Τάκης Γεράρδης: "Το αναγνωστικό κοινό υπάρχει ακόμη και στηρίζει τις όποιες καλές απόπειρες"

Ο συγγραφέας πέρα από διηγήματα, δοκίμια, ποιήματα και στίχους γράφει και μυθιστορήματα. Άλλωστε όπως ομολογεί κι ο ίδιος η λογοτεχνία είναι αυτή που τον ενδιαφέρει κι όχι το είδος. Εκεί δηλαδή όπου όλα τα αδύνατα είναι δυνατά και όλα τα δυνατά απραγματοποίητα. Σήμερα φιλοξενείται στις Τέχνες με αφορμή το νέο του βιβλίο, το μυθιστόρημά του που φέρει τον τίτλο «Ο τυπογράφος» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Γραφή».

Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου

Κύριε Γεράρδη, από το βιογραφικό σας και μόνο διαπιστώνει κανείς τη μεγάλη αγάπη που τρέφετε για τη λογοτεχνία. Τι ήταν αυτό που σας προξένησε αυτή την αγάπη στη ζωή σας;

Κυρία Πετρίδου, γεια σας. Σας ευχαριστώ πολύ για την συνέντευξη και σας εύχομαι καλή χρονιά.

Για τις αγάπες μας δεν υπάρχει εξήγηση. Έρχονται από μόνες τους και φεύγουν ανεξήγητα. Από μικρός έτρεφα μια αποστροφή για τους αριθμούς και μια έλξη για τις ιστορίες. Ο κόσμος που είναι εξηγήσιμος δεν με ενδιέφερε. Ο κόσμος όπου όλα είναι δυνατά, όπου μια ανατροπή, ένα απρόβλεπτο γεγονός συμβαίνει αναπάντεχα με γοήτευε.

Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο σκοπός της λογοτεχνίας στις μέρες μας; Τι έχει να προσφέρει στον σύγχρονο άνθρωπο;

Ο σκοπός της λογοτεχνίας σήμερα είναι ίδιος με αυτόν που πάντα ήταν. Να σε πάρει για λίγο από τον πνιγηρό κόσμο που ζεις και να σε ταξιδέψει σε έναν άλλον όπου τα όνειρα γίνονται πραγματικότητα. Να σε βάλει μέσα στην ιστορία που διαβάζεις, να αντιμετωπίσεις κι εσύ τις αντιξοότητες του ήρωα, να ταυτιστείς μαζί του. Να αλλάξεις, όσο κρατά η ανάγνωση, προσωπικότητα.

Το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα στηρίζει τις προσπάθειες των σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών; Ποια είναι η δική σας προσωπική εμπειρία;

Οι καιροί αλλάζουν. Άλλη εποχή η σημερινή. Υπάρχουν οι υπολογιστές στη ζωή μας, όλα διαδραματίζονται γρήγορα. Τα έντυπα εξαφανίζονται, οι εφημερίδες που ήταν σημείο αναφοράς για εμάς τους παλιούς μοιάζουν μη αναγκαίες. Το αναγνωστικό κοινό συρρικνώνεται. Όμως υπάρχει ακόμη και στηρίζει τις όποιες καλές απόπειρες. Αλλά και οι δημιουργοί στις μέρες μας είναι πολλοί. Για να ξεχωρίσει κάποιος πρέπει να ξεφύγει από κοινότυπα πράγματα, ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος.

Το δικό σας έργο τι το ιδιαίτερο προσφέρει στα γράμματα; Εξασφαλίζει μια ξεχωριστή ταυτότητα ανάμεσα στα τόσα άλλα που κυκλοφορούν στην αγορά; Τι πιστεύετε;

Για το δικό μου έργο και τα στοιχεία του προτιμώ να μιλήσουν άλλοι. Είμαι αναρμόδιος να δώσω αυτή την απάντηση.

Δέχεστε επιρροές από άλλους Έλληνες και ξένους δημιουργούς στα έργα σας ή δεν το θεωρείτε απαραίτητο;

Οπωσδήποτε δέχομαι. Είτε το θέλω είτε όχι, είτε το κατανοώ είτε όχι, επηρεάζομαι. Άλλωστε όπως έχω γράψει κάπου σαν αφορισμό: Θες να κατουρήσεις; Πιες πολλά υγρά. Θες να γράψεις; Διάβασε πολλά βιβλία.

Τι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για σας;

Τα πάντα! Μια ιστορική αναφορά, μια παρατήρηση που κάνω, ένα ακραίο συμβάν σε ένα πρόσωπο, όλα αυτά μπορούν να αποτελέσουν έμπνευση. Απλά μετά εγώ σαν Θεός ή σαν Διάβολος επεμβαίνω και διορθώνω ή στρεβλώνω τον κόσμο που με περιβάλει.

