιβλίο είναι το Ανθρωποκυνηγητό, του Γάλλου φιλοσόφου Grégoire Chamayou, το οποίο εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλλότροπο και πραγματεύεται την καταδίωξη ανθρώπων ανά τους αιώνες, από τους είλωτες στην αρχαία Σπάρτη έως τους παράνομους μετανάστες στις μέρες μας. Είναι ένα διαχρονικό και πολύ επίκαιρο βιβλίο, πολύ διαφορετικό από τα υπόλοιπα που έχω μεταφράσει.
Ποιο βιβλίο θα θέλατε να μεταφράσετε στο μέλλον;
Θα ήθελα να μεταφράσω ένα από τα βιβλία της Αγκάθα Κρίστι, γιατί από μικρή είμαι μεγάλη θαυμάστριά της και έχω διαβάσει τα περισσότερα βιβλία της.
Το τελευταίο βιβλίο στο οποίο υπογράφετε ως μεταφράστρια είναι το μυθιστόρημα «Μέσα από τις στάχτες» της Aly Martinez που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ψυχογιός». Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;
Από τότε που μπήκα επαγγελματικά στον χώρο της μετάφρασης, οι εκδόσεις Ψυχογιός αποτελούσαν έναν στόχο συνεργασίας. Στο παρελθόν, είχα στείλει βιογραφικό και είχα κάνει κάποια δοκιμαστικά με τον συγκεκριμένο εκδοτικό οίκο και έτσι προέκυψε η συνεργασία και η ανάθεση του βιβλίου.
Πείτε μας δυο λόγια για το περιεχόμενό του βιβλίου.
Ο Ίσον και η Μπρι, οι πρωταγωνιστές του βιβλίου, σώζονται από τη φωτιά αλλά χάνουν τους συντρόφους τους. Όμως, μέσα από τον ανείπωτο πόνο και τα μυστικά του παρελθόντος που τους διαλύουν, βρίσκουν ο ένας τον άλλον και ξαναγεννιούνται.
Πρόκειται για μια απόλυτα συγκινητική ιστορία που συντρίβει τις καρδιές των αναγνωστών. Παρότι κυκλοφόρησε στα ελληνικά μόλις τον Φεβρουάριο του 2024, ήδη έχει αγαπηθεί πολύ. Πού οφείλεται αυτή η μεγάλη αγάπη;
Η ιστορία δεν είναι μόνο συγκινητική αλλά και πολύ δυνατή. Μιλάει για το μίσος που γίνεται αγάπη και για να την αναγέννηση μέσα από τις στάχτες, για τη δύναμη του έρωτα που μας δίνει φτερά.
Για την αποδοχή του βιβλίου από το αναγνωστικό κοινό ως ένα μεγάλο βαθμό συμβάλλετε κι εσείς ως μεταφράστρια. Θεωρείτε μεγάλο το βάρος της ευθύνης που σας αναλογεί;
Ναι, θεωρώ ότι ο μεταφραστής έχει μεγάλη ευθύνη γιατί είναι η φωνή του συγγραφέα, όπως είπα παραπάνω, οπότε πρέπει να μεταφέρει με ακρίβεια σε μια άλλη γλώσσα τη σκέψη του, τα συναισθήματά του και τις εικόνες που θέλει να δημιουργήσει στους αναγνώστες του.
Έχετε λάβει κριτικές ως τώρα για την ποιότητα της μετάφρασής σας;
Ναι, και ήταν ως επί το πλείστον θετικές. Εξάλλου, θεωρώ ότι ακόμα και οι αρνητικές κριτικές είναι εποικοδομητικές και συμβάλλουν στην προσωπική και επαγγελματική βελτίωση και εξέλιξη.
Είστε ευχαριστημένη από τη συνεργασία σας με τις εκδόσεις «Ψυχογιός»;
Είμαι πολύ ευχαριστημένη από αυτή τη συνεργασία γιατί υπάρχει συνέπεια, αμοιβαία εκτίμηση και εμπιστοσύνη.
Ετοιμάζετε τη μετάφραση κάποιου νέου βιβλίου αυτό το διάστημα;
Αυτή την περίοδο μεταφράζω το Love Redesigned της Αμερικανίδας συγγραφέως Lauren Asher, το οποίο θα εκδοθεί και αυτό από τις εκδόσεις «Ψυχογιός».
Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο σας.