Για ποιο λόγο αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή μυθιστορημάτων και διηγημάτων, παράλληλα με τη συγγραφή δοκιμίων και ποιημάτων; Πώς προκύπτει αυτή η συγγραφική μεταπήδηση από μέρους σας; Θεωρείτε πως ένας δημιουργός οφείλει να δοκιμάζεται και σε άλλα είδη του λόγου, εφόσον νιώσει την ανάγκη να εκφραστεί διαφορετικά;

Η ζωή με πήγε δεν την πήγα. Τα ποιήματα ήταν μια νεανική ασθένεια. Στη πορεία κατάλαβα πως η γλώσσα των ποιημάτων δεν μου ταίριαζε, ούτε και μου αρκούσε. Τα δοκίμια για τον καφέ προέκυψαν σαν απόρροια υλικού που συσσωρεύτηκε από την έκδοση για εφτά χρόνια του περιοδικού Ο ΚΑΦΕΣ. Ο ιππόδρομος ήταν στη ζωή μου, 500 μέτρα από το ιπποδρομιο του Φαλήρου έμενα. Αλλά όλα αυτά ήταν ασκήσεις για να περνά η ώρα μου. Η λογοτεχνία με ενδιέφερε. Εκεί όπου όλα τα αδύνατα είναι δυνατά και όλα τα δυνατά απραγματοποίητα.

Εντοπίζετε κοινά στοιχεία ανάμεσα στο δοκιμιακό και το λογοτεχνικό κείμενο; Εσείς, στην προκειμένη περίπτωση, δυσκολεύεστε να προσαρμόσετε το ύφος της γραφής σας σε μια άλλη, πιο ανάλαφρη δομή του λόγου, προκειμένου να γίνετε αποδεκτός στο αναγνωστικό κοινό, αυτό που βλέπει το βιβλίο ως μέσο ψυχαγωγίας και όχι ως μέσο μελέτης, ενημέρωσης και γνώσης;

Το δοκίμιο απαιτεί έρευνα, απόδειξη, ντοκουμεντάρισμα. Εμένα μου αρέσει σαν παραμυθάς να μπορώ να κάνω τον γάιδαρο να πετάει χωρίς να χρειάζεται να το αποδείξω.

Ας αναφερθούμε στο τελευταίο σας βιβλίο. Πρόκειται, για ένα μυθιστόρημα, που φέρει τον τίτλο «Ο τυπογράφος» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Γραφή». Ποιο υπήρξε το βασικό σας ερέθισμα για να ξεκινήσετε τη συγγραφή του συγκεκριμένου έργου;

Ήθελα να γράψω μια ιστορία άνδρωσης. Να μπω μέσα στην εποχή που η Ελλάδα άλλαζε, προς το καλό και προς το κακό. Αφορμή υπήρξε η αφήγηση ενός φίλου τυπογράφου. Ως προς ένα σημείο περιγράφονται αληθινά περιστατικά, ύστερα ήρθε η δική μου επέμβαση και το μπλέξιμο προσώπων.

Πείτε μας λίγα λόγια για το περιεχόμενο της ιστορίας σας.

Ο Χριστόφορος δουλεύει αχθοφόρος στη Λαχαναγορά για τα μεγάλα μεροκάματα. Ονειρεύεται όμως γιατί διάβασε ένα βιβλίο με τη βιβλιογραφία του Γουτεμβέργιου. Σχολώντας πηγαίνει σε ένα τυπογράφο και μαθαίνει την τέχνη. Γνωρίζεται τυχαία με ένα Νονό της νύχτας. Δυο άλλοι του έστησαν καρτέρι να τον ξεκάνουνε. Ο Χριστόφορος επεμβαίνει, του σώζει τη ζωή και μια φιλία δημιουργείται. Ακολουθεί η εξέλιξη του Χριστόφορου και μια σειρά από γεγονότα που σταμπάρουν τη ζωή του. Η ιστορία αρχίζει το 1982 και τελειώνει το 2006.

Πρόκειται στην ουσία για ένα οδοιπορικό στην Αθήνα μιας άλλης εποχής, στην οποία εμπλέκεται με αριστοτεχνικό τρόπο η μυθοπλασία με τον ρεαλισμό. Παράλληλα, δίνεται πολύ μεγάλη έμφαση στη φιλία και στις αληθινές σχέσεις, οι οποίες αντέχουν στον χρόνο, παρά τα όποια εμπόδια και τις αναποδιές που φέρνουν στο πέρασμά του οι καταστάσεις. Έξυπνη πλοκή, πολλές ανατροπές και ολοζώντανοι διάλογοι που πραγματικά καθηλώνουν τον αναγνώστη διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του σε όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης. Εσείς ως δημιουργός αυτής της ιστορίας πώς αισθάνεστε εκ του αποτελέσματος και πιάνοντας το βιβλίο αυτό στα χέρια σας; Καταφέρατε να κάνετε πράξη την αρχική σας ιδέα; Ανταποκρίνεται στις αρχικές σας προσδοκίες;

Αυτά που έπρεπε τα έδωσα στο βιβλίο μου. Τώρα εάν αυτά ενδιαφέρουν τους αναγνώστες είναι ζητούμενο. Όπως και εάν την ιστορία μου την έδωσα με λογοτεχνικό ενδιαφέρον. Για αυτά δεν μπορώ εγώ να μιλήσω.

Πώς προέκυψε ο τίτλος του βιβλίου σας;

Υπήρχε εν αρχή το «ΚΑΝΟΥΝ ΛΑΘΗ ΤΑ ΑΣΤΡΑ;» Όπως και το «ΚΟΜΠΑΡΣΟΙ ΚΑΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΈΣ». Όμως ο εκδότης επέμενε στο να δοθεί λιτά «Ο ΤΥΠΟΓΡΑΦΟΣ». Τελικά νομίζω πως είναι πιο αντιπροσωπευτικός αυτός ο τίτλος.

Πέρα από τον ψυχαγωγικό ρόλο του βιβλίου σας, αλλά και τις μνήμες του παρελθόντος που φέρνετε ξανά στην επιφάνεια μέσα από την ανάγνωση της ιστορίας που αναπτύσσετε σ’ αυτό, επιθυμείτε να περάσετε και κάποια συγκεκριμένα μηνύματα στον αναγνώστη ή δεν το θεωρείτε απαραίτητο;

Μηνύματα περνούν οι ιεροκήρυκες. Και μερικές φορές και οι πολιτικοί. Εγώ απλά έγραψα μια ιστορία. Το κατηχητικό είναι άλλη ασχολία. Απλά θέλω τελειώνοντας κάποιος ή κάποια το μυθιστόρημά μου να το έχει ευχαριστηθεί.

Το βιβλίο απευθύνεται και σε εφήβους ή μόνο σε ενήλικους;

Υπάρχουν έφηβοι αρκετά ώριμοι, υπάρχουν και ενηλικιωμένοι εντελώς ανώριμοι. Εγώ προσωπικά ποτέ δεν διάβασα βιβλία για παιδιά. Ή τα διάβαζα από την ηλικία των δώδεκα ετών παρέα με Ντοστογιέφσκι, Σταϊνμεκ, Ζολά και άλλους. Στο φτωχικό μας σπίτι τότε ότι έφερνε ο μεγαλύτερος κατά πέντε χρόνια αδερφός μου το ρούφαγα.

Επιλέξατε τις εκδόσεις «Γραφή» στο βιβλίο σας αυτό. Είστε ευχαριστημένος από τη μέχρι τώρα συνεργασία σας; Θεωρείτε ότι παίζει ρόλο ένας καλός εκδοτικός οίκος για την προώθηση ενός βιβλίου;

Η ΓΡΑΦΗ είναι ό,τι καλύτερο μου έχει προκύψει στα χρόνια που ασχολούμαι με τα βιβλία. Με τον Δημήτρη Σαριγγαλά συνεννοούμαι εύκολα και καθοριστικά σε όλα τα ζητήματα που προκύπτουν. Ο εκδοτικός οίκος είναι το άλτερ έγκο του συγγραφέα. Ο συγγραφέας είναι ένας καλός κολυμβητής σε νερά που γνωρίζει. Όλα τα υπόλοιπα τα σχετικά με την διακίνηση και τη διάδοση του βιβλίου είναι θέματα του εκδότη. Η ΓΡΑΦΗ με έδρα τη Θεσσαλία μπορεί να αποτελέσει την διαφορετική πρόταση στις εκδόσεις.

Σχεδιάζετε κάποια παρουσίαση του βιβλίου σας το επόμενο διάστημα;

Θα δούμε στο μέλλον τι θα προκύψει. Προς το παρόν θα γίνει μια παρουσίαση στην Καλλιθέα τον Φεβρουάριο.

Μια ευχή για το μέλλον;

Υγεία και να βάζουμε μικρούς στόχους.

Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα απόσπασμα από το βιβλίο σας.

…«Με το διάβασμα γενικά δεν τα πάω καλά. Μονάχα τα ιστορικά βιβλία με γοητεύουν. Κι όποτε βρω χρόνο διαβάζω κάποιο από αυτά. Το παρελθόν Σπύρο είναι καθοριστικός παράγοντας για το σήμερα, αλλά και για το αύριο».