Σας παραθέτω ένα απόσπασμα από το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου:
Ευτυχώς, ή δυστυχώς –ανάλογα πώς το έβλεπε κανείς–, η κολλητή της Τζέσικα, η Μπρι, είχε παντρευτεί τον κολλητό μου, τον Ρομπ. Αυτό σήμαινε ότι είχα πάρει τηλέφωνο τον κολλητό μου, τον άνθρωπο που είχα σαν αδερφό μου, και τον είχα ρωτήσει αν μπορούσα να του πάω την κόρη μου για να την κρατήσει η μπέιμπι σίτερ του.
Φυσικά είχε πει ναι. Έπειτα, ακούγοντας την ντροπή και την απογοήτευση στη φωνή μου, επί ένα τέταρτο, προσπαθούσε να με εμψυχώσει, θυμίζοντάς μου ότι κι εκείνος με την Μπρι είχαν δυσκολευτεί μετά τη γέννηση του μεγάλου τους γιου. Ακούγοντάς τον, ένιωσα ότι όλα όσα περνούσαμε ήταν απολύτως φυσιολογικά. Είχα την αίσθηση, όμως, ότι η γυναίκα του δεν ήταν το ίδιο ενθαρρυντική με την Τζέσικα.
Θα έλεγε κανείς ότι η Μπρι δε με πολυσυμπαθούσε. Θα έλεγε επίσης κανείς ότι τη νύχτα που γνωριστήκαμε, με είδε και της γύρισαν τ’ άντερα. Μα, περασμένα ξεχασμένα, και η χολή και όλα, εντάξει;
Δεν ήμασταν θανάσιμοι εχθροί ή τίποτα τέτοιο. Εκ πρώτης όψεως, εγώ και η Μπρι τα πηγαίναμε μια χαρά. Στο βάθος, ήταν λιγάκι … ε, δύσκολη.
Και επικριτική.
Και σνομπ.
Και…πως να το πω, απαιτητική.
Καταλάβαινα ότι μερικά από αυτά ίσχυαν και για τη γυναίκα μου.
Θα κινούσα γη και ουρανό για να ξαναγίνω αρεστός στην Τζέσικα. Είχα μεγάλες προσδοκίες και πίστευα ότι αν βγαίναμε με κάποιο άλλο ζευγάρι, τουλάχιστον θα ξαναχαμογελούσε. Σε καμία περίπτωση δεν είχα τα χρήματα για φαγητό και ποτό σε κάποιο εστιατόριο πέντε αστέρων που η Μπρι θα θεωρούσε αντάξιό της, γι’ αυτό ο Ρομπ είχε προτείνει να συναντηθούμε το βράδυ για να παίξουμε. Με τα παιδιά στο σπίτι τους, οι τέσσερις μας μπορούσαμε να βρεθούμε στο δικό μας, χωρίς να έχουμε τα μικρά στα πόδια μας και χωρίς ευθύνες. Ο καθένας θα έφερνε το ποτό του. Εγώ θα έπινα ό,τι είχε περισσέψει από το ουίσκι που μου είχε φέρει δώρο ο Ρομπ όταν γεννήθηκε η Λούνα και θα αγόραζα στην Τζέσικα όποιο τεράστιο μπουκάλι κρασί έβρισκα σε προσφορά. Το θετικό για μένα ήταν ότι όταν ήταν να πιει για να ξεχάσει τα προβλήματά της, δεν είχε ιδιοτροπίες.
Κυρία Χονδρού, σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συνέντευξη και σας εύχομαι κάθε επιτυχία προσωπική και επαγγελματική.
Κι εγώ σας ευχαριστώ πολύ, κυρία Πετρίδου, που μου δώσατε την ευκαιρία να μιλήσω για τη δουλειά μου και σας εύχομαι καλή συνέχεια.
Βιογραφικό:
Η Ιωάννα Χονδρού είναι απόφοιτος του τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Μεταφραστικού Τμήματος του Athens Metropolitan College (Bachelor of Arts στις Εφαρμοσμένες Γλώσσες και Μετάφραση) καθώς και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Μετάφραση και Μεταφρασεολογία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 2003 εργάζεται ως μεταφράστρια και επιμελήτρια κυρίως λογοτεχνικών βιβλίων και κειμένων σε συνεργασία με μεταφραστικά γραφεία και εκδοτικούς οίκους. Επίσης από το 2001 εργάζεται σε φροντιστήρια ξένων γλωσσών ως καθηγήτρια γαλλικών, αγγλικών και ισπανικών σε τμήματα παιδιών, εφήβων και ενηλίκων.
0 Σχόλια