«Χριστόφορε, χρόνος υπάρχει επειδή η γη κινείται. Όμως όταν βάζουμε στη σειρά το χτες, το σήμερα και το αύριο τα απλοποιούμε. Εύκολα μπορούμε να μπλεχτούμε με αυτές τις έννοιες και με τη σειρά τους».

«Τι εννοείς;»

«Με τη σκέψη μας, και για ευκολία, ακολουθούμε την κίνηση της γης. Αν δούμε όμως αντίστροφα το θέμα, τότε μπορούμε να ισχυριστούμε πως το αύριο έχει υπάρξει και το χτες θα συμβεί».

«Κάντο λιανά, ρε Σπύρο».

«Εννοώ πως αντί να περιμένουμε να έρθει το αύριο με βάση τις εικόνες του παρελθόντος, καλύτερα θα είναι να αγνοήσουμε τις τρεις φάσεις του χρόνου. Άμα σε βάλουνε σε μια ρόδα του λούνα παρκ και σε στροβιλίσουν με μεγάλη ταχύτητα τότε θα χάσεις και το χρόνο και τον προσανατολισμό σου. Κι εδώ που τα λέμε τι μας νοιάζει αν ζούμε σήμερα, αύριο ή χτες;

Το παρελθόν γενικά δεν είναι ένα σύνολο καλών και κακών συμβάντων, αλλά μια επεξεργασμένη και λογοκριμένη σούμα. Αυτά που έχουν συμβεί στο παρελθόν μπορεί να κραύγαζαν για σπουδαία. Όμως, όσα στο παρελθόν νομίζουμε πως ήταν σπουδαία, ίσως να μην επέδρασαν στη διαμόρφωση του μέλλοντος. Με λίγα λόγια λέω πως εγώ νιώθω καλά που είμαστε εδώ απέναντι και τα λέμε. Κι αν δεν είχαμε χάσμα στη φιλία μας μπορεί να ήταν καλύτερα, μπορεί και χειρότερα. Αλλά ποιος μου λέει εμένα πως υπήρξε ποτέ αυτό το παρελθόν; Το θεωρώ μια βολική κατασκευή, όπως και το μέλλον. Το δικό σου παρελθόν, που εγώ αγνοώ, το μαθαίνω από δική σου αφήγηση. Για ένα ιστορικό συμβάν μπορεί κάποιος να διαβάσει πενήντα διαφορετικές απόψεις. Ανάλογα τη σκοπιά αυτού που γράφει την ιστορία, έχουμε ξεχωριστές γνώσεις. Και το μέλλον δείχνει ακόμη πιο σκοτεινό. Κανείς δεν μπορεί να το περιγράψει με ασφάλεια. Το μόνο βέβαιο που υπάρχει είναι ένα συνεχόμενο παρόν. Κι αυτό είναι ατομική υπόθεση του καθενός».

Κύριε Γεράρδη, σας ευχαριστώ πολύ για τη συζήτησή μας. Να είστε καλά και κάθε προσδοκία σας να γίνει πραγματικότητα.

Ευχαριστώ κι εγώ για την φιλοξενία σας.

Βιογραφικό:

Ο Τάκης Γεράρδης γεννήθηκε στο Αγρίνιο. Σπούδασε οικονομικά στη Βιομηχανική Σχολή Πειραιά και δημοσιογραφία στο Frei Universitat Berlin. Ζει στην Αθήνα. Διηγήματά του έχουν κατά καιρούς βραβευτεί σε διαγωνισμούς και αρκετά δημοσιεύτηκαν σε λογοτεχνικά περιοδικά, ορισμένα δε εξ’ αυτών έχουν συμπεριληφθεί σε ομαδικές εκδόσεις. Στίχοι του έχουν μελοποιηθεί από τους Πέτρο Συνοδινό, Νικόλα Γκίνη. Παναγιώτη Παυλάκη και Δημήτρη Βλαχάκη.

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

Ηφαιστιογενή πετρώματα, Αθήνα 1988, ποιήματα.

Καφές ένα αραβικό παραμύθι, 1999, Τροχαλία, δοκίμιο.

Άλογα και φίλιπποι εν δράσει, 2000, Alta grafico, δοκίμιο.

Το Αλφαβητάρι του καφέ, 2001, Alta grafico, δοκίμιο.

Τα Κομπολόγια, 2015, Κέδρος, μυθιστόρημα.

Το Καμίνι, 2016, Κέδρος, μυθιστόρημα.

Η Κουρελού, 2021, Φιλιππότης, διηγήματα.

Ο Οιδίποδας στην Τήνο, 2022, Φιλιππότης, αστυνομικό μυθιστόρημα.